Wikicytaty

Sentencje i zwroty łacińskie

lista projektu Wikimedia
(Przekierowano z Przysłowia łacińskie)

A B C D E F G H I L M N O P Q R S T U V X Z

A

  • A capite ad calcem – Od głowy do pięty (Od stóp do głów).
    • Źródło: Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989, s. 13.
    • Zobacz też: głowa, stopa
  • A casu ad casum – Od przypadku do przypadku.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 9.
    • Zobacz też: przypadek
  • A maximis ad minima – Od największych do najmniejszych.
    • Znaczenie: od spraw najważniejszych do najbardziej błahych.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 21.
  • A planta pedis usque verticum eius. – Od podeszwy stopy do głowy jego.
    • Znaczenie: od stóp do głów.
    • Źródło: Wulgata, Księga Hioba 2, 7
  • A priori – Uprzedzając fakty (dosł. z góry).
    • Opis: pojęcie filozoficzne sformułowane przez Immanuela Kanta oznaczające to, co wcześniejsze, pierwotne, nie podlegające dowodzeniu.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 40.
  • A verbis ad verbera – Od słów do rękoczynów.
    • Źródło: Cz. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 34.
    • Zobacz też: słowo
  • Ab alio exspectes, alteri quod feceris – Od innego oczekuj tego, co robisz drugiemu; jak Kuba Bogu, tak Bóg Kubie.
  • Ab equis ad asinos – Z deszczu pod rynnę, z pieca na łeb (dosł. z koni na osły).
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 11.
    • Zobacz też: koń, osioł
  • Ab Iove principium – Początek od Jowisza.
    • Autor: Wergiliusz, Eklogi 3, 60
    • Znaczenie: zaczynać od osoby lub sprawy najważniejszej.
  • Ab ovo – Od jaja.
    • Autor: Horacy, O sztuce poetyckiej, 147
    • Znaczenie: od początku.
    • Zobacz też: jajko
  • Ab ovo usque ad mala – Od początku do końca (dosł. od jajka do jabłek).
  • Ab urbe condita – Od założenia miasta [Rzymu]; od początku.
    • Autor: Tytus Liwiusz
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 13.
    • Zobacz też: Rzym, miasto
  • Absens carens – Nieobecny traci.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 12.
  • Absente reo – Pod nieobecność oskarżonego.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 9.
  • Absterget Deus omnem lacrimam ab oculis eorum – I otrze Bóg wszelką łzę z oczu ich.
  • Acti labores iucundi – Dokonane prace przyjemne.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 9.
    • Zobacz też: praca
  • Actis testantibus – Jak świadczą akta.
  • Actum ne agas! – Nie rób tego [co już jest zrobione]!
    • Autor: Terencjusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 11.
  • Actus hominis non dignitas iudicentur – Niech będą sądzone czyny człowieka, a nie jego godność.
  • Acu rem tetigisti – Trafiłeś w sedno (dosł. dotknąłeś rzeczy igłą).
    • Autor: Plaut
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 11.
  • Ad imaginem quippe Dei factus est homo – Na obraz bowiem Boży stworzony jest człowiek.
  • Ad kalendas Graecas – Na czas nieokreślony (dosł. do greckich kalend).
    • Autor: Swetoniusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 13.
  • Ad maiorem Dei gloriam – Dla większej chwały Bożej.
    • Autor: Ignacy Loyola
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 16.
  • Ad meliora tempora – Do lepszych czasów; obyśmy się spotkali w lepszych czasach.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 13.
  • Adhibe rationem difficultatibus – W trudnościach odwołuj się do rozumu.
  • Admoneri bonus gaudet – Dobry człowiek z radością przyjmuje napomnienia.
  • Adulescentia est tempus discendi, sed nulla aetas sera est ad discendum – Młodość jest czasem nauki, ale żaden wiek nie jest zbyt późny do podjęcia nauki.
  • Adveniat regnum Tuum – Przyjdź Królestwo Twoje.
    • Opis: prośba z modlitwy Pańskiej.
  • Aequam memento rebus in arduis servare mentem non secus in bonis – Pamiętaj zachować spokój umysłu tak w nieszczęściu jak i w powodzeniu.
  • Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur – Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy.
  • Aeris alieni comes miseria – Towarzyszką długu jest nędza.
  • Aetas dulcissima adulescentia est – Najmilszym okresem życia jest młodość.
  • Alea iacta est – patrz Iacta alea est
  • Alea, vina, Venus, per quae sum factus egenus – Kości, wino i Wenus, przez to stałem się nędzarzem.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 24.
    • Zobacz też: wino
  • Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt – Cudze błędy [winy] mamy na oku, nasze poza nami.
    • Autor: Seneka
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 19.
    • Zobacz też: błąd
  • Alienis delectari malis – voluptas inhumana – Cieszyć się z cudzego nieszczęścia to radość nieludzka.
  • Alitur vitium vivitque tegendo – Wada podrasta i życie jej jest podtrzymywane, gdy jest w ukryciu.
  • Aliud clausum in pectore, aliud in lingua promptum habent – Ludzie mają co innego w sercu, co innego na języku.
  • Aliud est facere, aliud est dicere – Co innego jest dotrzymać słowa, co innego obiecać.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 19.
    • Zobacz też: obietnica
  • Alius est Amor, alius Cupido – Co innego miłość, co innego namiętność.
  • Alma Mater – Matka Karmicielka.
    • Opis: podniosły tytuł nadawany od średniowiecza uczelniom wyższym.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.
  • Alter alterum docet – Jeden uczy drugiego.
  • Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere – Trzeba żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.
    • Autor: Seneka
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.
    • Zobacz też: życie
  • Amantes amentes – Zakochani są jak szaleńcy.
    • Autor: Plautus
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 21.
    • Zobacz też: szaleństwo
  • Amantium irae amoris integratio – Kłótnie kochanków umacniają ich miłość.
    • Autor: Terencjusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 21.
    • Zobacz też: kłótnia
  • Amici fures temporum – Przyjaciele to złodzieje czasu.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 22.
    • Zobacz też: czas, przyjaciel
  • Amicorum omnia communia – U przyjaciół wszystko jest wspólne.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 22.
  • Amicum perdere est damnorum maximum – Stracić przyjaciela to największa ze strat.
  • Amicus certus in re incerta cernitur – Pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnej sytuacji.
  • Amicus optima vitae possesio – Przyjaciel to największy skarb w życiu.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 23.
    • Zobacz też: skarb
  • Amicus Plato, sed magis amica veritas – Przyjacielem Plato, lecz większą przyjaciółką prawda.
    • Autor: Arystoteles
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 23.
    • Zobacz też: prawda
  • Amicus stultorum similis efficietur – Przyjaciel głupich stanie się do nich podobny; kto z kim przestaje, takim się staje.
  • Amittit merito proprium, qui alienum appetit – Słusznie traci swoje, kto sięga po cudze.
  • Amor caecus – Ślepa miłość.
  • Amor non quaerit, amor reperit – Miłość nie szuka, miłość znajduje.
  • Amor omnibus idem – Miłość dla wszystkich jednaka.
  • Amor patriae nostra lex – Miłość ojczyzny naszym prawem.
    • Opis: motto polskiej husarii; napis na frontonie warszawskiej Biblioteki Krasińskich.
    • Źródło: Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989, s. 30.
    • Zobacz też: ojczyzna, prawo
  • Amor tollit timorem – Miłość usuwa strach.
  • Amor vincit omnia – zob. Omnia vincit amor...
  • Amo te, ama me – Kocham cię, kochaj mnie.
  • Anceps remedium melius quam nullum – Niepewne lekarstwo lepsze niż żadne.
  • Anguis in herba – Wąż w trawie.
  • Animam debeo – Jestem winien duszę
    • Znaczenie: zadłużony po uszy.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 24.
  • Animos labor nutrit – Praca karmi umysły.
  • Animus aeger semper errat – Chory umysł zawsze błądzi.
  • Annuntio vobis gaudium magnum: habemus papam – Ogłaszam wam radość wielką: mamy papieża.
    • Opis: tradycyjna formuła ogłoszenia wyboru nowego papieża.
  • Annus superior semper melior – Rok ubiegły zawsze lepszy.
  • Apage, Satanas! – Idź precz, szatanie!
    • Opis: tłum. z gr. hypage satana.
    • Źródło: Wulgata, Ewangelia Mateusza
  • Aqua et panis est vita canis – Woda i chleb to życie psa.
  • Arbiter elegantiarum – Mistrz dobrego smaku.
    • Autor: Tacyt
    • Opis: o Petroniuszu.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 27.
    • Zobacz też: smak
  • Arcus nimium tensus rumpitur – Łuk zbytnio naciągnięty pęka.
  • Ardua prima via est – Początki są trudne (dosł. pierwsza droga jest stroma).
  • Argumentum pessimi turba – Zgubnym argumentem jest tłum.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 28.
    • Zobacz też: tłum
  • Arma virumque cano – Opiewam czyny orężne męża.
  • Ars alit artificiem – Sztuka żywi twórcę.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 29.
    • Zobacz też: sztuka
  • Ars auro gemmisque prior. – Sztuka cenniejsza niż złoto i [drogie] kamienie.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych…, Warszawa 1989, s. 44.
  • Ars est celare artem – Sztuką jest ukryć sztukę.
    • Autor: Owidiusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 29.
  • Ars est philosophia vitae – Sztuka jest filozofią życia.
  • Ars longa, vita brevis – Sztuka długotrwała, życie krótkie.
    • Autor: Hipokrates
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 29.
  • Ars simia naturae. – Sztuka małpująca naturę.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych…, Warszawa 1989, s. 44.
  • Artes Liberales – Sztuki wyzwolone.
    • Opis: średniowieczna nazwa siedmiu sztuk świeckich.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 45.
  • Artes serviunt vitae, sapientia imperat – Umiejętności służą życiu, mądrość nim włada.
  • Artificem commendat opus – Dzieło mistrza chwali.
  • Artis sola domina necessitas. – Potrzeba [jest] jedyną władczynią Sztuki.
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych..., Warszawa 1989, s. 45.
  • Asinus ad lyram – Osioł przy lirze; pasuje jak wół do karety.
  • Asinus asino pulcherrimus – Osioł dla osła jest najpiękniejszy.
  • Asinus asinorum [in saecula saeculorum] – Osioł nad osłami [na wieki wieków].
    • Znaczenie: osioł do kwadratu, wyjątkowy głupiec.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 88, s. 30.
  • Asinus in tegulis – Osioł na dachu.
    • Opis: zła wróżba.
  • Assidue addiscens ad senium venio – Douczając się nieustannie dochodzę do starości.
  • Attendite a falsis prophetis – Strzeżcie się fałszywych proroków.
  • Audaces fortuna iuvat timidosque repellit – Śmiałym los sprzyja i bojaźliwych odtrąca.
  • Audentes fortuna iuvat [decoratque corona] – Odważnych los wspiera [i koroną wieńczy].
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 31.
  • Audi multa, loquere pauca – Słuchaj dużo, mów mało.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 31.
  • Audi, vide, sile – Słuchaj, patrz i zachowaj milczenie.
  • Audiatur et altera pars – Niech będzie wysłuchana i druga strona.
    • Autor: Seneka
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 31.
  • Aurea mediocritas – Złoty środek (umiar).
    • Autor: Horacy, Pieśni 2, 10, 5
  • Auribus frequenitius quam lingua utere – Uszu używaj częściej niż języka.
  • Aut bibat, aut abeat – Niech pije albo niech sobie idzie.
    • Autor: Cyceron, Rozmowy tuskulańskie 41
  • Aut Caesar aut nihil – Być albo Cezarem, albo niczym.
    • Autor: Cezar Borgia, dewiza
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 33.
  • Aut viam inveniam aut faciam – Albo znajdę drogę, albo ją sobie utoruję.
  • Aut vincere, aut mori – Albo zwyciężać, albo umierać.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 33.
    • Zobacz też: zwycięstwo
  • Avaritia et arrogantia praecipua validiorum vitia – Chciwość i bezczelność to główne wady możnych.
  • Ave, Caesar, morituri te salutant – Witaj, Cezarze, idący na śmierć cię pozdrawiają.
    • Opis: słowa, którymi wg Swetoniusza gladiatorzy rzymscy pozdrawiali Cezara wkraczając na arenę.
    • Źródło: Swetoniusz, Boski Klaudiusz 21
  • Avidis, avidis natura parum est – Dla chciwych mało i całego świata.
  • Avito vivit honore – Żyje zaszczytami przodków.
  • Axis mundi – oś świata.
    • Opis: starożytne pojęcie kosmogoniczne odwołujące się do idei istnienia centrum Wszechświata.

B

  • Barba crescit, caput nescit – Broda rośnie, rozumu nie przybywa.
  • Beati pauperes spiritu – Błogosławieni ubodzy w duchu.
  • Beatius est magis dare, quam accipere – Więcej szczęścia jest w dawaniu niż w braniu.
    • Źródło: Wulgata, Dzieje Apostolskie
    • Zobacz też: szczęście
  • Beatus, qui prodest, quibus potest – Szczęśliwy, kto pomaga, komu może.
  • Beatus, qui tenet – Szczęśliwy, kto posiada.
    • Opis: w Zemście dosłownie: „Szczęśliwy, kto trzyma (mieszek złota w ręku)”.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 36.
  • Bellum omnium contra omnes – Wojna wszystkich przeciw wszystkim.
  • Bene dignoscitur, bene curatur – Dobra diagnoza, dobre leczenie.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 37.
    • Zobacz też: leczenie
  • Bene facit, qui ex aliorum erroribus sibi exemplum sumit – Dobrze czyni ten, kto uczy się na cudzych błędach.
  • Bene olet, qui nihil olet – Dobrze pachnie, kto niczym nie pachnie.
  • Benedictus qui venit in nomine Domini – Błogosławiony, który idzie w imię Pańskie.
  • Bis dat, qui cito dat – Dwa razy daje, kto szybko daje.
    • Autor: Publiliusz Syrus
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 39.
  • Bis repetita placent. – Rzeczy powtórzone podobają się.
    • Opis: parafraza z Horacego (O sztuce poetyckiej 365)
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych…, Warszawa 1989, s. 69.
  • Bona diagnosis, bona curatio – Dobra diagnoza, dobre leczenie.
  • Bona valetudo melior est quam maximae divitiae – Dobry stan zdrowia jest lepszy niż największe bogactwo.
  • Bono domino quot servi tot amici, malo domino quot servi tot inimici – Dobry pan ilu ma niewolników, tylu też przyjaciół, zły zaś pan ilu ma niewolników, tylu wrogów.
  • Bonum est, quod omnes appetunt – Dobro jest tym, czego wszyscy pragną.
  • Bonum ex malo non fit – Dobro nie rodzi się ze zła.
  • Bonum vinum laetificat cor hominis – Dobre wino uwesela serce człowiecze.
  • Bos lassus fortius figit pedem – Zmęczony wół szybciej pracuje.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 39, 40.
    • Zobacz też: wół

C

  • Caeca invidia est – Zawiść jest ślepa.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 41.
    • Zobacz też: zazdrość
  • Caecus si caeco ducatum praestat, ambo in foveam cadunt – Jeśli ślepy ślepego prowadzi, obaj w dół wpadają.
  • Caelum et terra transibunt, verba autem mea non praeteribunt – Niebo i ziemie przeminą, ale słowa moje nie przeminą.
  • Calvitium non est vitium, sed prudentiae indicium – Łysina to nie wada, lecz oznaka mądrości.
  • Canis timidus vehementius latrat quam mordet – Pies, który się boi, gwałtowniej ujada, niż gryzie.
  • Cantus cycneus – Łabędzi śpiew.
    • Znaczenie: ostatnie dzieło.
    • Autor: Cycero
  • Captatio benevolentiae – Zjednywanie sobie względów.
  • Caput mundi – Głowa (stolica) świata.
    • Opis: określenie Rzymu w czasach starożytnych, obecnie także określenie innych metropolii.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 44.
  • Carpe diem quam minimum credula postero – Chwytaj dzień [korzystaj z chwili], jak najmniej ufając przyszłości.
  • Carum est, quod rarum est – Cenne jest to, co rzadkie.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 45.
  • Carta non erubescit – Papier się nie rumieni [ze wstydu].
    • Znaczenie: papier jest cierpliwy.
    • Zobacz też: epistola non erubescit, papier
  • Casus belli – powód do wypowiedzenia wojny.
    • Opis: termin z dziedziny prawa międzynarodowego.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 45.
  • Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo – Strzeż mnie, Boże, od przyjaciół, od nieprzyjaciół sam się obronię.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 46.
  • Cedant arma togae! – Niech oręż ustąpi przed togą!
    • Autor: Cyceron, O powinnościach 1, 22
    • Znaczenie: niech władza wojskowa ustąpi przed cywilną; niech nastanie pokój.
    • Zobacz też: oręż
  • Certum est, quia impossibile est – Jest pewne, ponieważ jest niemożliwe.
  • Cibi condimentum est fames – Przyprawą potrawy jest głód.
    • Autor: Cyceron
    • Opis: pol. odpowiednik: Głód jest najlepszym kucharzem.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 47.
  • Cicer cum caule – Groch z kapustą, tłum. Julian Tuwim
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 47.
  • Cinis et manes et fabula fies – Popiołem i cieniem i wspomnieniem się staniesz.
  • Clara pacta claros faciunt amicos – Jasne (tj. jednoznaczne, wyraźne, nie budzące wątpliwości) układy tworzą wiernych przyjaciół.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 48.
    • Zobacz też: przyjaźń
  • Clavus clavo pellitur – Gwóźdź wybija się gwoździem.
    • Opis: pol. odpowiednik: klin klinem.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 49.
  • Cogitationis poenam nemo patitur – Nikt nie ponosi odpowiedzialności za swoje myśli.
  • Cogitationum poenam nemo luit – Nikt nie cierpiał za karę myślenia.
  • Cogito, ergo sum – Myślę, więc jestem.
    • Autor: Kartezjusz, Zasady filozoficzne (fr. Les principes de la philosophie) 1, 7, 10
  • Cognosce te ipsum – Poznaj samego siebie.
  • Comedamus et bibamus cras enim moriemur – Jedzmy pijmy wszak jutro pomrzemy
  • Communi consensu – Za zgodą powszechną.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 51.
  • Compos mentis – Zdrów na umyśle.
  • Conceptus est homo – Począł się człowiek.
  • Concordia civium murus urbium – Zgoda obywateli to mur obronny miast.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 51.
    • Zobacz też: miasto, obrona, zgoda
  • Concordia domi, foris pax – Zgoda w domu, pokój na zewnątrz.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 51.
  • Coniugium sine prole est quasi dies sine sole – Małżeństwo bez potomstwa jest jak dzień bez słońca.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 52.
    • Zobacz też: małżeństwo
  • Conquiescat in pace – Niech odpoczywa w pokoju.
    • Opis: inskrypcja nagrobna.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 52.
  • Conflabunt gladios suos in vomeres – Przekują miecze swe na lemiesze.
  • Consensus facit legem – Zgoda tworzy prawo.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 52.
  • Consuetudinis magna vis est – Wielka jest siła przyzwyczajenia.
  • Consuetudo altera natura est – Przyzwyczajenie jest drugą naturą.
    • Autor: Cyceron, De finibus 5, 25, 74
  • Consuetudo est optima legum interpres – Zwyczaj jest najlepszą wykładnią praw.
  • Contra facta non valent argumenta – Wobec faktów argumenty muszą ustąpić.
  • Contra negantem principia non est disputandum – Z kimś, kto zaprzecza pryncypiom, nie dyskutuje się.
  • Contra vim mortis non est medicamen in hortis – Przeciwko mocy śmierci nie ma ziół w ogrodach.
    • Znaczenie: na śmierć nie ma lekarstwa.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 54.
  • Contra vim non valet ius – Prawo jest bezsilne wobec przemocy.
    • Opis: pol. odpowiednik: siła przed prawem.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 55.
    • Zobacz też: przemoc
  • Contraria contrariis curantur – Przeciwne leczymy przeciwnym.
    • Opis: zasada medyczna od Hippokratesa.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 55.
  • Convenienter naturae vivere – Żyć w zgodzie z naturą.
  • Cornix cornici numquam confodit ocellum – Kruk krukowi oka nie wykole.
    • Autor: Makrobiusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 55.
    • Zobacz też: kruk, oczy
  • Corpus delicti – Dowód rzeczowy przestępstwa.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 55.
  • Corpus iuris civilis – Kodeks prawa cywilnego.
    • Opis: kodeks Justyniana, zbiór praw Rzymu.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 56.
  • Corvus albus – Biały kruk.
  • Crede, quod habes, et habes – Wierz, że masz, a będziesz miał.
  • Crescit sub pondere virtus – Prześladowana cnota wzrasta.
  • Crescite et multiplicamini et multiplicamini – Wzrastajcie i rozmnażajcie się.
  • Crescunt anni, decrescunt vires – Przybywa lat, ubywa sił.
  • Crux interpretum – Krzyż komentatorów.
    • Znaczenie: miejsce (w tekście) trudne do zrozumienia, wyjaśnienia.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 58.
  • Cucullus non facit monachum – Kaptur [habit] nie czyni mnicha.
  • Cui bono [fuerit]? – Po co? Na czyją korzyść?
  • Cuius est solum, eius est usque ad coelum (ad sidera, ad infinitum) – Władca ziemi jest panem nieba ponad nią (aż do gwiazd, w nieskończoność).
    • Źródło: Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1989, s. 101.
  • Cuius regio, eius religio – Czyj kraj, tego religia.
    • Opis: zasada streszczająca postanowienia pokoju w Augsburgu z 1555 r., zawartego pomiędzy cesarzem Karolem V a książętami niemieckimi; władca określa wyznanie poddanych.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 58.
    • Zobacz też: religia, władza
  • Cuiusvis hominis est errare, nullius nisi insipientis in errore perseverare – Każdy człowiek może zbłądzić, uparcie w błędzie trwa tylko głupi.
    • Autor: Cyceron
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 58.
    • Zobacz też: głupiec
  • Cum debita reverentia – Z należytym szacunkiem.
  • Cum plenus venter, numquam studet ille libenter – Kiedy brzuch pełny, nigdy nie studiuje on chętnie.
  • Cum recte vivis, ne cures verba malorum – Skoro uczciwie żyjesz, nie dbaj o słowa złych ludzi.
  • Cum tacent, clamant – Milcząc, wołają.
    • Znaczenie: milczenie jest wymowniejsze od mowy.
    • Źródło: Cyceron, Przeciw Katylinie I, 8
  • Cum ventis litigare – Rzucać słowa na wiatr.
  • Cupido dominandi – Żądza władzy.
  • Cura fugit multo diluiturque mero – Troska znika i rozpuszcza się w obfitym winie.
  • Cura, ut valeas! – Bądź zdrów!
    • Opis: standardowa rzymska formuła pożegnania.
  • Curriculum vitae – Przebieg życia (życiorys).
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 61.
  • Custos fratris mei sum ego? – Czyż jestem stróżem brata mego?
    • Opis: słowa Kaina.
    • Źródło: Wulgata, Księga Rodzaju 4, 9

D

  • Dabit qui dedit. – Kto dał, da [znowu].
    • Źródło: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych…, Warszawa 1989, s. 106.
  • Damnant quod non intellegunt. – Potępiają, czego nie rozumieją.
  • Data est mihi omnis potestas in caelo et in terra. – Dana mi jest wszelka władza na niebie i na ziemi.
  • De caelo in caenum. – Z nieba w błoto.
  • De fumo in flammam. – Z dymu w ogień; z deszczu pod rynnę.
  • De gustibus et coloribus non est disputandum. – O upodobania i kolory nie należy się spierać.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 64.
  • De manu ad manum. – Z ręki do ręki.
  • De mortuis aut bene, aut nihil. – O zmarłych należy mówić dobrze albo nic.
  • De mortuis nil nisi bene (bonum). – Zmarłych należy wspominać tylko dobrze.
    • Autor: Chilon ze Sparty
    • Źródło: Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy słynnych filozofów
  • De profundis (clamavi). – Z otchłani (wzywałem).
  • De suis homines laudibus libenter praedicant. – O swojej chwale ludzie chętnie głoszą.
  • De te fabula narratur. – O tobie mówi bajka.
    • Autor: Horacy, Satyry I, 1, 69
  • Deum sequere. – Idź za wezwaniem boga.
  • Deus ex machina. – Bóg [zstępujący] z machiny.
    • Autor: Eurypides
    • Znaczenie: niespodziewany udział osoby lub nagły rozwój wypadków, prowadzący do rozwiązania.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 67.
  • Deus vult. – Bóg tak chce.
    • Autor: Urban II
    • Opis: słowa wygłoszone na synodzie w Clermont w 1095 r. i będące wezwaniem do krucjaty, później stały się dewizą różnych zgromadzeń zakonnych m.in. bożogrobców.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 67.
  • Dicere causam. – Prowadzić sprawę przed sądem.
    • Opis: termin prawniczy
  • Dicere non est facere. – Mówić to nie znaczy działać.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 68.
  • Dictum sapienti sat (est). – Powiedziane mądremu wystarczy.
    • Autor: Plaut, Persowie 4, 7, 19
    • Opis: pol. odpowiednik: Mądrej głowie dość dwie słowie.
  • Diem perdidi. – Zmarnowałem dzień (bo nie zrobiłem nic dobrego).
  • Dies diem docet. – Dzień uczy dzień.
    • Znaczenie: z każdym dniem stajemy się mądrzejsi.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 70.
  • Dies irae. – Dzień gniewu.
    • Autor: Sofoniasz
    • Opis: o dniu Sądu Ostatecznego.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 70.
  • Difficile est satiram non scribere. – Trudno nie pisać satyry.
  • Difficilis in otio quies. – Trudno zachować spokój w bezczynności.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 70.
  • Diligere ex toto corde, et in tota anima. – Miłować z całego serca i z całej duszy.
  • Dimidium facti, qui bene coepit, habet, sapere aude, incipe. – Połowę pracy ma za sobą, kto dobrze zaczął, miej odwagę być mądrym, zacznij.
  • Dis aliter visum. – Inna jest wola bogów.
  • Disce puer latine, ego faciam te mości panie. (łac. makaroniczna) – Ucz się chłopcze łaciny, a zrobię cię panem.
    • Autor: Stefan Batory
    • Opis: rzekomo do ucznia szkoły w Zamościu.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 72.
  • Disce, sed a doctis, indoctos ipse doceto. – Ucz się, lecz u uczonych, nieuczonych sam nauczaj.
    • Autor: Kato Starszy, Katonowe wiersze (łac. Catonis disticha)
  • Discenda est virtus. – Cnoty należy uczyć.
  • Displicuit nasus tuus. – Twój nos się nie spodobał.
    • Źródło: Juwenalis, Satyry
    • Znaczenie: stałeś się ofiarą kaprysu.
  • Divide et impera. – Dziel i rządź.
    • Autor: Filip Macedoński
    • Znaczenie: siej niezgodę byś łatwiej mógł rządzić.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 72.
  • Divina natura dedit agros, ars humana aedificavit urbes. – Boska przyroda dała pola, ludzka sztuka zbudowała miasta.
  • Divitiae non sunt bonum. – Bogactwo nie jest dobrem.
    • Autor: Seneka
    • Opis: cytując stoików.
  • Dixisse me aliquando placuit, tacuisse numquam. – Bywało niekiedy, że żałowałem tego, co powiedziałem, nigdy jednak tego, że milczałem.
  • Do, ut des. – Daję [ci], abyś i ty dał [mnie].
    • Opis: tzw. zasada wzajemności.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 75.
  • Docendo discimus [discitur]. – Nauczając, uczymy się.
  • Dominus vitae necisque. – Pan życia i śmierci.
  • Donec eris sospes, multos numerabis amicos, tempora si fuernit nubila solus eris. – Dopóki będziesz szczęśliwy, będziesz miał wielu przyjaciół, gdy przyjdą czasy pochmurne będziesz sam.
  • Duas aures habemus et os unum, ut plura audiamus quam loquamur. – Mamy dwoje uszu i jedne usta, abyśmy więcej słuchali niż mówili.
  • Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. – Powolnego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.
    • Autor: Seneka
    • Opis: cytując Kleantesa.
  • Dulce bellum inexpertis. – Wojna (wydaje się) miła tym, którzy jej nie doświadczyli.
  • Dulce et decorum est pro patria mori. – Słodko i zaszczytnie jest umierać za ojczyznę.
  • Dulcis est somnus operanti. – Słodki jest sen dla pracującego.
  • Dum spiro, spero. – Póki oddycham [żyję], nie tracę nadziei.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 76.
  • Dum vivimus, vivamus! – Dopóki żyjemy, używajmy życia!
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 76.
  • Duo cum faciunt idem, non est idem. – Gdy dwóch robi to samo, to nie jest to samo.
    • Autor: Terencjusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 76.
  • Duobus litigantibus tertius gaudet. – Gdzie dwóch się kłóci, tam trzeci korzysta.
    • Autor: Ezop
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 76.
  • Dura lex, sed lex – Twarde prawo, ale prawo.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 76.

E

  • E fructu arbor cognoscitur – Po owocu poznaje się drzewo.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 78.
  • E pluribus unum – Z wielu jedno stworzyć.
    • Opis: dewiza Stanów Zjednoczonych od 1776 roku.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 81.
  • Ea natura multitudinis est: aut seruit humiliter aut superbe dominatur; libertatem, quae media est, nec struere modice nec habere sciunt – Oto natura pospólstwa: albo służalczo się płaszczy, albo bezczelnie się panoszy; wolności, która jest pomiędzy tymi dwiema skrajnościami, ani cierpliwie budować, ani utrzymać nie umie.
  • Edimus, ut vivamus, non vivimus, ut edamus – Jemy, aby żyć, nie żyjemy, aby jeść.
    • Autor: Plutarch
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 79.
  • Egens aeque est is, qui non satis habet, et is, cui satis nihil potest esse – Biedakiem jest zarówno ten, komu nie wystarcza, jak i ten, komu nic wystarczyć nie może
    • Źródło: Rhetorica ad Herennium IV, 17, 24
  • Ego sum, qui sum – Jestem, który jestem.
    • Opis: Bóg do Mojżesza.
    • Źródło: Wulgata, Księga Wyjścia 3, 14
  • Ego sum via et veritas, et vita – Ja jestem drogą, prawdą i życiem.
  • Entia non sunt multiplicanda praeter necessitatem – Bytów nie należy mnożyć ponad konieczność.
  • Epistula (enim) non erubescit – List (bowiem) się nie rumieni.
    • Autor: Cyceron, Listy I, 4, 16
    • Znaczenie: łatwiej się pisze niż mówi.
  • Equus, ut sit exiguum caput et siccum prope pelle ossibus adhaerente, aures breves et argutae, oculi magni, nares patulae, erecta cervix, coma densa et cauda, ungularum soliditate fixa rotunditas – Koń, aby łeb miał krótki i smukły, skórę niemalże do kości przylegającą, uszy krótkie i spiczaste, oczy niewielkie, chrapy szerokie, wysoki kłąb, grzywę gęstą i ogon, okrągłe i wysklepione kopyta.
  • Equi donati dentes non inspiciuntur – Darowanemu koniowi nie zagląda się w zęby.
  • Ergo bibamus! – Pijmy więc!
    • Autor: papież Marcin IV
    • Opis: zawołanie na koniec dyskusji.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 81.
  • Eritis sicut dii scientes bonum et malum – Będziecie jako bogowie znający dobro i zło.
  • Errare humanum est – Błądzić jest rzeczą ludzką.
    • Autor: Seneka Starszy
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 82.
  • Est modus in rebus, sunt certi denique fines, quos ultra citraque nequit consistere rectum – Jest miara we wszystkim i określone granice, przed którymi i za którymi nie może ostać słuszność.
    • Autor: Horacy, Satyry 1, 1 106
  • Est ubi gloria nunc Babylonia? – Gdzie jest teraz chwała Babilonu?
  • Est vetus atque probus centum qui perficit annos – Klasyk to ten, kto ukończy sto lat
    • Autor: Horacy Listy II, 1, 39
    • Opis: zasada rozpoznawania wartościowej literatury po wieku, bo musi być dobre coś, co zainteresowało kilka kolejnych pokoleń.
  • Et in sole maculae – I na słońcu są plamy.
  • Et tu, Brute, contra me? – I ty, Brutusie, przeciwko mnie?
  • Etiam latrones suis legibus parent – I zbóje mają swoje prawa.
    • Autor: Cyceron
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 86.
  • Ex cathedra – Z katedry.
    • Znaczenie: urzędowo.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 88.
  • Ex malis eligere minima oportet – Trzeba wybierać mniejsze zło.
    • Autor: Cyceron
    • Opis: cytując Arystotelesa.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 90.
  • Ex navicula navis – Z łódeczki łódź.
    • Opis: motto widniejące na kilku wersjach pieczęci i herbów Łodzi.
  • Ex nihilo nihil – Z niczego nic [nie powstaje].
  • Ex opere operantis – Z dzieła działającego.
    • Opis: w Kościele katolickim jeden z warunków przygotowania przed przyjęciem sakramentów.
  • Ex oriente lux – Ze wschodu przychodzi światło.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 91.
  • Ex oriente lux, ex occidente lex – Światło [kultury] ze wschodu, prawa z zachodu.
  • Exegi monumentum aere perennius – Postawiłem pomnik trwalszy od spiżu.
    • Autor: Horacy, Pieśni III, 30, 1
  • Exoriare aliquis nostris ex ossibus ultor – Niech z naszych kości narodzi się mściciel.
  • Experto credite – Ufajcie doświadczonemu.
    • Autor: Owidiusz, Sztuka kochania III, 511
  • Extra Ecclesiam nulla salus – Poza Kościołem nie ma zbawienia.
  • Extremis malis extrema remedia – Na krańcowe zło krańcowe środki.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 93.

F

  • Faber est quisque suae fortunae – Każdy jest kowalem własnego losu.
    • Autor: Appiusz Klaudiusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 94.
  • Fac fideli sis fidelis – Bądź wierny temu, kto wierny tobie.
  • Facile omnes, cum valemus, recta consilia aegrotis damus – Kiedy jesteśmy zdrowi, łatwo nam przychodzi dawać chorym dobre rady.
  • Facilius est consolari afflictum, quam sustinere – Człowieka nieszczęśliwego łatwiej jest pocieszać niż mu pomóc.
  • Fallite fallentes – Oszukujcie oszukujących.
  • Fama crescit eundo – Plotka po drodze rośnie.
  • Fames est optimus coquus – Głód jest najlepszym kucharzem.
    • Autor: Cyceron
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 96.
  • Fas est et ab hoste doceri – Godzi się uczyć i od wroga.
    • Autor: Owidiusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 96.
  • Fata viam invenient – Przeznaczenie znajdzie drogę.
  • Favete linguis – Milczcie w skupieniu.
  • Feci, quod potui, faciant meliora potentes – Zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej.
  • Felix culpa – Szczęśliwa wina.
  • Felix, qui potuit rerum cognoscere causas – Szczęśliwy, kto zdołał poznać przyczyny wszechrzeczy.
  • Ferro et igni – Ogniem i mieczem.
    • Autor: Lukan, De bello civili 2, 443
    • Opis: autor pisze, że Cezar wolałby spustoszyć kraj ogniem i mieczem (ferro populetur et igni), niż najechać go nie napotykając oporu gospodarzy, stąd tytuł pierwszej części Trylogii Sienkiewicza (1884).
  • Fervet olla, vivit amicitia – Dopóki kipi w garnku, trwa przyjaźń.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 97.
  • Festina lente! – Spiesz się powoli.
    • Autor: Oktawian August
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 97.
  • Fiat iustitia, pereat mundus! – Niechaj ginie świat, byleby się działa sprawiedliwość!
    • Opis: dewiza cesarza Ferdynanda I.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 97.
  • Fiat iustitia, ruat caelum – sprawiedliwości musi się stać zadość, choćby niebo miało runąć.
  • Fiat lux! – Niechaj się stanie światłość.
    • Źródło: Wulgata, Księga Rodzaju 1, 3
  • Fide, sed cui, vide – Ufaj, ale bacz, komu.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 98.
  • Fides sine operibus mortua est – Wiara bez uczynków jest martwa.
  • Finis coronat opus – Koniec wieńczy dzieło.
    • Autor: Owidiusz
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 99.
  • Finita est comoedia – Komedia skończona.
  • Flagrante bello – Gdy szaleje wojna.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 99.
  • Flagrante delicto – Na gorącym uczynku.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 99.
  • Fluctuat nec mergitur – Rzuca nim fala, lecz nie tonie.
    • Opis: dewiza Paryża.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 99.
  • Fortes fortuna adiuvat – Śmiałym los sprzyja.
  • Fortuna favet fortibus – Los sprzyja dzielnym.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 101.
  • Fraus latet in generalibus – Oszustwo kryje się w ogólnikach.
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 102.
  • Fumum vendere – Sprzedawać dym.
    • Znaczenie: mamić obietnicami.
  • Furor impius intus – fremet horridus ore cruento – Bezbożna furia wojny dyszy w głębi gardzieli żądnej krwi.
    • Źródło: Wergiliusz, Eneida, PIW, Warszawa 1987, tłum. Z. Kubiak.

G

  • Gallia est omnis divisa in partes tres – Galia jako całość dzieli się na trzy części.
    • Autor: Juliusz Cezar, De bello Gallico
    • Opis: pierwsze słowa dzieła.
  • Gallus in suo sterquilinio plurimum potest – Kogut tylko na swoim gnojowisku dużo może.
  • Genius loci – duch opiekuńczy miejsca.
  • Gladiator in arena consilium capit – Gladiator decyduje dopiero na arenie.
  • Gloria in excelsis Deo et in terra pax hominibus bonae voluntatis – Chwała na wysokościach Bogu, a na ziemi pokój ludziom dobrej woli.
  • Gloria victis – Chwała zwyciężonym.
  • Gloria virtuti resonat – Sława jest echem cnoty.
  • Graecum est, non legitur – To po grecku, tego się nie czyta.
  • Gratia non tollit naturam sed perficit – Łaska nie niszczy natury, lecz ją udoskonala.
  • Gratis accepistis, gratis date – darmo otrzymaliście, darmo dawajcie.
  • Graves amicitiae principum – złowieszcza przyjaźń książąt.
    • Opis: odprężenie kończące się awanturą, wojną itp.
  • Graviora manent – najgorsze dopiero nadejdzie.
  • Gutta cavat lapidem non vi, sed saepe cadendo, sic homo doctus fit non vi sed saepe studendo – kropla drąży kamień nie siłą, lecz częstym spadaniem, tak też człowiek nie staje się uczonym gwałtownie, lecz przez to, że często się uczy.
    • Źródło: średniowieczna wariacja na temat Owidiusza, Epistulae ex Ponto, IV, 10, 5–6 (które to wiersze brzmią następująco: Gutta cavat lapidem, consumitur anulus usu, / atteritur pressa vomer aduncus humo – kropla drąży kamień, pierścień się ściera od noszenia, zakrzywiony lemiesz zużywa się od nacisku ziemi)

H

  • Habent sua fata libelli – i księgi mają swoje losy
  • Habet assentatio iucunda principia, eadem exitus amarissimos affert – potakiwanie ma miłe początki, ale skutki przynosi bardzo przykre
    • Źródło: Rhetorica ad Herennium, IV, 15, 21.
  • Habet et musca splenem – i mucha ma śledzionę
    • Opis: nawet ktoś niepozorny może się zdenerwować
  • Hannibal ad portas! (Hannibal ante portas!) – Hannibal u bram
    • Autor: Cyceron
    • Opis: bliskie niebezpieczeństwo.
  • Hic habitat felicitas – tu mieszka szczęście.
    • Opis: często spotykana inskrypcja na portykach rzymskich burdeli.
    • Zobacz też: prostytucja
  • Hic Rhodus, hic salta – tu Rodos (wyspa), tu skacz!
    • Opis: zamiast mówić o skakaniu
  • Hic sunt leones – tu są lwy.
    • Opis: używane do oznaczania białych plam na mapach.
  • Hic vivi taceant. Hic mortui loquuntur. – Tu żywi niech milczą. Tu przemawiają zmarli.
    • Opis: napis na frontonie Biblioteki Aleksandryjskiej
  • His ego nec metas rerum nec tempora pono; Imperium sine fine dedi – Granic w przestrzeni i czasie przed nimi nie stawiam, lecz daję imperium bez kresu.
    • Opis: wg Wergiliusza przepowiednia Jupitera dla imperium rzymskiego.
  • Historia testis temporum, lux veritatis, vita memoriae, magistra vitae – historia jest świadkiem czasów, światłem prawdy, życiem pamięci, nauczycielką życia.
  • Historiam nescire hoc est semper puerum esse – Kto nie zna historii ten jest zawsze dzieckiem.
  • Hodie mihi, cras tibi. – Dziś mnie, jutro tobie.
  • Hominem quaero – szukam człowieka
  • Homines soli animalium non sitientes, bibimus – My ludzie jedyni ze stworzeń nie pragnąc, pijemy.
  • Hominis est errare, insipientis in errore perseverare. – rzeczą ludzką jest błądzić, rzeczą głupców jest trwać w błędzie.
  • Hominum causa omne ius constitutum sit. – wszelkie prawo winno być stanowione dla ludzi.
  • Homo doctus in se semper divitias habet. – człowiek wykształcony w sobie zawsze bogactwo ma.
  • Homo homini deus est – człowiek człowiekowi bogiem.
  • Homo sacra res homini – człowiek jest rzeczą świętą dla człowieka.
  • Honesta res est laeta paupertas – szacowna to rzecz pogodne ubóstwo.
  • Honos habet onus – zaszczyt pociąga za sobą obowiązki.
  • Hospes hospiti sacer – gość świętością dla gospodarza.
  • Hospes, hostis – każdy obcy to wróg.
  • Humana non sunt turpia – co ludzkie, nie hańbi.

I

  • Iacta alea est! – kości zostały rzucone!
    • Opis: słowa Juliusza Cezara przekraczającego Rubikon; synonim podjęcia nieodwracalnej decyzji.
  • Ibi patria, ubi bene – tam ojczyzna, gdzie dobrze.
    • Opis: parafraza z Rozmów tuskulańskich Cycerona
  • Idem velle atque idem nolle, ea demum firma amicitia est – w końcu mocna przyjaźń polega na tym, żeby chcieć tego samego oraz tego samego nie chcieć.
    • Opis: słowa Lucjusza Sergiusza Katyliny zachęcającego swoich stronników do dokonania zamachu stanu.
  • Ignavis semper feriae – lenie zawsze mają święto
  • Ignis, mare, mulier – tria mala – ogień, morze, kobieta – trzy nieszczęścia.
  • Ignis non exstinguitur igne – ognia nie gasi się ogniem.
  • Ignorantia iuris nocet – nieznajomość prawa szkodzi.
  • Ignorantia legis excusat neminem – nieznajomość prawa nikogo nie tłumaczy
    • Opis: nie można zasłaniać się nieznajomością przepisów.
  • Ignoti nulla cupido – nieznane nie nęci; nie pragnie się czegoś, o czym się nie wie, że istnieje.
  • Impares nascimur, pares morimur – rodzimy się nierówni, umieramy równi.
  • Imperare sibi maximum imperium est – rządzić sobą jest największą władzą.
  • Impossibilium nulla obligatio est – nikt nie jest zobowiązany do rzeczy niemożliwych.
  • In aqua scribis – piszesz na wodzie.
    • Opis: niepewność realizacji zamierzonych czynów.
  • In arena aedificas – budujesz na piasku.
    • Opis: nierealne podstawy czegoś.
  • In articulo mortis – w obliczu śmierci.
  • In lacte matris praebibere – wyssać z mlekiem matki.
  • In magnis et voluisse sat est – w rzeczach wielkich wystarczy chcieć.
  • In omnibus requiem quaesivi, et nusquam inveni nisi in angulo cum libro. – wszędzie spokoju szukałem i nie znalazłem nigdzie, jak tylko w kątku z książką.
  • In principio creavit Deus caelum et terram – na początku Bóg stworzył niebo i ziemię.
    • Źródło: Księga Rodzaju
  • In principio erat Verbum – na początku było Słowo.
  • In silvam ligna ferre – znosić drewno do lasu.
  • In vino veritas – w winie prawda.
    • Opis: alkohol rozwiązuje język.
    • Autor: Platon
  • In vino veritas, in aqua sanitas – w winie prawda, w wodzie zdrowie.
  • In vita mors certa est – w życiu tylko śmierć jest pewna.
  • INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum) – Jezus Nazarejczyk Król Żydowski.
    • Opis: napis na tabliczce zawieszonej na krzyżu Jezusa Chrystusa. Średniowieczni alchemicy i tajemne bractwa m.in. Różokrzyżowcy odczytywali skrót jako: Igne Natura Renovabitur Integra, czyli „Przez Ogień Natura zostanie odnowiona”.
  • Inter arma silent leges – wśród szczęku oręża milczą prawa.
  • Inter arma silent Musae – w czasie wojny milczą Muzy.
  • Inter malleum et incudem – między młotem i kowadłem.
  • Invidia gloriae assiduus est – zawiść jest stałym towarzyszem sławy.
  • Invitum qui servat, idem facit occidenti – kto ocala kogoś wbrew jego woli, to tak jakby go zabijał.
  • Ipsa sua melior fama – lepszy od swojej reputacji.
  • Ira furor brevis est – gniew jest chwilowym szaleństwem.
    • Autor: Horacy
  • Ira sine viribus vana est – gniew nie poparty siłą jest próżny.
  • Is fecit, cui prodest – ten uczynił, czyja korzyść
    • Opis: ten jest sprawcą przestępstwa, komu przyniosło korzyść.
  • Ite, missa est – idźcie, ofiara spełniona.
  • Iucundi acti labores – miłe są trudy zakończone.
    • Autor: Cyceron
  • Iurare in verba magistri – przysięgać na słowa nauczyciela
    • Źródło: Horacy, Listy
    • Opis: ślepo wierzyć, uznawać autorytet nauczyciela za argument ostateczny.
  • Iusiurandum patri datum usque ad hanc diem ita servavi... – przysięgę ojcu złożoną aż po dziś dzień tak zachowałem...
  • Iustitias vestras iudicabo – sprawiedliwość waszą sądzić będą.
  • Iustum enim est bellum quibus necessarium, et pia arma, ubi nulla nisi in armis spes est. – Sprawiedliwą bowiem jest wojna dla tych, dla których jest konieczna, i błogosławiony jest oręż, jeśli tylko w nim cała spoczywa nadzieja.

L

  • Labor omnia vincit – praca wszystko zwycięża
    • Opis: parafraza Wergiliuszowego Omnia vincit amor...
  • Labores pariunt honores – trudy przynoszą zaszczyty
  • Lapides clamabunt – kamienie wołać będą.
    • Opis: Jezus Chrystus na wezwanie faryzeuszy do uciszenia swoich uczniów.
  • Lapis super lapidem non reliquentur hic – kamień na kamieniu tu nie pozostanie.
    • Opis: Jezus Chrystus o Jerozolimie.
  • Laudant, quod non intellegunt – chwalą to, czego nie rozumieją.
  • Laudator temporis acti – chwalca przeszłości (konserwatysta).
  • Laus alit artes – pochwała karmi sztukę.
    • Autor: Seneka
    • Opis: cytując Enniusza
  • Lavare manus – umywać ręce.
  • Legant prius et postea despiciant – niech najpierw przeczytają, a potem lekceważą (a nie odwrotnie)
  • Legere et non intellegere neglegere est – czytać i nie rozumieć jest zaniedbaniem
  • Lex retro non agit – prawo nie działa wstecz
    • Opis: nie podlega karze czyn, który nie był jeszcze zabroniony, gdy go popełniono.
  • Liber is est existimandus, qui nulli turpitudini servit – za człowieka wolnego trzeba uważać tego, kto nie służy żadnej niegodnej sprawie.
    • Źródło: Rhetorica ad Herennium, IV, 17, 24.
  • Libera te ex inferis – uchroń siebie przed piekłem
  • Littera docet, littera nocet – słowo uczy, słowo szkodzi
  • Littera scripta manet – słowo zapisane pozostaje.
  • Litterae non erubescunt – pismo się nie rumieni.
  • Lucidus ordo – jasny układ; przejrzysta konstrukcja.
  • Lupus in fabula – o wilku mowa, a wilk tuż.
  • Lux in tenebris – światło w ciemnościach.

M

  • Macte animo, iuvenis! – bądź mężny, młodzieńcze!
  • Magni nominis umbra – cień wielkiego imienia; cień dawnej świetności.
    • Źródło: Lukan, Pharsalia
  • Magna di curant, parva neglegunt – o wielkie rzeczy bogowie się troszczą, o małe nie dbają
  • Magnorum non est laus sed admiratio – wielkich ludzi należy podziwiać, nie chwalić
  • Magnum in parvo – (dosłownie: dużo w małym) wiele treści w krótkiej wypowiedzi.
  • Magnus ille, qui in divitiis pauper est – wielki jest ten, kto w bogactwie żyje jak ubogi.
  • Maior reverentia e longinquo – większy szacunek z daleka.
  • Malum est in necessitate vivere, sed in necessitate vivere necessitas nulla est – źle jest żyć w okowach konieczności, żadna jednak konieczność nie zmusza nas do życia.
    • Autor: Seneka
    • Opis: cytując za Epikurem
  • Manus manum lavat – ręka rękę myje.
  • Mater semper certa est – matka jest zawsze pewna (macierzyństwa nie trzeba dowodzić).
    • Opis: fragment prawnej definicji rodziców znajdującej się w Kodeksie Justyniana (II, 4, 5): Mater semper certa est, etiamsi uolgo conceperit, pater uero is est, quem nuptiae demonstrant – tożsamość matki jest zawsze pewna, nawet jeśli potomstwo jest pozamałżeńskie; ojcem zaś jest ten, z kim matka pozostaje w związku małżeńskim.
  • Me nemo ministro fur erit – nie będę pomocnikiem złodzieja.
  • Mea culpa – moja wina.
  • Mea culpa, mea maxima culpa – moja wina, moja bardzo wielka wina.
  • Medice, cura te ipsum – lekarzu, wylecz samego siebie.
  • Medicus curat, natura sanat – lekarz leczy, natura uzdrawia.
  • Medio tutissimus ibis – najbezpieczniej jest chodzić środkiem.
  • Melior est canis vivus leone mortuo – lepszy jest żywy pies od martwego lwa.
  • Memento mori – pamiętaj o śmierci.
  • Memoria minuitur nisi exercetur – pamięć maleje jeśli się jej nie ćwiczy.
  • Memini tui, memento mei – pamiętam o tobie, pamietaj o mnie.
  • Mens sana in corpore sano – w zdrowym ciele zdrowy duch.
  • Messis quidem multa, operarii autem pauci – żniwo wprawdzie obfite, ale robotników mało.
  • Mirabile dictu – aż dziw powiedzieć.
  • Miscere utile dulci – łączyć przyjemne z pożytecznym.
  • More antiquo – starym obyczajem.
  • More maiorum – obyczajem przodków.
  • Mors est quies viatoris, finis est omnis laboris – śmierć jest spoczynkiem podróżnego, jest kresem mozołu wszelkiego.
  • Mors malum non est, sola ius aequum generis humani – śmierć nie jest złem, a jedynie prawem obowiązującym cały rodzaj ludzki.
  • Mors meta malorum – śmierć kresem cierpień.
  • Mors sola – tylko śmierć.
  • Mortui sunt, ut liberi vivamus – umarli, byśmy mogli żyć jako wolni ludzie
  • Mulieres in ecclesiis taceant – kobiety mają milczeć w kościele.
  • Multum, non multa – (dosłownie: dużo, a niewiele) dużo pod względem jakości, mało pod względem ilości.
  • Mundi est propria virtus – cnota jest właściwością świata.
    • Autor: Cyceron
    • Opis: cytując Chryzypa.
  • Mundus vult decipi, ergo decipiatur – świat chce być oszukiwany, niechże więc będzie
  • Mutato nomine de te fabula narratur – o tobie ta bajka mówi, choć pod zmienionym imieniem

N

  • Natura horret vacuum – natura nie znosi próżni.
  • Naturalia non sunt turpia – to, co naturalne, nie przynosi wstydu.
  • Navigare necesse est, vivere non est necesse – żeglowanie jest konieczne, życie nie.
    • Autor: Pompejusz Wielki
    • Opis: cytując słowa Marka Antoniusza skierowane do żeglarzy płynących przez sztorm z egipskim zbożem dla głodującego Rzymu.
  • Ne puero gladium – nie dawaj dziecku miecza do ręki
  • Ne quid nimis – nic ponad miarę.
  • Ne sutor supra crepidam iudicet – niech szewc nie ocenia tego, co jest powyżej trzewika.
  • Nec Hercules contra plures – nawet Herkules nie poradzi przeciwko wielu; siła złego na jednego.
  • Nec locus ubi Troia – nie ma śladu gdzie była Troja.
  • Nec plus ultra – nic nad to.
    • Opis: szczyt doskonałości, rzecz nieprześcigniona.
  • Nec temere, nec timide – bez zuchwałości, ale i bez lęku.
  • Nec tecum possum vivere, nec sine te – nie mogę żyć z tobą ani bez ciebie
  • Necesse est multos timeat quem multi timent – wielu musi się bać ten, kogo wielu się boi.
  • Nemo ante mortem beatus – nikogo nie można nazwać szczęśliwym przed śmiercią.
  • Nemo est casu bonus – nikt nie jest dobry przez przypadek.
  • Nemo iudex idoneus in propria causa – nikt nie jest odpowiednim sędzią we własnej sprawie.
  • Nemo iudex in sua causa – nikt nie jest (nie może być) sędzią we własnej sprawie
  • Nemo patiens, nisi sapiens – nikt nie jest mądry, jeśli nie jest cierpliwy
  • Nemo potest duobus dominis servire – nikt nie może służyć dwom panom.
  • Nemo propheta in patria sua – nikt nie jest prorokiem we własnej ojczyźnie.
  • Nemo regere potest nisi qui et regi – tylko ten umie rządzić, kto umie być posłusznym władzy.
    • Autor: Seneka
    • Opis: cytując Solona
  • Nemo sapiens nisi patiens – nie jest mądry, kto nie jest cierpliwy
  • Nemo sine vitiis est – nikt nie jest bez wad
  • Neque ignorare medicum oportet quae sit aegri natura
  • Nervus belli pecunia – pieniądz jest nerwem wojny.
  • Nesciat sinistra tua quid faciat dextera tua – niech nie wie lewica twoja, co prawica twoja czyni.
  • Nihil est ab omni parte beatum – nie ma bezwzględnego szczęścia.
  • Nihil est in intellectu quin prius fuerit in sensu – nie ma nic w umyśle, czego by przedtem w zmysłach nie było.
  • Nihil lacrima citius arescit – nic nie wysycha szybciej niż łza.
    • Źródło: Rhetorica ad Herennium, II, 31, 50.
  • Nihil novi sub sole – nic nowego pod słońcem
  • Nihil sequitur geminis ex particularibus unquam – nic nie wypływa nigdy z dwóch jednakowych przypadków.
    • Opis: zasada z dziedziny logiki
  • Nil admirari – niczemu się nie dziwić.
  • Nil desperandum – nie należy rozpaczać.
    • Źródło: Horacy, Ody.
  • Nil homini certum est – dla człowieka nie ma nic pewnego.
  • Nil nisi bene – mów dobrze lub wcale.
  • Nimium civiles viles – zbyt grzeczni bywają ordynarni
  • Nolens volens – chcąc nie chcąc.
  • Noli me tangere – nie dotykaj mnie.
  • Noli turbare circulos meos – nie zamazuj moich kół.
  • Nolite iudicare, et non iudicabimini – nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni.
    • Autor: Jezus Chrystus
  • Nolunt, ubi velis, ubi nolis, cupiunt – kiedy chcesz, odmawiają, kiedy nie chcesz, pragną.
  • Nomina sunt consequentia rerum – nazwy są wynikiem istnienia rzeczy.
  • Nomina stultorum semper parietibus haerent – imiona głupców zawsze wypisane są na murach
  • Nomina sunt odiosa – nie należy wymieniać nazwisk.
  • Non compos mentis – niespełna rozumu.
  • Non est beatus, esse se qui non putat – nie jest szczęśliwy, kto się za szczęśliwego nie uważa.
  • Non est bonum esse hominem solum – nie jest dobrze człowiekowi być samemu.
  • Non est potestas nisi a Deo – wszelka władza pochodzi od Boga.
  • Non est viri timere sudorem – nie przystoi mężczyźnie bać się ciężkiej pracy.
  • Non in commotione, non in commotione Dominus – nie w poruszeniu, nie w poruszeniu Pan.
    • Opis: kościelna sentencja nawołująca do spokoju, umiaru, wstrzemięźliwości w słowach i czynach.
    • Źródło: Wulgata, Księga 1 Królów 19:11.
  • Non licet – nie wolno; nie godzi się.
  • Non liquet – nic stąd nie wynika.
  • Non mortem timemus, sed cogitationem mortis – nie śmierci się boimy, lecz myśli o śmierci.
  • Non nova, sed novae – nie nowa rzecz, ale w nowy sposób przedstawiona.
  • Non omnia possumus omnes – nie wszystko możemy wszyscy.
  • Non omnis moriar – nie wszystek umrę
    • Źródło: Horacy, Ody III, 30, 6.
  • Non qui parum habet, sed qui plus cupit, pauper est – nie ten jest biedny, kto posiada mało, lecz ten, kto pragnie więcej.
  • Non scholae, sed vitae discimus – uczymy się nie dla szkoły, ale dla życia.
    • Opis: odwrócona myśl Seneki Młodszego, który mówi: Non vitae, sed scholae discimus – nie uczymy się dla życia, ale dla szkoły.
  • Non vestimentum virum ornat, sed vir vestimentum – nie szata zdobi człowieka, lecz człowiek szatę.
  • Non vini vi no, sed vi no aquae – Nie żegluję siłą wina, lecz wody.
  • Non, ut edam, vivo sed ut vivam, edo – nie po to żyję, by jeść, lecz po to jem, aby żyć.
  • Nosce te ipsum! – poznaj siebie samego.
  • Nuda veritas – naga prawda.
  • Nulla aetas ad discendum sera. – żaden wiek nie jest do nauki zbyt późny.
  • Nulla dies sine linea – ani dnia bez linii – ani jednego dnia bez pracy.
  • Nulla est medicina sine lingua Latina – niczym jest medycyna bez języka łacińskiego.
  • Nulla invidia sine amore – nie ma zazdrości bez miłości.
  • Nulla poena sine lege – nie ma kary bez przepisu prawa.
  • Nulla regula sine exceptione – nie ma reguły bez wyjątku.
  • Nulla res tam necessaria est quam medicina – żadna rzecz nie jest tak niezbędna, jak medycyna.
  • Nulla sine Deo mens bona est – bez Boga żadna myśl nie jest dobra.
    • Autor: Seneka
  • Nulla vis maior pietate vera est – Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość
  • Nullum crimen sine lege – nie ma przestępstwa bez prawa (przepisu)
    • Opis: co nie zostało zabronione, jest dozwolone.
  • Nullum est iam dictum, quod non sit dictum prius – nie ma takiej rzeczy powiedzianej, która nie zostałaby już powiedziana wcześniej.
    • Źródło: Terencjusz, Eunuch, 40.
    • Opis: wszystko już było.
  • Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit – nie było wielkiego geniuszu bez domieszki szaleństwa.
  • Num custos fratris mei sum ego? – czyż jestem stróżem brata mego?
    • Źródło: Księga Rodzaju
    • Opis: Kain do Boga, po tym jak zabił Abla.
  • Nunc est bibendum! – pora pić!
    • Źródło: Horacy, Ody
    • Opis: czas uczcić wielki, niespodziewany sukces, radosną nowinę.

O

  • O quam misericors est Deus, pius et iustus – o jakże miłosierny, sprawiedliwy i łagodny jest Bóg!
  • O quam salubre, quam iucundum et suave est sedere in solitudine et tacere et loqui cum Deo! – o jakże zbawiennie, jak słodko i przyjemnie jest siedzieć w samotności, i milczeć i z Bogiem rozmawiać!
    • Opis: zawołanie mnichów
  • O, imitatores, servum pecus! – o, naśladowcy, trzodo niewolników!
  • O, sancta simplicitas! – o, święta naiwności!
  • O, spectaculum miserum et acerbum! – o, widowisko nędzne i przykre!
  • O tempora! O mores! – o czasy! O obyczaje!
  • Obsequium amicos, veritas odium parit – schlebianie przysparza przyjaciół, prawda jest w nienawiści (dosł. „rodzi nienawiść”).
  • Oculi plus vident quam oculus – oczy widzą więcej niż oko
  • Oculum pro oculo, dentem pro dente – oko za oko, ząb za ząb.
  • Oderint, dum metuant – niech nienawidzą, byleby się bali.
  • Odi et amo – nienawidzę i kocham.
  • Odi profanum vulgus et arceo – gardzę nieoświeconym tłumem i trzymam się od niego z dala
  • Omne animal triste post coitum – każde stworzenie jest smutne po obcowaniu.
  • Omne ignotum pro magnifico – wszystko, co nieznane, wydaje się wspaniałe.
  • Omne trinum perfectum – wszystko co potrójne (jest) doskonałe
  • Omnes enim causae effectuum naturalium dantur per lineas, angulos et figuras. Aliter enim imposibile est scire propter quid in illis – wszystkie bowiem skutki efektów naturalnych objawiają się poprzez linie, kąty i figury. Inaczej bowiem niemożliwe byłoby zrozumienie, jaka jest ich przyczyna.
  • Omnes homines sibi sanitatem cupiunt, saepe autem omnia, quae valetudini contraria sunt, faciunt – wszyscy życzą sobie zdrowia, ale często robią to, co zdrowiu szkodzi
  • Omnes qui acceperint gladium, gladio peribunt – wszyscy, którzy za miecz chwytają, od miecza zginą.
  • Omnia mea mecum porto – wszystko co moje noszę ze sobą.
  • Omnia mundi creatura, quasi liber et pictura, nobis est in speculum – każde na ziemi stworzenie, niczym ksiega i obraz, jest dla nas odbiciem.
  • Omnia orta occidunt et aucta sensecunt – wszystko, co powstało, ginie, a co wzrosło, starzeje się.
  • Omnia possibilia sunt apud Deum – u Boga wszystko jest możliwe.
  • Omnia vincit amor (et nos cedamus amori) – miłość wszystko zwycięża (więc i my się jej poddajmy)
  • Omnis ars naturae imitatio est – wszelka sztuka jest naśladowaniem natury.
  • Omnis homo mendax – każdy człowiek jest kłamcą.
    • Źródło: Księga Psalmów
  • Omnis qui se exaltat, humiliabitur – każdy, kto się wywyższa, będzie poniżony.
    • Autor: Św. Łukasz
  • Omnium artium medicina nobilissima est – ze wszystkich sztuk medycyna jest najszlachetniejsza
  • Optimum medicamentum quies est – najlepszym lekarstwem jest spokój
  • Ora et labora – módl się i pracuj.
    • Opis: dewiza benedyktynów.
  • Otium pulvinar satanae – nieróbstwo jest łożem szatana
  • Otium sine litteris mors est et hominis vivi sepultura – życie bez zajęć naukowych i literackich jest śmiercią i grobem żywego człowieka.

P

  • Pacta sunt servanda – należy dotrzymywać układów.
  • Panem et circenses – chleba i igrzysk.
  • Parcere subiectis et debellare superbos – oszczędzać zwyciężonych, a dumnych poskramiać.
  • Pars pro toto – część zamiast całości.
    • Opis: figura retoryczna polegająca na zastąpieniu nazwy przedmiotu przez nazwę jego części.
  • Pax melior est quam iustissimum bellum – pokój jest lepszy od najsłuszniejszej wojny.
  • Pecunia non olet – pieniądze nie śmierdzą.
  • Pedibus in sententiam ire – głosować nogami.
    • Opis: określenie stosowane w senacie rzymskim, gdzie głosowanie polegało na przejściu na odpowiednią stronę sali posiedzeń (kurii). Dzisiaj oznacza celową absencję podczas głosowania.
  • Penitentiam agite, appropinquabit enim regnum coelorum – czyńcie pokutę, bowiem nadejdzie królestwo niebieskie.
    • Opis: średniowieczne motto millenarystów, najprawdopodobniej po raz pierwszy użyte przez Gerarda Sagalelliego w XIII w. (ort. oryginalna)
  • Per aspera ad astra – przez trudy do gwiazd (dosł. przez ciernie do gwiazd).
  • Per fas et nefas – prawem i bezprawiem
    • Opis: nie przebierając w środkach.
  • Per pedes apostolorum – na wzór apostołów; pieszo.
  • Per scientiam ad salutem aegroti – przez wiedzę do zdrowia chorego
  • Pereant qui ante nos nostra dixerunt – niech przepadną ci, którzy nasze słowa (mądre myśli) wypowiedzieli przed nami
  • Pereat mundus, fiat iustitia – niech zginie świat, byle było sprawiedliwie.
  • Periculum in mora – niebezpieczeństwo w zwłoce
  • Pictura est laicorum litteratura – malarstwo jest literaturą ludzi prostych.
  • Piscem natare doces – rybę uczysz pływać.
  • Plenus venter non studet libenter – pełny brzuch uczy się niechętnie
  • Plures crapula quam gladius perdidit – pijaństwo gubi gorzej od miecza
  • Plurimos annos! – Sto lat! (dosł. Wielu lat!)
  • Plus dat, qui in tempore dat – dwa razy daje, kto prędko daje.
  • Plus ratio quam vis – rozum wyższy niż siła; niech przewodzi nie siła, lecz słuszność
  • Poetae nascuntur, oratores fiunt – poetami się rodzą, mówcami zostają.
  • Post cenam non stare sed mille passus meare – po obiedzie nie stój, lecz przejdź tysiąc kroków.
  • Post hoc non est propter hoc – potem nie znaczy dlatego.
  • Post mortem est nulla voluptas – po śmierci nie czas na przyjemności.
  • Potius mori quam foedari – prędzej śmierć niż pohańbienie.
  • Potius sero quam numquam – lepiej późno niż wcale.
  • Praemonitus, praemunitus – ostrzeżony, uzbrojony.
  • Praesente medico nihil nocet – w obecności lekarza nic nie szkodzi.
  • Praevenire melius est quam praeveniri – lepiej jest wyprzedzać niż być wyprzedzanym.
  • Primum non nocere – po pierwsze, nie szkodzić
  • Primum vivere, deinde philosophari – najpierw móc żyć, potem filozofować.
  • Primus inter pares – pierwszy wśród równych.
  • Principes hominum, filii hominum, non est salus in illis – darmo szukać zbawienia u pierwszych wśród ludzi, u synów ludzi
    • Opis: Adam Mickiewicz, na podstawie Księgi Psalmów 145,3: nolite confidere in principibus, in filiis hominum, quibus non est salus.
  • Principiis obsta – niszcz zło w zarodku (dosł. przeszkadzaj początkom).
  • Prior tempore, potior iure – pierwszeństwo w czasie daje lepsze prawa.
  • Pro arte et studio – w obronie sztuki i nauki
  • Pro captu lectoris habent sua fata libelli – los książek zależy od pojętności czytelników.
  • Pro publico bono – dla dobra ogółu.
  • Pro rege saepe, pro patria semper – dla króla – często, dla ojczyzny – zawsze.
  • Probitas laudatur et alget – uczciwość zbiera pochwały i umiera z zimna.
  • Proprium ingenii humani est odisse, quem laeseris – właściwe jest naturze ludzkiej nienawidzić tego, kogo się obraziło.
  • Pulchra enim sunt ubera quae paululum supereminent et tument modice, nec fluitantia licenter, sed leniter restricta, repressa sed non depressa – piękne bowiem są piersi, które sterczą odrobinkę i są umiarkowanie pełne, nie zwisają luźno, lecz są lekko zebrane, ściągnięte, ale nie ściśnięte.
  • Pulvis es et in pulverem reverteris – prochem jesteś i w proch się obrócisz.
    • Źródło: Księga Rodzaju
  • Pulvis et umbra sumus – prochem i cieniem jesteśmy.

Q

  • Quae nocent, docent – to, co szkodzi, uczy.
  • Quae vetera nunc sunt, fuerunt olim nova – to co teraz jest stare, kiedyś było nowe
  • Quae volumus, ea credimus libenter, at quae sentimus ipsi, reliquos sentire speramus – wierzymy chętnie w to, czego pragniemy, i spodziewamy się, że nasze uczucia podzielają inni
  • Qualis pater, talis filius – jaki ojciec, taki syn.
  • Qualis rex, talis grex – (dosł. jaki król, taka trzoda) jaki pan, taki kram.
  • Qualis vir, talis oratio – jaki mąż, taka mowa.
  • Quem di diligunt, adolescens moritur. – wybrańcy bogów umierają młodo.
    • Autor: Plaut
    • Opis: cytując za Menandrem
  • Quem Iuppiter vult perdere, dementat prius – kogo Jowisz chce zgubić, temu najpierw rozum odbiera.
  • Qui asinum non potest, stratum caedit – kto nie może bić osła, bije worek.
  • Qui bibit, dormit; qui dormit, non peccat; qui non peccat, sanctus est (ergo: qui bibit – sanctus est) – kto pije – ten śpi, kto śpi – nie grzeszy, kto nie grzeszy – jest święty, a więc: kto pije, jest święty.
  • Quid viro forti suavius quam vindicta manu querere? – Czyż jest coś bardziej rozkosznego dla silnego męża niż zemsta?
    • Autor: Attyla, wódz Hunów (ort. oryginalna)
    • Zobacz też: zemsta
  • Quidquid agis, prudenter agas et respice finem – cokolwiek czynisz, czyń roztropnie i wypatruj końca
    • Opis: ważny jest ostateczny skutek podejmowanych działań, nie zaś ewentualne przeciwności.
  • Quidquid discis, tibi discis – czegokolwiek się uczysz, uczysz się dla siebie.
  • Quidquid Latine dictum sit, altum videtur – cokolwiek powiesz po łacinie brzmi mądrze.
  • Qui desiderat pacem, praeparet bellum chcesz pokoju, szykuj się do wojny.
  • Qui gladio ferit, gladio perit – kto mieczem wojuje od miecza ginie.
  • Qui non est adversum vos, pro vobis est – kto nie jest przeciwko wam, ten jest z wami.
  • Qui non est mecum, contra me est – kto nie jest ze mną, jest przeciwko mnie
    • Autor: Jezus Chrystus
  • Qui non laborat, non manducet – kto nie chce pracować, niech nie je.
  • Qui rogat, non errat – kto pyta nie błądzi.
  • Qui scribit, bis legit – kto pisze, ten podwójnie czyta.
  • Qui tacet, consentire videtur – kto milczy, ten się zgadza.
  • Quia nominor leo – bo się nazywam lew.
  • Quid vesper ferat, incertum est – nie wiadomo, co przyniesie wieczór.
  • Quis fallere possit amantem? – któż zdoła oszukać tego, kto kocha?
  • Quo vadis Domine – dokąd zmierzasz Panie?
    • Autor: św. Piotr Apostoł
  • Quod enim laicali ruditate turgescit non habet effectum nisi fortuito – co bowiem rozwija się za sprawą prostych ludzi, nie ma efektów, chyba że przypadkowe.
  • Quod erat demonstrandum – co było do udowodnienia
    • Opis: skrót c.b.d.o. („co było do okazania”).
  • Quod felix, faustum fortunatumque sit – oby to było szczęśliwe, sprzyjające i pomyślne
  • Quod licet Iovi, non licet bovi – Co przystoi Jowiszowi, nie przystoi wołu
    • Opis: polskie: co wolno wojewodzie, to nie tobie smrodzie
  • Quod me nutrit me destruit – to co mnie żywi zabija mnie
  • Quod medicina aliis, aliis est acre venenum – co dla jednych jest lekarstwem, dla innych jest straszną trucizną
  • Quod verum est, meum est – co jest prawdziwe, jest też moje.
    • Autor: Seneka
  • Quot capita, tot sententiae – ile głów, tyle zdań
    • Opis: polskie: „co głowa to koncepcja”
  • Quot homines, tot sententiae – ilu ludzi, tyle zdań.
  • Quousque tandem (abutere Catillina, patientia nostra) ? – jak długo jeszcze (nadużywać będziesz, Katylino, naszej cierpliwości)?

R

  • Rationale animal est homo – człowiek jest istotą rozumną.
  • Rediit ad plures – wrócił do większości (tj. umarł)
  • Relata refero – powtarzam (tylko to), co słyszałem
  • Rem tene, verba sequentur – trzymaj się tematu, a słowa się znajdą (dosł. rzecz trzymaj, słowa nadążą za nim)
  • Repetitio est mater studiorum – powtarzanie jest matką nauki (uczenia się)
  • Requiescat in pace (R.I.P.) – niech spoczywa w pokoju
    • Opis: napis na nagrobkach.
  • Res iudicata pro veritate habetur – sprawę osądzoną ostatecznie uważa się za rozstrzygniętą
  • Res sacra miser – nieszczęśliwy jest rzeczą świętą.
  • Res severa est verum gaudium – prawdziwa radość jest rzeczą poważną.
    • Autor: Seneka
  • Respiciens post te, hominem memento te; cave, ne cadas – oglądając się za siebie, pomnij, iżeś człowiekiem; strzeż się, iżbyś nie upadł
    • Opis: gdy w Starożytnym Rzymie zwycięski wódz odbywał triumf stojący za jego plecami niewolnik miał przykazane co jakiś czas powtarzać te właśnie słowa.
  • Respice finem – patrz końca.
  • Rex regnat, sed non gubernat – król panuje, ale nie rządzi.
  • Ridentem dicere verum – z uśmiechem mówić prawdę.
  • Risu inepto res ineptior nulla est – nie ma nic mniej stosownego od śmiechu nie w porę.
  • Rixari de asini umbra – spierać się o cień osła; o rzecz błahą.
  • Risum teneatis, amici? – czyżbyście się mogli powstrzymać od śmiechu, przyjaciele?
  • Roma locuta, causa finita – Rzym przemówił, sprawa skończona.
    • Opis: wypowiedź Kościoła jest wiążąca dla wiernych.
  • Romanus sedendo vincit – Rzymianin siedząc zwycięża.
  • Rosa pulchra est – Róża piękną jest.

S

  • Sacra populi lingua est – język ludu jest rzeczą świętą.
  • Saepe est etiam sub palliolo sordido sapientia. – często jest tak, że pod płaszczem ubogim mądrość się skrywa.
  • Saepe morborum gravium exitus incerti sunt – jak się zakończy ciężka choroba jest często niepewne
    • Opis: mimo, że pacjent ciężko choruje, zawsze może wyzdrowieć.
  • Salus aegroti suprema lex esto – zdrowie chorego najwyższym prawem
  • Salus populi suprema lex (esto) – dobro ludu (niech będzie) najwyższym prawem.
  • Salus rei publicae suprema lex esto – dobro państwa najwyższym prawem
    • Autor: Cyceron
  • Sapere aude – odważ się być mądrym
  • Sapienta ars vivendi putanda est – mądrość należy uważać za sztukę życia
  • Sapienti sat – mądremu wystarczy.
    • Autor: Plaut
    • Opis: pol. mądrej głowie dość dwie słowie (zob. Dictum sapienti sat)
  • Scientiae radices amarae, fructus dulces – Wiedzy korzenie niemiłe, owoc słodki.
  • Scio me nihil scire – wiem, że nic nie wiem
  • Scribere scribendo, dicendo dicere disces – pisać uczysz się pisząc, mowy – mówiąc
  • Se contentus est sapiens – mędrzec zadowala się sobą.
  • Sed opera sapientiae certa lege vallantur et in fine debitum efficaciter diriguntur – lecz dzieła mądrości zabezpiecza pewne prawo i na koniec powinność swą skutecznie spełniają.
  • Semel emissum volat irrevocabile verbum – słowo raz wypowiedziane nie powraca.
  • Semper avarus eget – skąpiec zawsze cierpi niedostatek.
    • Autor: Horacy
  • Semper fidelis – zawsze wierny.
  • Semper invicta – zawsze niezwyciężona.
  • Semper paratus – zawsze gotowy.
  • Seniores priores – starsi mają pierwszeństwo.
  • Sero venientibus ossa – kości (zostają) dla tych, którzy przychodzą za późno (na ucztę); kto późno przychodzi, ten sam sobie szkodzi
  • Serviatus status brevis est – Trzeźwość jest stanem przejściowym
  • Si ad naturam vives, numquam eris pauper – jeśli będziesz żyć w zgodzie z naturą, nigdy nie będziesz ubogi.
  • Si Deus pro nobis, quis contra nos? – jeśli Bóg jest z nami, któż przeciwko nam?
  • Si duo faciunt idem, non est idem – gdy dwaj robią to samo, to nie jest to samo.
  • Si non iurabis, non regnabis – jeżeli nie zaprzysięgniesz, nie będziesz panował
  • Si parva licet componere magnis – jeśli się godzi porównywać rzeczy małe z wielkimi.
  • Si tacuisses, philosophus mansisses – gdybyś milczał, byłbyś filozofem (a tak odezwaniem się ujawniłeś głupotę)
  • Si vis amari, ama! – chcesz być kochanym, kochaj!
    • Autor: Seneka
  • Si vis pacem, para bellum – jeśli chcesz pokoju, przygotuj się do wojny
  • Si vis pacem, para iustitiam – chcesz pokoju, czyń sprawiedliwość
  • Sibi omino similis
  • Sic itur ad astra – tak się idzie do gwiazd.
  • Sic transit gloria mundi – tak przemija chwała tego świata
  • Sicut mater, ita et filia eius – jaka matka, taka córka.
  • Similia similibus curantur – podobne leczy się podobnym
    • Opis: zasada medycyny ludowej: czymżeś się struł, tym się lecz
    • Zobacz też: homeopatia
  • Sine ira et studio – bez gniewu i namiętności
    • Źródło: Tacyt, Roczniki
    • Opis: zapewnienie o bezstronności autora
  • Sine labore non erit panis in ore – bez pracy nie będzie chleba w ustach
    • Opis: polskie: Bez pracy nie ma kołaczy
  • Sit nox cum somno, sit sie lite dies – niech noc nie będzie bezsenna, a dzień upłynie bez kłótni.
  • Sit tibi terra levis. – dosł. niechaj tobie ziemia lekka – niech ci ziemia lekką będzie.
  • Sola ratio perfecta beatum facit – tylko doskonały rozum czyni człowieka szczęśliwym.
  • Sola scriptura – jedynie Pismo.
    • Opis: podstawowa zasada teologiczna protestantyzmu głosząca, że Pismo Święte jest jedynym autorytetem Kościoła rozstrzygającym w sprawach wiary i praktyki religijnej.
  • Solus contra omnes – sam przeciw wszystkim
  • Spiritus flat ubi vult – duch tchnie, kędy chce.
    • Autor: Św. Jan
  • Stat rosa pristina nomine, nomina nuda tenemus – dawna róża pozostała tylko z nazwy, same nazwy nam jedynie zostały.
  • Stultum facit fortuna, quem perdere vult – kogo los chce zgubić, tego głupcem czyni.
  • Suae quisque fortunae faber – każdy jest kowalem własnego losu
  • Sub specie aeternitatis – z punktu widzenia wieczności.
  • Sum rex vester, nec fictus neque pictus – Jestem waszym królem, nie wymyślonym ani malowanym.
  • Summum ius, summa iniuria – najwyższe prawo to najwyższa niesprawiedliwość; ścisłe trzymanie się litery prawa prowadzi do wydawania krzywdzących wyroków.
  • Superflua non nocent – nadmiar nie szkodzi
  • Sursum corda! – w górę serca! – nie traćcie ducha.
  • Sus Minervam docet – świnia poucza Minerwę.
  • Sustine et abstine – cierp i panuj nad sobą.

T

  • Tabula rasa – czysta tablica.
  • Taedium vitae – wstręt do życia.
  • Tarde venientibus ossa – dosł. dla leniwie przychodzących kości – spóźnionym dostają się kości
  • Te Deum laudamus – Ciebie, Boga, wychwalamy.
  • Tempora labuntur tacitisque senescimus annis – czas upływa, a my starzejemy się niepostrzeżenie (dosł. wraz z cicho upływającymi latami)
  • Tempora mutantur et nos mutamur in illis – czasy się zmieniają i my zmieniamy się wraz z nimi.
    • Autor: Lotar I, król Franków
    • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 29.
  • Tempus fugit, aeternitas manet – czas ucieka, wieczność pozostaje (trwa)
  • Terribilis est locus iste – przerażające jest owo miejsce
    • Źródło: wg Księgi Rodzaju, 27, 17 Wlg
  • Tertius gaudens – trzeci się cieszy; gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta.
  • Testis unus, testis nullus – jeden świadek to żaden świadek.
    • Źródło: wg Księgi Powtórzonego Prawa 19, 15 Wlg
  • Tolle pecuniam, bella sustuleris. – Usuń pieniądze, usuniesz wojnę.
    • Źródło: Kwintylian, Declamationes Minores, 321, 18
  • Tota vita discendum est mori – przez całe życie trzeba się uczyć umierać.
    • Autor: Seneka, Dialogi, X 7, 3
  • Trahit sua quemque voluptas – każdy ulega swoim namiętnościom.
    • Autor: Wergiliusz, Eklogi, II 65
  • Transire suum pectus mundoque potiri – wznieść się ponad granice ludzkich możliwości i przewodzić światu.
  • Tres faciunt collegium – trzech tworzy stowarzyszenie
    • Opis: zwyczajowe i prawne minimum do założenia stowarzyszenia.
  • Treuga Dei – rozejm Boży
  • Tu dices – Ty tak powiesz
  • Tu ne cede malis, sed contra audentior ito. – Nie daj się powalić przez nieszczęście, ale przeciwstawiaj mu się z wzmożoną odwagą.
    • Źródło: Wergiliusz, Eneida, tłum. Z. Kubiak, PIW, Warszawa 1987.
  • Tua res agitur, paries cum proximus ardet – o ciebie chodzi, gdy płonie dom sąsiada.
    • Autor: Horacy, Listy, I 18, 84
  • Tuta timens – bojąc się (nawet) rzeczy bezpiecznych.
    • Autor: Wergiliusz, Eneida, IV 298

U

  • Ubi bene, ibi patria – gdzie dobrze, tam ojczyzna.
  • Ubi concordia, ibi victoria – gdzie zgoda, tam zwycięstwo
  • Ubi dubium, ibi libertas – gdzie jest zwątpienie, tam jest wolność
  • Ubi lex, ibi poena – gdzie prawo, tam i kara.
  • Ubi thesaurus tuus, ibi cor tuum – tam skarb twój, gdzie serce twoje.
    • Opis: słowa Chrystusa według Ewangelii św. Mateusza
  • Ubi tu Gaius, ibi ego Gaia – gdzie ty Gajuszem, tam ja Gają
    • Opis: starożytna formuła ślubna wypowiadana przez pannę młodą.
  • Ultio doloris confessio est – zemsta jest przyznaniem się do cierpienia.
  • Ultra posse nemo obligatur – nikt nie jest zobowiązany zrobić więcej niż może.
  • Unum castigabis, centum emendabis – jednego zganisz, a stu (tym) naprawisz.
  • Usus magister est optimus – doświadczenie jest najlepszym nauczycielem.
  • Unus pro multis – jeden za wszystkich.
  • Usus est tyrannus – zwyczaj jest tyranem.
  • Ut ameris, amabilis esto – jeśli chcesz być kochanym, bądź godny miłości.
  • Ut pictura poesis – poezja jest jak obraz.
  • Ut sementem feceris, ita metes – jak posiejesz, tak zbierzesz.
  • Ut sis nocte levis, sit tibi cena brevis! – abyś był lekki w nocy, krótko jedz.
  • Utinam falsus vates sim! – obym był fałszywym prorokiem!
  • Utile dulci miscere – łączyć przyjemne z pożytecznym.
  • Ubi solitudinem faciunt, pacem appellant – robią pustynię (z kraju) i nazywają to pokojem.

V

  • Vade mecum! – postępuj jak wskazano (dosł. chodź ze mną).
    • Opis: nazwa poradników.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Nasza Księgarnia, Warszawa 1997, ISBN 8310100752, s. 376.
  • Vae misero mihi – biada mi nieszczęsnemu
  • Vae victis! – biada zwyciężonym!
    • Autor: Brennus, król Galów
    • Opis: Tak rzekł Brennus podczas ważenia złota na daninę od pokonanych Galów dla Rzymian, dorzucając swój miecz do szali z odważnikami.
    • Źródło: Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa. Słynne łacińskie sentencje, przysłowia i powiedzenia, Veda, Warszawa 2001, ISBN 8385584498, s. 238.
  • Vagina dentata – zębata pochwa.
    • Opis: mit seksualny traktujący o pochwie pożerającej penisa. Spopularyzowany przez Zygmunta Freuda, jako lęk wobec kobiet związany z męskim kompleksem kastracyjnym. Obecny w wielu kulturach na przestrzeni dziejów.
  • Vale et me ama – żegnaj i kochaj mnie
    • Opis: forma zakończenia listu.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, op. cit., s. 377.
  • Varietas delectat – zmienność sprawia przyjemność.
    • Źródło: Rhetorica ad Herennium III, 12.
    • Opis: zasada starożytnej retoryki nakazująca urozmaicać tok przemówienia, żeby zapobiec jego monotonii, a tym samym zmęczeniu i znudzeniu słuchaczy.
  • Varium et mutabile semper femina – chwiejną i zmienną jest zawsze kobieta.
  • Veni, vidi, vici – przybyłem, zobaczyłem, zwyciężyłem.
  • Venimus, vidimus, Deus vicit – przybyliśmy, zobaczyliśmy, Bóg zwyciężył.
    • Autor: Jan III Sobieski
    • Opis: przesyłając papieżowi Innocentemu XI chorągiew Proroka zdobytą w 1683 r. pod Wiedniem.
  • Verba volant, scripta manent – słowa ulatują, pismo zostaje.
    • Źródło: Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa…, op. cit., s. 241.
  • Veritas odium parit, obsequium amicos – prawda rodzi nienawiść, ustępliwość przyjaciół.
  • Venter non habet aures – brzuch nie ma uszu; słowami głodnego nie nakarmisz
  • Verba docent, exempla trahunt – słowa uczą, przykłady pociągają (skłaniają do naśladowania)
  • Verba et voces praetereaque nihil – słowa i słowa, nic ponadto
  • Veritas temporis filia est – prawda jest córką czasu (z czasem wszystko wychodzi na jaw)
    • Opis: wg Gelliusza, XII, 11, 7 słowa któregoś z dawnych poetów, którego nazwisko mi teraz wyleciało z pamięci.
  • Verus amicus rara avis est – prawdziwy przyjaciel jest rzadkim ptakiem
  • Vestigia terrent – ślady odstraszają
    • Opis: a więc nie wchodźmy do jaskini, jeżeli widać tylko ślady wchodzących.
  • Vide, cui fidas – patrz, komu ufasz.
  • Videant consules, ne quid res publica detrimenti capiat – niechaj baczą konsulowie, by rzeczpospolita nie poniosła jakiej szkody.
  • Video lupum – widzę wilka; o wilku mowa, a wilk tuż.
  • Video meliora proboque, deteriora sequor – widzę i pochwalam to, co lepsze, ale skłaniam się ku gorszemu.
    • Źródło: Owidiusz, Metamorfozy, VII 20–21.
    • Opis: wypowiedź Medei przeżywającej konflikt między lojalnością wobec ojca, a miłością do Jazona.
  • Vigilate itaque, quia nescitis diem neque horam – czuwajcie więc, bo nie znacie dnia ani godziny.
    • Opis: słowa Jezusa Chrystusa, Ewangelia św. Mateusza.
  • Vino pellite curas – winem odpędźcie troski.
  • Vinum incendit iras – wino rozpala gniew.
  • Virtuti militari. – męstwu żołnierskiemu.
    • Źródło: Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa…, op. cit., s. 246.
  • Vita mancipio nulli datur, omnibus usu – życia nikt nie otrzymuje na własność, lecz wszyscy do użytku.
  • Vita sine litteris mors est – życie bez nauki śmiercią jest.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, op. cit., s. 391.
  • Viva vox docet – żywe słowo kształci
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, op. cit., s. 393.
  • Vivere militare est – życie jest walką.
    • Autor: Seneka
  • Vivere nolit, qui mori non vult – kto nie chce umierać, ten nie chce też żyć.
    • Autor: Seneka
  • Vivitur parvo bene – małym (ludziom o małych potrzebach) żyje się dobrze.
  • Volenti nihil difficile – dla chcącego nic trudnego.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, op. cit., s. 395.
  • Volenti non fit iniuria – chcącemu nie dzieje się krzywda.
    • Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa…, op. cit., s. 249.
  • Vos estis sal terrae; vos estis lux mundi – wy jesteście solą ziemi; wy jesteście światłością świata.
  • Vox clamantis in deserto – głos wołającego na pustyni.
    • Źródło: Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa…, op. cit., s. 250. Liber Isaiae 40:3.
  • Vox populi, vox Dei – głos ludu, to głos Boga.
    • Autor: Alkuin
    • Opis: W liście do Karola Wielkiego, użyte w zdaniu „Nie słuchajmy tych, którzy mówią, że głos ludu jest głosem Boga”.
    • Źródło: Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa…, op. cit., s. 250.
  • Vulgare amici nomen, sed rara est fides – słowo „przyjaciel” jest pospolite, ale lojalność jest bardzo rzadka.
  • Vulnerant omnes, ultima necat. – ranią wszystkie, ostatnia zabija.
    • Opis: o godzinach; napis na zegarze.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, op. cit., s. 397.

X

  • Xenia et dona excaecant oculos iudicum – Upominki i dary zaślepiają oczy sędziów.
    • Opis: krytyka korupcji.
    • Źródło: Stanisław Kalinkowski, Aurea dicta. Złote słowa. Słynne łacińskie sentencje, przysłowia i powiedzenia, Veda, Warszawa 2001, ISBN 8385584498, s. 252. Liber Ecclesiasticus 20:31.

Z

  • Zonam perdidit – zgubił pas.
    • Opis: przenośnie: jest w trudnym położeniu.
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Nasza Księgarnia, Warszawa 1997, ISBN 8310100752, s. 398.
  • Zonam solvere – utracić pas (cnoty)
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, op. cit., s. 398.

Zobacz też

 
Wiktionary
 Zobacz też kategorię Sentencje łacińskie w Wikisłowniku
Źródło: „https://pl.wikiquote.org/w/index.php?title=Sentencje_i_zwroty_łacińskie&oldid=583926”