Wikicytaty

Aleksander Świętochowski

polski pisarz, publicysta, filozof i historyk

Aleksander Świętochowski (1849–1938) – polski pisarz, aforysta, krytyk, publicysta.

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Aleksander Świętochowski
Wikisource Zobacz w Wikiźródłach inne utwory Aleksandra Świętochowskiego

B

edytuj
  • Bezwzględnie logiczną w czynie jest tylko maszyna.
    • Źródło: Żądło i miód mądrości. Antologia aforyzmu polskiego, wybór Kazimierz Orzechowski, Ossolineum, 1984, s. 46.
    • Zobacz też: logika

C

edytuj
  • Chrystus ciągle się odradza w wybranych ludziach i ciągle bywa w nich męczony.
  • Chłopi nie znają rozczuleń, a może nie mają na nie czasu.
    • Źródło: Klemens Boruta [w:] Pisma I. Obrazki powieściowe, G. Gebethner i Spółka, 1896, s. 123.
  • Cierniem na drodze biedaka jest nie zniewaga, ale bezrobocie.
    • Źródło: Karl Krug [w:] Pisma I. Obrazki powieściowe, G. Gebethner i Spółka, 1896, s. 89.
  • Człowiek głupi jest bliskim krewnym zwierzęcia, bo równie jak ono nie ma żadnych wątpliwości.

D

edytuj
  • Daleko bardziej trzeba się strzec małych wad ludzkich niż wielkich, podobnie jak więcej trzeba strzec się wszy niż lwów.
  • Despota jest najpłodniejszym ojcem i najtroskliwszym wychowawcą łotrów.
  • Do znamion człowieka małego należy niezdolność rozumienia cudzych myśli.
  • Dopóki kobieta nosi jeden przyprawiony warkocz na głowie, dopóki fałszuje zarówno swoje myśli mową, jak kształty swego ciała ubraniem, nie może lubić, nawet znosić prawdy.
  • Druk zawsze prawdy się wstydzi, bo ona nigdy wszystkim nie dogadza.
    • Źródło: Piękna, akt II, scena III [w:] Pisma IV. Utwory dramatyczne, G. Gebethner i Spółka, 1899.
  • Dzieci są zwykle owocami nieprzytomnych upojeń, zwierzęcych namiętności lub lekkomyślnej igraszki. Gdyby w płodzeniu ich uczestniczył rozum, ród człowieczy zmalałby do garstki zadowolonych swą tłustością karmników.

G

edytuj
  • Gdy człowiek rozumny zacznie mówić jakieś zdanie, nie domyślamy się, jak je skończy. Gdy zacznie głupi – wiemy na pewno.
  • Gdy kobieta spostrzeże, że nie podoba się nikomu, zostaje dewotką w nadziei, że podoba się Bogu i wszystkim świętym.
  • Gdyby Bóg zapytał kobiety, czego ona sobie życzy, odpowiedziałaby, ażeby wszystkie inne były od niej brzydsze i skromniej ubrane.
  • Głównym zajęciem płatnych służalców w polityce jest przerabianie głupoty swych panów na mądrość, podłości – na uczciwość, tchórzostwa – na odwagę i cuchnących słów na pachnidła.
  • Grzeczność w rozmowie polega na tym, ażeby mówiącemu pozwolić dokończyć zaczęte zdanie, którego dalszy ciąg znamy. Najgłupszy bowiem paplacz mniema, że mu służy ten sam przywilej co artyście śpiewającemu w operze arię, którą słyszeliśmy wiele razy.

H

edytuj
  • Historia kanalizuje życie przeszłości i wiele sławionych czynów spuszcza do ścieków.
  • Historia mierząc wielkość bohaterów, nie zalicza im wysokości szczudeł.

I

edytuj
  • Im bardziej człowiek podobnym się staje do boga, tem jest szczęśliwszym. A podobniejszym do niego jest ten, który ukochał jednę mrówkę, niż ten, który znienawidził świat cały.
  • Im mniejszy krytyk, tym większych napastuje autorów, bo zdaje, mu się, że gdy wejdzie na wysoką górę i szczyt jej opluje, będzie od niej wyższy.

J

edytuj
  • Jeśli tyran powie, że trójkąt jest kołem, natychmiast zbierze się tłum dobrowolnych niewolników, którzy zażądają odpowiedniej zmiany w prawidłach geometrii.

K

edytuj
  • Każda kobieta jest dla mężczyzny bogiem, który może dokonać w nim cudu.
  • Każdą kobietę prędzej posiądzie tłusty baran niźli chudy filozof lub smętny poeta.
  • Każde dziecko otrzymuje od rodziców dyplom geniusza, od szkoły – świadectwo niedojrzałej dojrzałości, od uniwersytetu – patent mistrza, od życia – najczęściej – tytuł zdolnego robigrosza.
  • Każdy naród, który nie zamiera, lecz żyje i postępuje, musi być zaborczym – jeśli nie orężnie, to cywilizacyjnie. [Los] otworzył przed nami szerokie pole podbojów przemysłowo-handlowych, którego dotąd nie opanowaliśmy dostatecznie i na którym odnieść możemy pewniejsze zwycięstwa niż te, w których dotąd pokładaliśmy całą naszą ufność. Nie oczekujmy niczego od przewrotów politycznych, wojen, traktatów, przemiennych łask obcych, lecz zawierzmy tylko własnej żywotności. Zajmujmy wszystkie stanowiska opróżnione, wciskajmy się we wszystkie szczeliny, puszczajmy korzenie wszędzie, gdzie grunt podatny ku temu się znajdzie.
    • Źródło: Wskazania polityczne, 1882, cyt. za: Tomasz Małkowski, Jacek Rześniowiecki, Historia III. Podręcznik do klasy III gimnazjum, s. 216
  • Każdy za kamieniem się ogląda, czy chleba nie minął.
    • Źródło: Klemens Boruta [w:] Pisma I. Obrazki powieściowe, G. Gebethner i Spółka, 1896, s. 132.
  • Kobieta czarująca mężczyznę działa nie tylko na jego wrażliwość miłosną, ale pobudza i ożywia w ogóle jego ducha. Nie jest to wcale jej dziełem i zasługą, lecz popędu najbardziej twórczego ze wszystkich.
  • Kobieta naśladująca mężczyznę wygląda tak, jak gdyby goliła brzytwą urojone włosy na swej gołej twarzy.
  • Kobieta nieukształcona cierpi nie dlatego, że nie posiada wiedzy, ale dlatego, że nie może więcej mówić.
  • Kobieta, którą mąż zaniedbuje, zaczyna siebie również zaniedbywać albo sprawiać sobie wspaniałe kapelusze za pieniądze męża innej kobiety.
  • Kobieta piękna, jeśli nie posiada wyjątkowych sił do oporu, stwarza około siebie bezwiednie warunki, których nieprzeparty fatalizm pcha ją i jej wielbicieli do upadku.
    • Źródło: Piękna, akt IV, scena IV [w:] Pisma IV. Utwory dramatyczne, G. Gebethner i Spółka, 1899.
  • Kobiety godne miłości są tak rzadkie jak geniusze. Dla takich kobiet warto stawiać świątynie, dla zwykłych wystarczą szałasy z lustrem, kuchnią i jednym łóżkiem.
  • Kobiety są daleko mniej warte niż ich cena podawana w kursach giełdowych opinii świata. Ale w szacowaniu ich popełniamy błąd i niesprawiedliwość, mierząc ich wartość skalą mężczyzn. Postępujemy tak, jak gdybyśmy oceniali pawia miarą indyka dlatego, że również podnosi w górę ogon i rozpościera jego pióra wachlarzowo. Mężczyzna i kobieta są to istoty zupełnie różne.
  • Konserwatyści są to barany przyrządzone w kuchni a la sarna.

L

edytuj
  • Licha przyjaźń jak szkodliwa książka – warto ją kupić i zniszczyć.
  • Los zamknął wszystkie nasze życzenia i nadzieje w pracy cywilizacyjnej.
  • Ludzie mali biorą zwykle swój duży cień za miarę swej wielkości.
  • Ludzie otrzymują od natury rozmaite serca: jedni tak twarde, że uczucia zbierają się w nich jak para w kotłach metalowych, której nadmiar może je rozerwać, ale nigdy rozszerzyć; inni znowu tak elastyczne, że każde silniejsze tchnienie rozdyma je jak balony gumowe.
  • Ludzie powinni się mierzyć duszami, a nie kieszeniami.
  • Ludzie są jak góry: wielcy wydają się z bliska mniejsi, a mali więksi.

Ł

edytuj
  • Łatwiej mi zrozumieć kogoś, kto nie chciałby być królem, niż tego, kto nie chciałby być ogrodnikiem.

M

edytuj
  • Mądrość jest morzem płytkim, ale burzliwym, a głupota bezdennym, ale martwym.
    • Źródło: Nic, co ludzkie… Aforyzmy, sentencje i przysłowia, oprac. Henryk Jurand, LSW, 1982, s. 70.
    • Zobacz też: głupota, mądrość
  • Mądrość jest to wspaniały pałac bez ścian, wystawiony na wszystkie wiatry, burze, mrozy i skwary; głupota jest to duszna i ciemna chatka o grubych, szczelnie ułożonych ścianach, nie dopuszczająca żadnych zmian atmosfery. Nie dziw, że większość ludzi woli mieszkać w takiej chatce niż w takim pałacu.
  • Mężczyzna lubi inteligencję w kobiecie, którą kocha, ale niższą od jego własnej. Równa bowiem lub większa nie pozwoliłaby mu wykonywać oszustwa, którym zwykle zaprawiona jest prawie każda miłość.
  • Mężczyzna tak dalece nie znosi jednostajności, że nie przywiąże się mocno ani do pięknej, ani do rozumnej, ani do dobrej, tylko do takiej, która jest co dzień inna.
  • Mężczyzna wchodzi do świątyni nauki jako jej czciciel, kobieta jak mniszka do klasztoru. On nie potrzebuje się wyrzekać niczego, ona bardzo wiele. On pozostaje ciągle mężczyzną, ona zamienia się w półkobietę. Jemu każdy warunek życia pomaga, z nią każdy walczy.
  • Mężczyzna wobec lwa potrafi być lwem, ale wobec kobiety jest zawsze lisem.
  • Mężczyzna zakrywa swoje pochodzenie od małpy rozumem, kobieta strojem.
  • Mężczyzna – fanatyk, jak zwierzę, uważa wszystko za truciznę, czego nie może spożyć i strawić.
  • Mężczyznę można nauczyć mądrości, kobieta musi się z nią urodzić.
  • Mężczyźni i kobiety znają o jeden język więcej, o którym nie wiedzą – mowę płci przeciwnej. Dlatego się porozumiewają.
  • Mężczyźni zrobili już wiele buntów i stoczyli wiele walk, ale dotychczas nie podjęli rewolucji bardzo potrzebnej – przeciwko kobietom.
  • Milczący kochankowie tak nie mogą się ukryć wśród obojętnych ludzi, jak rośliny pachnące wśród bezwonnych.
  • Miłość jest progiem świata i kto tego progu nie przestąpi, nie wejdzie do krainy życia wiecznego.
  • Miłość jest wtedy wielka, kiedy gra nie na jednej, ale na wszystkich strunach serca.
  • Miłość serc małych i płytkich rodzi się odrazu dojrzała i roztropna jak dzikie kaczę, które z jajka wypływa na wodę; miłość serc wielkich i głębokich rodzi się jak bezradne i niedołężne niemowlę, które musi być pielęgnowane i karmione.
  • Miłość stworzyła wiele cudów, nienawiść ani jednego dobrego czynu.
  • Mostem między przekonaniami oddzielonymi największą przepaścią jest szlachetność.
  • Może masz pan słuszność, że rozumem kobiety jest miłość. Ale nawet pod groźbą nierozumu kochać nie umiem ludzi. Pan to nazwiesz kalectwem, a ja doświadczeniem.
  • Musisz przynajmniej raz ożenić się. Więcej mądrości nauczy cię jedna żona, niż tysiąc kochanek.

N

edytuj
  • Na sumieniu Polski ciąży wiele grzechów przeciwko sobie, ale ani jeden przeciwko innym narodom.
  • Na szczęście słońce rozlewając światło nie pyta ludzi, czy sobie go życzą, bo rozdzieliliby się na stronnictwa, a niektóre z nich żądałyby, ażeby zgasło.
  • Na wszystkich dyktatorach, despotach i tyranach odbywa się za ich życia gwałtowne dodawanie urojonych zasług aż do olbrzymich sum, a po śmierci równie gwałtowne odejmowanie aż do zera.
  • Nadmiernie rozwinięty przymiot tak samo narusza równowagę życia, jak wada; geniusz jest niesprawiedliwością natury, jak idyotyzm, piękność – jak brzydota. Jeżeli zaś szczególnej opieki ze strony społeczeństwa doznają upośledzeni, czemuż nie mają do niej prawa obdarowani?.
  • Najcenniejszym przysmakiem dla wybrednych moralistów jest piękne i wonne ciało głupiej kobiety. Rozum, według nich, to gorycz w tym najsłodszym z owoców ziemi.
  • Najsprawiedliwsza opinia o większości kobiet jest obrazą dla ich wyjątków.
  • Największa miłość też wymaga potwierdzenia.
  • Natura jest zwykle okrutna, ale niekiedy miłosierna: starcom nie mogącym używać życia, obrzydza je.
  • Nauczyliśmy się wspaniale ginąć, ale nigdy nie umieliśmy rozumnie żyć.
  • Najniemoralniejszą działalnością człowieka jest polityka, składa się bowiem z występków największych, najbezczelniejszych, bezkarnych i sławionych.
  • Nie ma tak nikczemnego władcy, który nie znalazłby genealogów wyprowadzających jego pochodzenie w prostej lub bocznej linii od bóstwa.
  • Nie przeczuwasz rozczarowań swej wiary, którą, jak wątły puch, potracisz strzępkami, przedzierając się przez ciernie, aż dojdziesz do kresu nagi i pokaleczony.
  • Nie przywłaszczaj sobie żadnego prawa względem ludzi, którego oni sami ci nie dali, i nie przyznawaj żadnego względem siebie, którego im nie dałeś.
  • Niecnotą w zmianie przekonań nie jest ich różnica, ale nieszczerość.
  • Niektórym autorom zdaje się, że gdy w swych utworach otworzyli czytelnikowi sypialnię, klozet i łazienkę bohaterów – otworzyli w literaturze nową epokę.
  • Nierozerwalność małżeństwa jest pomysłem dobrym, szkoda tylko, że nie daje się zastosować do ludzi.
  • Nieszczęśliwszym jest ten, kto w sercu nie ma żadnej miłości, niż ten, kto ma w nim wszystkie cierpienia.
  • Niewiele jest obrazów równie komicznych, jak widok silnego mężczyzny, którego kobieta związała nićmi pajęczyny, a on czuje się skrępowany żelaznymi łańcuchami, których nawet nie próbuje rozerwać.
  • Nikt nie kocha istoty rzeczywistej, tylko przez siebie stworzoną.
  • Normalna kobieta nie wierzy w zbawienie swej duszy, gdyby była włożona do trumny ubrana niemodnie.

O

edytuj
  • Oczy ukochanej kobiety były zawsze dla mężczyzny okularami, przez które patrzył na świat. Nawet najbardziej samodzielny widzi pewną liczbę zjawisk przez te soczewki.
  • Od czasu do czasu napada nas chęć przeniknięcia tajemnic słońca lub księżyca, roślin lub wulkanów, ale najstalszem i najgorętszem pragnieniem naszem jest chęć przeniknięcia tajemnic ludzkich. Zadanie to o tyle trudne, o ile ponętne, gdyż korona stworzenia składa się z istot najdoskonalszych, ale i najobłudniejszych.
  • Okazało się dowodnie, że śród narodów europejskich nie stanowimy żadnego idealnego wyjątku, że w naszem łonie istnieją też same, co gdzieniegdziej, żywioły i antagonizmy, że przy odpowiednich warunkach wystąpią w nim też same zjawiska. (…) Według naszego przekonania, namiętności, które tak gwałtownie trysnęły z ciemnych mas, sączą się w naszem społeczeństwie i zbierają z dwu źródeł pokrewnych: z fanatyzmu chrześcijańskiego i żydowskiego. Lud polski nienawidzi żydów religijnie i rasowo. Jakże go z tej nienawiści leczy klasa oświecona w stosunkach społecznych, w literaturze i prasie? Większość albo wprost ją podsyca, albo biernością ośmiela.
    • Opis: o pogromie warszawskim w 1881.
    • Źródło: Marcin Wodziński, Antysemityzm; w: Historia Żydów polskich, „Polityka. Pomocnik Historyczny”, 3/2013.
    • Zobacz też: antysemityzm

P

edytuj
  • Po odpowiedzi na pytanie: kto to jest kobieta – można określić wiek każdego mężczyzny.
  • Polacy są z żelaza. Trzeba ich uderzyć młotem, aby się rozgrzali.
  • Pomiędzy paradoksem a prawdą zachodzi ta różnica, że pierwszy rozjaśnia przedmiot silnym światłem z jednej strony, a druga słabym światłem z wielu.
  • Poszukiwacz prawdy, jak poszukiwacz złota, mieszka w namiocie głodny i obdarty, musi przekopać góry piasku, zanim znajdzie grudkę cennego kruszcu, a często nie znajdzie go wcale.
  • Potwarz stara się głównie o to, ażeby aniołom odłamać skrzydła i przyprawić ogony.
  • Prawda jest śpiącą królewną, której strzeże smok pożerający tych, co się do niej zbliżają.
  • Prawdziwa miłość bywa w trwodze nie tylko czułą, ale i okrutną.
  • Prawo chce, ażeby małżeństwo było ścisłym związkiem chemicznym, a rzeczywiście czyni je zwykle luźną mieszaniną.
  • Prosty robotnik jak para: ujęty w karby, spełnia najuleglej wszelkie posługi, ale gdy je rozerwie, niszczy wszystko, co na drodze swego wybuchu spotka.
    • Źródło: Klemens Boruta [w:] Pisma I. Obrazki powieściowe, G. Gebethner i Spółka, 1896, s. 129.
  • Próżność człowieka jest tak niewyczerpana w pomysłach, że gdy nie umie on niczym lepszym zadziwić, nie obcina sobie u jednego palca paznokcia.
  • Przestępca jest rewolucjonistą burzącym porządek społeczny, ale rewolucjonistą jest również człowiek uczciwy, burzący ogólną nieuczciwość.
  • Przezorny kupiec stara się mieć w swym magazynie bodaj jedną piękną sklepową, spodziewając się, że przy nabywaniu jej cnoty mężczyźni kupią coś z jego towarów.

S

edytuj
  • Są ludzie, w których żyje nie jakiś osobliwy gatunek zwierzęcia ale cały zwierzyniec.
  • Słowo publiczne tylko do pewnego stopnia dopuszcza otwartość oraz nazywanie rzeczy i osób po imieniu. Dlatego często musimy milczeć lub półsłówkami zdradzać nasz gniew, oburzenie, wzgardę wobec najohydniejszych widoków.

Ś

edytuj
  • Śmiech jest wyłączną własnością człowieka i dlatego głupcy ciągle się śmieją, aby pokazać, że są ludźmi.
  • Świat jest obciągnięty całunem nocy, skołowany burzą i odmętem zwaśnionych żywiołów; jeżeli kto w nim ocali siebie lub kogoś – to tylko przez miłość.

T

edytuj
  • Tak trudno wyobrazić sobie kobietę sprawiedliwą, jak kukułkę karmiącą młode skowronki.
  • Temperamenty łagodne i ociężałe rozpalają się wolno, jak mokre kłody.
    • Źródło: Karl Krug [w:] Pisma I. Obrazki powieściowe, G. Gebethner i Spółka, 1896, s. 91.
  • Teoretycznie królem zwierząt jest lew, ale praktycznie robak.
  • Teraz wolałbym zapomnieć, że znałem ludzi, którzy nie byli: złodziejami, chciwcami, wiarołomcami, którzy nie ułaskawiali łotrów i nie krzyżowali uczciwych, którzy nie dawali cnocie ślubu z występkiem. Potworny świat: dla znalezienia cnoty więcej trzeba przerzucić spodlonych cielsk, niż rozbić skał dla wyszukania dyamentu.
  • Tradycja jako bezwzględna zasada życia – jest polipem toczącym ludzkie mózgi. Tradycja jako duch, jako mgła, mara, słowem jako coś nieokreślonego jest pustym dźwiękiem, pojęciem bez treści, zasadą bez zastosowania.
    • Źródło: Tradycja i historia wobec postępu, „Przegląd Tygodniowy” nr 19/1872, s. 146–148.
  • Tron w sercu kobiety jest elekcyjny i zawsze wakujący.
  • Tylko głupcy mogą rościć sobie prawo do monopolu względem dróg i kobiet.

W

edytuj
  • W miłości jest również artyzm i partactwo.
  • W najdrobniejszej cząstce wszechświata mieści się potęga, która go zakodowała. I kto by rozwiązał wszystkie zagadki ziarnka piasku, przeniknąłby całą naturę.
  • W oczach kobiety wronie gniazdo zamienia się na monarszą koronę, gdy zostanie zalecone do ubrania głowy przez modę.
  • W porównaniu z marnotrawstwem ofiar kobiety dla mężczyzny jest on względem niej bezwstydnym skąpcem.
  • Wobec miliona zadowoleń estetycznych, jakich doznaję, jedna chwila zwierzęcej przyjemności jest tak małą, że dla niej nie warto być podstępnym złodziejem, unieszczęśliwiać żonę, łamać życie męża i walić na siebie zburzoną ich rodzinę.
  • Wszyscy ludzie przechodzą przez życie jak aktorzy na scenie, mniej lub więcej ucharakteryzowani przez reżyserię społeczną.
  • Wtedy kochasz lub czcisz kogoś, kiedy czujesz, że mógłbyś być jego sługą; wtedy gardzisz lub nienawidzisz kogoś, kiedy chciałbyś być jego panem.
  • Wzorowy policjant spisując protokół ze swego aresztowanego ojca przede wszystkim go zapyta, jak się nazywa.
  • Wzywany głównie na ratunek w wypadkach trudnych lub rozpaczliwych pomyślnymi skutkami swego leczenia zdumiewał i odurzał. Nie jest to ani przesadą, ani przenośnią, że konającym przywracał życie, a umarłych wskrzeszał. Widziałem go nieraz pokonywającego chorobę, którą inni uznali za śmiertelną. Żyje dotąd moje dziecko, do którego on przybył wtedy, kiedy uważaliśmy je za umarłe i kiedy zaczęto je ubierać do trumny.

Z

edytuj
  • Zasuszony w klasztorze mnich, fanatyczny apostoł odrazy do ciała, surowy patrjarcha rodziny, najwierniejszy mąż, najbardziej rozmiłowany kochanek, każdy świadomie lub bezwiednie odczuwa przebiegający mu po nerwach prąd zmysłowy na widok urodziwej kobiety.
    • Źródło: Nałęcze. Powieść, wyd. Nakładem Trzaski, Everta i Michalskiego, Warszawa 1928, s. 79.
  • Ze wszystkich gier najhazardowniejsza, ze wszystkich loterii najmniej ma wygranych małżeństwo.
  • Złodziej porozumiałby się łatwo z policjantem, gdyby mu nie przeszkadzał okradziony.
Źródło: „https://pl.wikiquote.org/w/index.php?title=Aleksander_Świętochowski&oldid=520637”