Pan Tadeusz (poemat)

poemat epicki Adama Mickiewicza

Pan Tadeusz, czyli Ostatni zajazd na Litwie – epopeja Adama Mickiewicza napisana w latach 1832–1834, wydana w 1834 roku.

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

Okładka pierwszego wydania

A edytuj

  • Ach, to może ostatni! Patrzcie, patrzcie, młodzi,
    Może ostatni, co tak poloneza wodzi!
    • Źródło: Księga XII, w. 798–799
    • Zobacz też: polonez
  • A przed ucztą potrzeba dom oczyścić ze śmieci;
    Oczyścić dom, powtarzam, oczyścić dom, dzieci!

B edytuj

  • Bo Paryż częstą mody odmianą się chlubi,
    A co Francuz wymyśli, to Polak polubi.
  • Bo serce nie jest sługa, nie zna, co to pany,
    I nie da się przemocą okuwać w kajdany.
    • Źródło: Księga III, w. 490–491
    • Zobacz też: serce
  • Brama na wciąż otwarta przechodniom ogłasza,
    Że gościnna i wszystkich w gościnę zaprasza.
  • Była to maskarada, zapustna swawola,
    Po której miał przyjść wkrótce wielki post – niewola!
    • Źródło: Księga I, w. 433–434
  • Było cymbalistów wielu,
    Ale żaden z nich nie śmiał zagrać przy Jankielu.
    • Źródło: Księga XII, w. 641–642

C edytuj

  • Czy instrument niestrojny? czy się muzyk myli?
    Nie zmylił się mistrz taki!
    • Źródło: Księga XII, w. 696–697

D edytuj

  • Domeyki i Doweyki wszystkie sprzeciwieństwa
    Pochodziły, rzecz dziwna, z nazwisk podobieństwa.
    • Źródło: Księga IV, w. 874–875
    • Zobacz też: nazwisko
  • Dopóki wiara kwitła, szanowano prawa,
    Była wolność z porządkiem i z dostatkiem sława.
    • Źródło: Księga XII, w. 114–115
    • Zobacz też: wolność
  • Dwa serca, pałające na dwóch krańcach ziemi.
    • Źródło: Księga XII, w. 461

G edytuj

  • Gdziem nie był, com nie cierpiał!
    • Źródło: Księga X, w. 820
  • Głupi niedźwiedziu! gdybyś w mateczniku siedział,
    Nigdy by się o tobie Wojski nie dowiedział.
    • Źródło: Księga IV, w. 566–567
    • Zobacz też: niedźwiedź
  • Grzeczność nie jest nauką łatwą ani małą.

H edytuj

  • Hajże na Soplicę!
    • Źródło: Księga VII, w. 490

I edytuj

  • I ja tam z gośćmi byłem, miód i wino piłem,
    A com widział i słyszał, w księgi umieściłem.
  • I nie przeczym, że nasi synowie i wnuki
    Mają od starych więcej książkowej nauki;
    Ale co dzień postrzegam, jak młódź cierpi na tem,
    Że nie ma szkół uczących żyć z ludźmi i światem
    • Źródło: Księga I, w. 342-345
  • I z dziecinną radością pociągnął za sznurek,
    By stary Dąbrowskiego usłyszeć mazurek.

J edytuj

  • Ja ciebie dotąd widzę, piękna maro senna!
    • Źródło: Księga XI, w. 76
  • Ja z synowcem na czele, i – jakoś to będzie!
    • Źródło: Księga VI, w. 258
  • Jacyś Francuzi wymowni
    Zrobili wynalazek: iż ludzie są równi.
    • Źródło: Księga I, w. 462–463
    • Zobacz też: równość
  • Jam jest Jacek Soplica…
    • Źródło: Księga X, w. 460

K edytuj

  • Kiedyż nam Pan Bóg wrócić z wędrówki dozwoli
    I znowu dom zamieszkać na ojczystej roli.
    • Źródło: Księga II, w. 21–22
  • Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
    Święty i czysty jak pierwsze kochanie
    • Źródło: Epilog, w. 67–68
  • Kropić, kropić i kwita!
    • Źródło: Księga VI, w. 101
  • Któż zbadał puszcz litewskich przepastne krainy
    Aż do samego środka, do jądra gęstwiny?
    • Źródło: Księga IV, w. 480–481

L edytuj

 
Inwokacja na stronie rękopisu
Adama Mickiewicza
  • Lachy braty!
    Oj, biada mnie, żem nie miał choć jednej armaty!
    Dobrze mówił Suworow: Pomnij, Ryków kamrat,
    Żebyś nigdy na Lachów nie chodził bez armat!
    • Źródło: Księga IX, w. 743–746
  • Litwo! Ojczyzno moja! Ty jesteś jak zdrowie;
    Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
    Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
    Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

M edytuj

  • Mężczyźni, póki młodzi, chociaż w myślach zmienni,
    W uczuciach są od dziadów stalsi, bo sumienni.
    Długo serce młodzieńca proste i dziewicze
    Chowa wdzięczność za pierwsze miłości słodycze!
    • Źródło: Księga V, w. 25–28
  • Miasto Gdańsk, niegdyś nasze, będzie znowu nasze!
    • Źródło: Księga IV, w. 823
    • Zobacz też: Gdańsk
  • Moja nimfa tajemna pono gęsi pasie!
    • Źródło: Księga III, w. 186

N edytuj

  • Nazywam się Hreczecha, a od króla Lecha
    Żaden za zającami nie jeździł Hreczecha.
    • Źródło: Księga I, w. 816–817
  • Niech Pociej Macieja,
    a nie Maciej Pocieja ma za dobrodzieja.
    • Źródło: Księga VI, w. 533–534
  • Niechaj Moskal w las idzie pytać się dębiny,
    Kto jej dał patent rosnąć nad wszystkie krzewiny.
    • Źródło: Księga IV w. 343–344
  • Nigdy we dwóch nie strzelać do jednej źwierzyny.
    • Źródło: Księga V, w. 485
  • Nikt z Panów nie był w Petersburku?
    Chcecie może plan widzieć? mam plan miasta na biurku.
    • Źródło: Księga II, w. 599–600
    • Zobacz też: Petersburg
  • Nieporządek miły!
    • Źródło: Księga I, w. 81
  • Nie masz zgody, mopanku.
    • Źródło: Księga II, w. 256

O edytuj

  • O Matko Polsko! Ty tak świeżo w grobie
    Złożona – nie ma sił mówić o tobie!
    • Źródło: Epilog, w. 40–41
  • O polska krwi!
    • Źródło: Księga VI, w. 259
  • O roku ów! kto ciebie widział w naszym kraju!
    • Źródło: Księga XI, w. 1
  • O wiosno! kto cię widział wtenczas w naszym kraju,
    Pamiętna wiosno wojny, wiosno urodzaju!
    • Źródło: Księga XI, w. 117–118
    • Zobacz też: wiosna

P edytuj

  • Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy
    I w Ostrej świecisz Bramie!
    • Źródło: Księga I, Inwokacja, w. 5–6
  • Podkomorzy najwyższe brał miejsce za stołem;
    Z wieku mu i z urzędu ten zaszczyt należy,
    Idąc kłaniał się damom, starcom i młodzieży.
    • Źródło: Księga I, w. 301–303
  • Poloneza czas zacząć.
    • Źródło: Księga XII, w. 762
  • Polskę oniemić, jest to Polskę zniemczyć.
    • Źródło: Księga V, w. 436
    • Zobacz też: Polska
  • Powtarzały je dęby dębom, bukom buki.
    • Źródło: Księga IV, w. 689
    • Zobacz też: buk, dąb

Ś edytuj

  • Świątynia dumania.
    • Źródło: Księga II, w. 311

T edytuj

  • Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
    • Źródło: Księga I, Inwokacja, w. 13
    • Zobacz też: ojczyzna
  • „Tak, tak, mój Protazeńku”, rzekł klucznik Gerwazy.
    „Tak, tak, mój Gerwazeńku!”, rzekł woźny Protazy.
    • Źródło: Księga XI, w. 308–309
  • Tak zwycięzców zwyciężył w końcu sen, brat śmierci.
    • Źródło: Księga VIII, w. 805
    • Zobacz też: śmierć
  • Taki miał koniec zajazd ostatni na Litwie.
    • Źródło: Księga IX, w. 762
  • Takiej kawy jak w Polszcze nie ma w żadnym kraju.
    • Źródło: Księga II, w. 497
    • Zobacz też: kawa
  • Trzeba wiedzieć, że to jest Sopliców choroba,
    że im oprócz Ojczyzny nic się nie podoba.
    • Źródło: Księga III, w. 622–623
  • Tu przerwał, lecz róg trzymał, wszystkim się zdawało,
    Że Wojski wciąż gra jeszcze, a to echo grało.
    • Źródło: Księga IV, w. 678–679

U edytuj

  • Uroczysty obrzęd grzybobrania.
  • Urodzony w niewoli, okuty w powiciu,
    Ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu.
    • Źródło: Księga XI, w. 78
    • Zobacz też: niewola
  • Usnął ostatni w Litwie Woźny trybunału.
    • Źródło: Księga I, w. 891

W edytuj

  • Woźny pas mu odwiązał, pas słucki, pas lity,
    Przy którym świecą gęste kutasy jak kity.
    • Źródło: Księga I, w. 850–851
  • Wpadam do Soplicowa, jak w centrum polszczyzny;
    Tam się człowiek napije, nadysze Ojczyzny!
    • Źródło: Księga VII, w. 348–350

Z edytuj

  • Znam! znam głos ten! to jest Targowica!
    • Źródło: Księga XII, w. 702
  • Żadne żaby nie grają tak pięknie jak polskie.
    • Źródło: Księga VIII, w. 581
    • Zobacz też: żaba

O Panu Tadeuszu edytuj

  • Jej wdziękami oczy paście.
    Ile wiosen ma? – Czternaście!
    A już tyle ma pomysłów:
    Tylko bierz ją i uzmysłów.
    (Chyba, żeś dla Sprawy poległ)…
    Więc z Lolity wzór dla Polek?!
    • Autor: Ryszard Marek Groński, Pan Tadeus(z) ex machina, „Polityka” nr 38 (2221), 27 listopada 1999
    • Opis: o Zosi.
  • Jest w I Księdze "Pana Tadeusza"
    taki ustęp, panie doktorze:
    "Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała..."
    I właśnie przez ten świerzop neurastenia cała...
    O, Boże, Boże...
  • Pański i ułański profil
    Ma ten zboczek i pedofil.
    Od mężatek, wdów, Telimen
    Milszy mu nieletniej hymen.
    Małolata nieobuta
    Rajem dla pedofiluta.
    I to ma być polski panicz?
    Szepleniący szykną: – „Za nicz!”
    • Autor: Ryszard Marek Groński, Pan Tadeus(z) ex machina, „Polityka” nr 38 (2221), 27 listopada 1999
    • Opis: o Tadeuszu.
  • Telimena, wielka dama,
    A nie lubi sypiać sama.