Wikicytaty

Kartezjusz

francuski filozof, matematyk i fizyk

Kartezjusz (fr. René Descartes, łac. Renatus Cartesius; 1596–1650) – francuski filozof, matematyk i fizyk, jeden z najwybitniejszych uczonych XVII wieku, uważany za prekursora nowożytnej kultury umysłowej.

Kartezjusz

Zasady filozoficzne

edytuj
 
Principia philosophiae, 1685

(fr. Les principes de la philosophie)

  • A chociaż na podstawie dowolnego atrybutu poznaje się substancję, wszelako każdej substancji przysługuje jakaś główna własność, która konstytuuje jej naturę i istotę i do której sprowadzają się wszystkie inne własności. W ten sposób rozciągłość wzdłuż, wszerz i w głąb konstytuuje naturę substancji cielesnej; a myślenie konstytuuje naturę substancji myślącej. Bo wszystko inne, co można ciału przypisać, zakłada z góry rozciągłość i jest tylko jakąś modyfikacją rzeczy rozciągłej; tak jak wszystko, co odkrywamy w umyśle, to są tylko różne modyfikacje myślenia. Tak na przykład nigdzie indziej jak tylko w rzeczy rozciągłej można pojąć kształt, a ruch też jedynie w rozciągłej przestrzeni; ani nigdzie indziej wyobraźni czy odczuwania, czy woli jak tylko w rzeczy myślącej. Lecz na odwrót, można pojąć rozciągłość bez kształtu lub bez ruchu, a myślenie bez wyobraźni lub bez odczuwania, i to samo dotyczy rzeczy pozostałych, co oczywiste jest dla każdego, kto na tym skupi uwagę.
  • Myślę, więc jestem.
    • Cogito ergo sum. (łac.)
    • Źródło: 1, 7, 10
    • Zobacz też: myślenie

Inne

edytuj
  • Bardzo powinny być nam podejrzane sądy przyjaciół, kiedy padają na naszą korzyść.
  • Całe szczęście i pomyślność naszego życia zależy od dobrego użytku, jaki zrobimy z naszych namiętności.
  • Często uważałem, że ludzie małoduszni są najbardziej aroganccy i pyszni, podobnie jak wielkoduszni są najbardziej skromni i pokorni.
  • Czytanie dobrych książek jest niczym rozmowa z najwspanialszymi ludźmi minionych czasów.
  • Doświadczenie uczy, że ci, którymi najbardziej miotają ich namiętności, najmniej je znają.
  • Filozofia uczy nas z pozorem prawdy mówić o wszystkim i przynosi podziw tych, którzy są mniej niż my uczeni.
  • Ilekroć niezgodne są ze sobą sądy dwóch ludzi o tym samym przedmiocie, jest rzeczą pewną, iż przynajmniej jeden z nich jest w błędzie.
  • Intuicja ogłada teraźniejszość.
  • Istniejesz, więc i wiesz, że istniejesz, a o tym wiesz dlatego, ponieważ wątpisz.
  • Jestem podległy błędom równie jak każdy inny, odrzucam jako błędne wszystkie racje, które wziąłem poprzednio za dowody.
  • Jeśli ktoś postawi sobie zadanie zbadania wszystkich prawd, do których poznania rozum ludzki jest zdolny – a wydaje mi się, że to raz w życiu każdy musi uczynić, kto myśli poważnie nad tym, jak dojść do mądrości – ten zaiste za pomocą danych prawideł stwierdzi, że niczego nie można poznać pierwej od intelektu.
  • Każdy człowiek jest zobowiązany do tego, aby przyczynić się, ile w jego mocy do dobra drugich i zaiste nic nie wart ten, kto nikomu do niczego się nie przydaje.
  • Kto chce jednym spojrzeniem ująć wiele równocześnie przedmiotów, ten żadnego z nich nie widzi wyraźnie.
  • Mnogość praw dostarcza często usprawiedliwienia występkom: państwo o wiele lepiej urządzone jest wówczas, gdy ma ich bardzo niewiele, ale w zamian bardzo ściśle przestrzeganych.
    • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 50.
  • Należy wierzyć jedynie temu, cośmy doskonale poznali i w co nie można wątpić.
  • Nie być użytecznym dla nikogo świadczy o braku wartości.
  • Nie ma nic tak odległego, by było poza naszym zasięgiem, ani nic tak ukrytego, by nie dało się odkryć.
  • Nie wystarczy mieć sprawny umysł, trzeba go jeszcze dobrze używać
  • Nienawiść jest przeciwieństwem miłości. Nie odróżnia się jednak tyle stopni i rodzajów nienawiści, co stopni i rodzajów miłości, gdyż „nie ma czasu” rozróżniać rodzajów zła, od którego się ucieka, tak jak rozróżnia się dobra, których się pragnie.
  • O wszystkim należy wątpić.
    • De omnibus dubitandum est. (łac.)
    • Źródło: Medytacja o pierwszej filozofii (1641)
  • Obcowanie z autorami wieków minionych jest tym samym prawie, co podróżowanie.
  • Pogardza się mężczyzną zazdrosnym o swą żonę, ponieważ jest to dowodem, że ma złe mniemanie o sobie lub niej.
  • Prawda ma charakter bezwzględny.
  • Przenosząc nasz wzrok daleko poza dziedzinę dostępną wyobraźni naszych przodków, teleskopy, te cudowne instrumenty, otworzyły drogę ku głębszemu i doskonalszemu zrozumieniu przyrody.
  • (…) roztropność nakazuje nigdy nie ufać w zupełności tym, którzy nas chociaż raz zawiedli.
  • Rzecz prawdziwa to rzecz niepowątpiewalna.
  • Sposobność do wyobrażania sobie, że wszystkie rzeczy (…) wynikają w taki sam sposób wzajemnie ze siebie, a także, że nie mogą istnieć tak odlegle, do których byśmy nie dotarli (…), byleby tylko nie przyjmować za prawdziwa żadnej rzeczy, która by prawdziwa nie była, i zachowywać zawsze należyty porządek przy wyprowadzaniu jednych z drugich.
  • Świadectwem przeciętności jest niezdolność do ulegania entuzjazmowi.
  • Trudno jest, pracując jeno na dziełach cudzych, dokonać rzeczy bardzo doskonałych.
  • Zdrowy rozum jest to rzecz ze wszystkich na świecie najlepiej podzielona, każdy bowiem sądzi, iż jest w nią tak dobrze zaopatrzony, iż nawet ci, których we wszystkim innym najtrudniej jest zadowolić, nie zwykli pragnąć go więcej, niźli posiadają.
    • Źródło: Rozprawa o metodzie, tłum. Tadeusz Boy-Żeleński
  • Żadna logiczna definicja nie pouczy o tym, czym jest prawda.
  • Żądza wiedzy, wspólna wszystkim ludziom jest chorobą, której nie można uleczyć, ponieważ ciekawość wzrasta wraz z wiedzą.

O Kartezjuszu

edytuj
  • Czy może być coś bardziej oderwanego od kontemplacji niż Kartezjańskie cogito ergo sum? „Myślę, więc jestem” to deklaracja istoty wyobcowanej, wygnanej, oderwanej od swojej duchowej głębi, zmuszonej, by szukać jakiejś pociechy w dowodzie potwierdzającym jej własne istnienie (!), opartym na stwierdzeniu, że „myśli”.
  • Każdy z nas pogrążony jest od dzieciństwa w oceanie kultury swej epoki i jej tradycji, wchłania nieustannie nie tylko jej wielkość, lecz i ograniczoność. Umysły krytyczne umieją przynajmniej częściowo dostrzec tę ograniczoność i przez to w jakimś stopniu ją przezwyciężyć. Nie każdy z nich sięga tak daleko jak genialny Kartezjusz, który pokusił się o podanie w wątpliwość wszystkiego, co umysł jego przyswoił sobie od dzieciństwa do czasu męskiej dojrzałości.
Źródło: „https://pl.wikiquote.org/w/index.php?title=Kartezjusz&oldid=581410”