Jan Kochanowski
polski poeta renesansowy
Jan Kochanowski (1530–1584) – poeta i dramaturg staropolski, sekretarz królewski.
Fraszki
edytuj- Biedna starości! wszyscy cię żądamy,
A kiedy przyjdziesz, to zaś narzekamy.- Źródło: Na starość [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 17.
- Co bez przyjaciół za żywot? Więzienie,
W którym niesmaczne żadne dobre mienie.
(...)
Uchowaj Boże takiego żywota,
Daj raczej miłość, a chocia mniej złota!- Źródło: Na zachowanie
- Doktor nie puścił, ale drzwi puściły.
- Źródło: O doktorze Hiszpanie [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 16.
- Fraszki to wszytko, cokolwiek myślemy,
Fraszki to wszytko, cokolwiek czyniemy;
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy,
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy.- Źródło: O żywocie ludzkim [w:] Fraszki, wyd. K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s.5.
- Gdzie się myśli nie zgodzą, tam przyjaźń dziurawa.
- Źródło: Do przyjaciela
- Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
- Źródło: Na lipę
- Jakoby też rok bez wiosny mieć chcieli,
Którzy chcą, żeby młodzi nie szaleli.- Źródło: Na młodość [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 17.
- Jeśli nie grzeszysz, jako mi powiadasz,
Czego się miła! tak często spowiadasz?- Źródło: Na nabożną [w:] Fraszki, wyd. K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s.8.
- Kto naprzód począł miłość dziecięciem malować,
Może mu się zaprawdę każdy podziwować;
Ten widział, że to ludzie bez rozumu prawie,
A wielkie dobra tracą przy tej głupiej sprawie.
- (...) nic po cierniu, kiedy róża spadnie.
- Nie dbają moje papiery
O przeważne bohatery;- Źródło: Na swoje księgi [w:] Fraszki, wyd. K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s.4.
- Nie rzekł jako żyw żaden więtszej prawdy z wieka,
Jako kto nazwał Bożem igrzyskiem człowieka.- Źródło: Człowiek Boże igrzysko [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 63.
- Nie uciekaj przedemną dziewko urodziwa!
- Źródło: Do dziewki [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 64.
- Próżno uciec, próżno się przed miłością schronić,
Bo jako lotny nie ma pieszego dogonić?
- Szedłem spać trzeźwo, a wstanę pijany.
- Źródło: O doktorze Hiszpanie [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 16.
- Szeląg dam od wychodu, nie zjem jeno jaje;
Drożej sram, niźli jadam; złe to obyczaje.
- Szlachetne zdrowie,
Nikt się nie dowie,
Jako smakujesz,
Aż się zepsujesz.- Źródło: Na zdrowie [w:] Jana Kochanowskiego dzieła polskie, tom 1, wyd. Tow. Akc.S. Orgelbranda S-ów 1919, s. 328.
- Świętym cię zwać nie mogę; ojcem się nie wstydzę,
Kiedy wielki kapłanie! syny twoje widzę.- Źródło: Na świętego ojca [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 43.
- Wszystko się dziwnie plecie
Na tym tu biednym świecie.
A kto by chciał rozumem wszystkiego dochodzić,
I zginie, a nie będzie umiał w to ugodzić.
Uwaga: W dalszej części znajdują się słowa powszechnie uznawane za wulgarne!
- Ziemię pomierzył i głębokie morze,
Wie, jako wstają i zachodzą zorze,
Wiatrom rozumie, praktykuje komu —
A sam nie widzi, że ma kurwę w domu.- Źródło: Na matematyka [w:] Fraszki, wyd.K. Bartoszewicz, Kraków 1883, s. 12–13.
Pieśni
edytuj- A jeśli komu droga otwarta do nieba,
Tym co służą Ojczyźnie.- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń XII
- Zobacz też: niebo, ojczyzna
- A kiedy cię pocałuję,
Trzy dni w gębie cukier czuję.- Źródło: Pieśń świętojańska o Sobótce, Panna XI
- Zobacz też: pocałunek
- A szkoda zwać człowiekiem, kto bydlęce żyje (...).
- Zobacz też: bydlę, człowiek
- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń XIX
- Bo z nas Fortuna w żywe oczy szydzi,
To da, to weźmie, jako się jej widzi.- Źródło: Pieśni Wtóre. Pieśń IX
- Zobacz też: fortuna, los, szczęście
- Cieszy mię ten rym: Polak mądr po szkodzie:
lecz jeśli prawda i z tego nas zbodzie,
nową przypowieść Polak sobie kupi,
że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń V (Pieśń o spustoszeniu Podola)
- Zobacz też: głupota, mądrość, Polacy
- Czego chcesz od nas, Panie, za Twe hojne dary?
Czego za dobrodziejstwa, którym nie masz miary?
Kościół Cię nie ogarnie, wszędy pełno Ciebie,
I w otchłaniach, i w morzu, na ziemi, na niebie.- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń XXV (Czego chcesz od nas, Panie...)
- Zobacz też: Bóg, wdzięczność
- Kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry
I tak wysoko postawił, że z góry
Wszystek świat widzę, a sam, jako trzeba,
Tykam się nieba?- Źródło: Księgi Pierwsze. Pieśń X
- Kto tak mądry, że zgadnie,
Co nań jutro przypadnie?- Źródło: Księgi Pierwsze. Pieśń IX
- Miło szaleć, kiedy czas po temu (...).
- Źródło: Księgi Pierwsze. Pieśń XX
- Nauka skarbem drogim,
Tak bogatym jak ubogim
I bogactwa często giną
Lecz nauki nie przeminą.
- Nic wiecznego na świecie:
Radość się z troską plecie (...).- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń IX
- Nie zawżdy, piękna Zofija,
Róża kwitnie i lelija;
Nie zawżdy człek będzie młody
Ani tej, co dziś, urody.- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń XXIII
- Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony
Polecę precz, poeta, ze dwojej złożony
Natury: ani ja już przebywać na ziemi
Więcej będę; a więtszy nad zazdrość, ludnemi
Miasty wzgardzę (...).- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń XXIV
- Nikomu, albo raczej wszytkim, swoje księgi
Daję. By kto nie mniemał (strach to bowiem tęgi),
Że za to trzeba co dać, wszyscy darmo miejcie.
O drukarzu nie mówię, z tym się zrozumiejcie.- Źródło: Pieśni (Dedykacja)
- Przeto chciejmy wziąć przed się myśli godne siebie,
Myśli ważne na ziemi, myśli ważne w niebie;
Służmy poczciwej sławie, a jako kto może,
Niech ku pożytku dobra spólnego pomoże.- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń XIX
- Serce roście patrząc na te czasy!
- Źródło: Księgi Pierwsze. Pieśń II
- Ty nie miej za stracone,
co może być wrócone.- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń IX (Nie porzucaj nadzieje... )
- Wiatrem nadziane puknęły nadzieje.
- Źródło: Księgi Wtóre. Pieśń VIII
Treny
edytuj Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Treny.
- (...) czas doktór każdemu.
- Źródło: Tren XIX (albo Sen)
- Nieznajomy wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy.
- Źródło: Tren XI
- Wielkieś mi uczyniła pustki w domu moim,
Moja droga Orszulko, tym zniknienim swoim!
Pełno nas, a jakoby nikogo nie było:
Jedną maluczką duszą tak wiele ubyło.- Źródło: Tren VIII
Odprawa posłów greckich
edytuj- By rozum był przy młodości:
Nigdy takiej obfitości
Pereł morze i ziemia złota nie urodzi,
Żeby tego nie mieli tym dostawać młodzi.- Źródło: Odprawa posłów greckich, wyd. Księgarnia polska A.D. Bartoszewicza i M. Biernackiego, Lwów 1882, s. 8–9.
- O boże na wielkiem niebie!
Drogo to, widzę, u ciebie,
Dać młodość i baczenie zaraz; jedno płacić
Drugiem trzeba; to dobre, a tego żal stracić.- Źródło: Odprawa posłów greckich, wyd. Księgarnia polska A. D. Bartoszewicza i M. Biernackiego, Lwów 1882, s.9.
- O nierządne królewstwo i zginienia bliskie!
Gdzie ani prawa ważą, ani sprawiedliwość
Ma miejsca, ale wszytko złotem kupić trzeba.- Źródło: Odprawa posłów greckich, wyd. Księgarnia polska A.D. Bartoszewicza i M. Biernackiego, Lwów 1882, s. 21.
Psałterz Dawidów
edytuj Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Psałterz Dawidów.
- A tak o sobie, wy królowie, czujcie,
Wy, którym władza do rąk jest podana;
Oglądajcie się w swych sprawach na Pana,
Tego się bójcie i Tego szanujcie!- Źródło: Psalm 2: Quare fremuerunt gentea
- Powstań, Panie, a broń mię w mej niewinności;
Żaden mój nieprzyjaciel Twojej srogości
Nigdy wytrzymać nie mógł; biłeś je w gęby,
A oni w krwawym piasku zbierali zęby.- Źródło: Psalm 3: Domine, quid multiciplicati sunt, qui tribulant me
Inne
edytuj- Cnota skarb wieczny, cnota klejnot drogi.
- Źródło: Na wszystko jest przysłowie, oprac. Stanisław Świrko, Stanisław Rozwadowski, Wydawn. Poznańskie, 1975, s. 33.
- Dzięki przyjaźni staję się spokojniejszy, dzięki spokojowi bardziej przyjazny.
- Zobacz też przyjaźń
- I mały domek ma swego ducha opiekuńczego.
- Absque suo non est et parva casa lare. (łac.)
- Źródło: Elegarium 1, III, 4
- Ja jeden niech wam służę, a za cześć poczytam
Sobie, że się dróg innych niż pospólstwo chwytam.
Wy mię z ziemie wzwodzicie, wy mię wyłączacie
Z liczby nieznacznej i nad obłoki wsadzacie.- Źródło: Muza
- Łotrem ten, co z grzędy capnie kurę,
mistrzem, kto zwędzi złota górę.
- Miło szaleć, kiedy czas po temu,
A tak, bracia, przypij każdy swemu,
Bo o głodzie nie chce się tańcować,
A podpiwszy, łacniej już błaznować.- Źródło: Wielka księga gier, łamigłówek i humoru 2002, Wydawnictwo Reader's Digest, red. naczelna: Adelsa Atelier Tourisme, Paryż 2000; red. naczelny polskiej wersji: Jacek Fronczak, Warszawa 2001, tłum. Magdalena Rodak.
- Miłość jest miodem, gdy do serca wnijdzie;
Miłość jest żółcią, gdy kochać przestaniem.
- Niewiasta wszystkiego złego świata jest przyczyną.
- To pan zdaniem mojem,
Kto przestał na swojem.- Źródło: Księga aforyzmów, myśli, zdań, uwag i sentencji ze stu pisarzy polskich wybranych, Władysław Bełza (oprac.), Księgarnia H. Altenberga, Lwów 1888, s. 5.
- Trzeźwość a miara to są najważniejsze stróże zdrowia naszego.
- Źródło: Księga toastów i humoru biesiadnego, wybór i oprac. Leszek Bubel, wyd. „Zamek”, Warszawa 1995, s. 148.
- Upitym
Lepiej leżeć niż zabitym.- Źródło: Księga toastów i humoru biesiadnego, op. cit., s. 148.
- Znał kto kiedy poetę trzeźwego?
Nie uczyni taki nic dobrego.- Źródło: Mieczysław Jastrun, Poeta i dworzanin, Warszawa 1955, PIW, s. 479.
- Z winem dobra myśl rośnie.
- Źródło: Anna Wojnar, Z winem dobra myśl rośnie..., „Alma Mater” nr 118–119, styczeń-luty 2009, s. 80.
- Żona uczciwa ozdoba mężowi
I najpierwsza podpora domowi.- Źródło: Ignacy Chrzanowski, Stanisław Krzemiński, Henryk Galle, Wiek XIX sto lat myśli polskiej. Wypisy nr 274–462, Nakład Gebethnera i Wolffa, 1910, s. 460.
O Janie Kochanowskim
edytuj- Istnieje jeden tylko mający jakie takie prawdopodobieństwo autentyczności wizerunek Kochanowskiego. Jest nim wypukłorzeźba na nagrobku w Zwoleniu.
- Autor: Wacław Borowy, Kamienne rękawiczki (1932)
- Moje umiłowanie Kochanowskiego stało się także za przyczyną ziemi lubelskiej. Jeszcze do niedawna mówiono tam piękną staropolszczyzną. Już w szkole urzekły mnie Treny. Powracam do nich jak do źródła.
- Autor: Teresa Ferenc
- Źródło: Teresa Ferenc, Poezje wybrane, wydawnictwo Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1980, ISBN 8320532183. s. 11.
- Zobacz też: Treny, język polski