Adam Zagajewski

polski poeta, eseista, prozaik, tłumacz

Adam Zagajewski (1945–2021) – polski poeta, eseista, prozaik, tłumacz

  • Literatura odkrywająca współczesność to taka literatura, która umie odsłonić to, co jest nowego, ale poza nowym materiałem sięga do form starszych, bardziej trwałych. Może się zdarzyć, że literatura rozdzieli się na taką, która będzie badała tylko to, co nowe, i taką, która ujmie tylko to, co odwieczne. Otrzymamy wówczas z jednej strony literaturę małego realizmu, zewnętrznych form życia, a z drugiej strony teorię i praktykę neoklasycyzmu wierzącego w ponadhistoryczną jedność kultury i pojmującego ją dosłownie. Pierwsza z tych literatur zatrzymuje się na granicy opisu, opisu naskórkowego, gazetowego, druga natomiast nie nawiązuje kontaktu z codziennym doświadczeniem i jej „odwieczne problemy” pozostają czymś abstrakcyjnym, suchą erudycją historyczną.
    Równowaga między żywiołem aktualności i żywiołem tradycji jest niezbędnym warunkiem prawdziwej współczesności literatury.
Adam Zagajewski (2009)
  • Nie trzeba wielkiej bystrości, żeby zobaczyć, do czego prowadzi deptanie prawa. Chociaż człowiekowi, nawet wykształconemu, prawo może wydać się nudne. Trzeba doświadczenia, żeby dostrzec, że za suchymi paragrafami kryje się ochrona naszej wolności, ładu, porządku społecznego, że w prawie tkwi ukryte piękno.
  • Tylko obcy mają odwagę nazwania tej substancji, którą jesteśmy, tylko oni ją widzą w ostrym świetle.
    • o polskości, naturze Polaków
    • Źródło: wykład z 2019 roku wygłoszony na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW podczas VIII Sympozjum imienia Ministra Krzysztofa Skubiszewskiego pt. „Moralność w życiu publicznym. Stan upadłości czy nowa norma?”, za: „Gazetą Wyborczą”
  • Wisława Szymborska była mi bliska jako poetka i jako człowiek, z tym że to są dwie różne rzeczy. Wyraźnie byłem pod niesłychanym urokiem jej osoby także, bo to był ktoś niepodobny do żadnej innej osoby. Była taką wielką damą, ale damą nie arystokratyczną, tylko intelektualną. Rzadko się spotyka kogoś, kto jest tak bardzo sobą. Ona w sposób niezmiernie silny była sobą; nie dało się jej pomylić z nikim innym i to było nadzwyczajne.

Cytaty z wierszy

edytuj
  • Czy kochasz słowa tak jak nieśmiały czarodziej kocha
    chwilę ciszy –
    już po występie, kiedy jest sam w pustej szatni, w której
    płonie smolistym, tłustym płomieniem żółta świeca?
    • Źródło: Brama
    • Zobacz też: słowo
  • Dlaczego to musi być grudzień.
    Lecą ciężkie, ciemne śniegu gołębie,
    spadają na płyty chodnika. Czym
    jest talent wobec żelaza, czym jest
    myśl wobec munduru, czym jest muzyka
    wobec pałki, czym jest radość wobec
    strachu, ciężki ciemny śnieg zakrywa
    kiełki marzenia. (…)
    czym jest wobec nich
    milczący tłum w niebieskim tramwaju,
    kim jest ta smutna dziewczyna
  • Gdyby jeszcze dyktatorzy zechcieli,
    Czytać nasze gniewne, wściekłe i
    Solidnie opracowane wiersze, poezja
    Na pewno zmieniłaby świat. Ale
    Róże także nie znają poświęconych
    Im utworów. Kolce nie piją krwi.
    • Źródło: Kolce
    • Zobacz też: krew
  • Muzyka słuchana z tobą
    zostanie na zawsze z nami.
    (…)
    Muzyka słuchana z tobą
    zamilknie razem z nami.
    • Źródło: Muzyka słuchana z tobą
    • Zobacz też: muzyka
  • Muzyka słuchana z tobą
    była więcej niż muzyką
    i krew która płynęła w naszych tętnicach
    była więcej niż krwią
    a radość którą odczuwaliśmy
    była prawdziwą radością,
    i jeśli mogę komuś za to dziękować
    to dziękuję teraz,
    zanim będzie za późno
    i zbyt cicho.
    • Źródło: Muzyka słuchana
  • Najmniejszym ziarnem Maku na świecie jest Bóg. Rozsadza Go wielkość.
    • Źródło: Późne święta, Warszawa 1998, PIW, s. 60.
    • Zobacz też: Bóg, mak
  • Nawet święta mogą stać się
    więzieniem jeśli cudza pięść pchnie
    je nagle w ciemność minionego, tak
    że to mogło być Betlejem, albo
    rok 1791, grudzień, lub wigilia na Syberii
  • Nie są piekłem inni,
    jeśli ujrzeć ich rano, kiedy
    czyste mają czoło, umyte przez sny.
    • Źródło: W cudzym pięknie
    • Zobacz też: piekło, sen
  • Oto jest moje życie
    wypchany ptak który uczy się latać
    • Źródło: Skarga młodzieńca z dawnych lat
    • Zobacz też: ptak, życie
  • Powiedz prawdę, do tego służysz.
    • Źródło: Prawda
    • Zobacz też: prawda
  • Radio podaje co godzinę wiadomości.
    Spikerzy wiedzą wszystko; niemożliwe
    Zdawałoby się, żeby każda godzina
    Zabijała, kradła i oszukiwała.
    • Źródło: List. Oda do wielości. Poezje, Instytut Literacki, 1983
    • Zobacz też: radio
  • Trzeba wziąć na siebie cały ciężar świata
    i uczynić go lekkim, znośnym.
    Zarzucić go sobie na ramiona
    tak jak plecak i ruszyć w drogę.
    • Źródło: Improwizacja
  • Tylko w cudzym pięknie
    jest pocieszenie, w cudzej
    muzyce i w obcych wierszach.
    Tylko u innych jest zbawienie,
    choćby samotność smakowała jak
    opium.
    • Źródło: W cudzym pięknie
  • Tyś jest, cenzuro, wcale nie taka straszna
    Nie kazamaty ani krople słonej wody
    Co płyną po ciemnych i kamiennych ścianach,
    Nie świst pejcza i krwawe zaklęcia
    Tylko słońce w firankach, jesionowe biurko,
    Wesoło gwiżdże czajnik, kawy domowy zapach
    W kątach się rozpiera i słychać wysoki
    Perlisty śmiech zażywnej urzędniczki
    Która trzyma w ręku zwyczajne nożyczki.
    • Źródło: Mała piosenka o cenzurze
    • Zobacz też: cenzura
  • W korytarzach metra ból się nie przemienia,
    tylko trwa, boli bez wytchnienia.
    • Źródło: Jechać do Lwowa
    • Zobacz też: ból
  • W obcych miastach przychodzimy na świat,
    nazywamy je ojczyzną, lecz niedługo
    wolno nam podziwiać ich mury i wieże.
    • Źródło: Jechać do Lwowa
    • Zobacz też: ojczyzna
  • Wstań otwórz drzwi rozwiąż te sznury
    wyplącz się z sieci nerwów
    jesteś Jonaszem który trawi wieloryba
    Odmów podania ręki temu człowiekowi
    wyprostuj się osusz tampon języka
    wyjdź z tego kokonu rozgarnij te błony
    zaczerpnij najgłębsze warstwy powietrza
    i powoli pamiętając o regułach składni
    powiedz prawdę do tego służysz w lewej ręce
    trzymasz miłość a w prawej nienawiść
    • Źródło: Prawda
  • Zdobyliśmy nowe doświadczenia –
    radość, potem smak klęski, smutek,
    odrodzenie się nadziei –
    nowe doświadczenia, które można też
    znaleźć w dziewiętnastowiecznych
    pamiętnikach.
  • Zabijali nas i ci, i tamci, byliśmy
    pod nożem, pod okrągłym okiem
    karabinów, ma krzyżu celowników,
    ale nie jesteśmy niewinni, pomimo
    wszystko nie jesteśmy niewinni,
    mamy kły, paznokcie, pięści
    • Źródło: Zwycięstwo

Cytaty z felietonów

edytuj
  • Debata o kanonie lektur szkolnych nabrałaby rumieńców dopiero wtedy, gdyby w centrum stolicy ułożyć porządny stos podejrzanych tomów i gdyby minister sam przyłożył zapałkę do zwilżonego benzyną grzbietu Ferdydurke.