Sztuka rymotwórcza. Poema we czterech pieśniach
Sztuka rymotwórcza. Poema we czterech pieśniach – dzieło Franciszka Ksawerego Dmochowskiego wydane w 1788 roku.
- Ten artykuł ma chronologiczny układ cytatów.
Pieśń pierwsza
edytuj- Jaką rzecz przedsiębierzesz, trefną czy wysoką,
Zawsze na rymowanie chciej baczne dać oko,
By naturalne było, bez żadnej przysady.
Gdzie rym dużo kosztuje, nie będzie bez wady.- Zobacz też: poezja
- Płaskość wielką jest wadą rymów pospolitych;
Jak myśli, tak też trzeba i słów rozmaitych.- Zobacz też: rym
- Nie myśl kręć do rymu, ale rym do myśli.
- Cóżkolwiek piszesz, chroń się pisać stylem podłym:
Wszystkich stylów piękności szlachetność jest źrzodlem.- Zobacz też: autor
- Każdy rodzaj pisania ma szlachetność swoję,
Inszą, gdy lasy śpiewa, a inszą, gdy boje.
- Niech z wiersza na wiersz skoki ustawne nie trudzą,
Niech jednotonem wiersze parzyste nie nudzą.
Niechaj się coraz innym kształtem myśl obraca,
Niech kolejno przedłuża okresy i skraca,
Niechaj głoska przy głosce przyjemnie odbija,
Niechaj wyraz dobrany wyrazowi sprzyja.
Niech się głos jednobrzmiący po sobie nie schodzi,
Bo to najwięcej dobrej harmonii szkodzi.- Zobacz też: wiersz
Pieśń druga
edytuj- Żebyś mówił szlachetnie, ale bez przysady,
Żebyś nie miał podłego grubijaństwa wady
I przyjemnym na dudce pasterskiej grał tonem -
Naśladuj Teokryta i pójdź za Maronem.- Opis: o sielance.
- Mało, że rymotwórstwa masz talent szczęśliwy:
Trzeba mieć duszę czułą i serca głos tkliwy.- Opis: o sielance.
- Moralność dobra w pieśniach, gdy serce przenika.
Lecz jakim prawem weszła w pieśni polityka?
Umiejmy wszystkie rzeczy brać w przystojnym względzie,
Niech nie próżnym słów dźwiękiem pieśń, lecz pieśnią będzie.- Zobacz też: pieśń
- Z myśli epigrammatu największa ozdoba:
Gdy zwięźle wyłożone, lepiej się podoba.- Zobacz też: epigramat
- Satyra w ścisłej z cnotą zostając przyjaźni,
Błędy ludzkie wytyka, lecz ludzi nie draźni.
Ten prawdziwy duch satyr, ta pierwszej treść proby:
Szydzić z wad, karcić błędy, oszczędzać osoby.- Zobacz też: satyra
- W różnych rzeczy postaci i różnego zwierza
Bajka prosto do celu moralnego zmierza.
Co zwierzęta gadają, w czym się mylnie rządzą,
Niech się stąd uczą ludzie, niech równie nie błądzą.
Pieśń trzecia
edytuj- Wesoła komedyja zbiera ludzkie wady,
I wykrętne podejścia, i pochlebne zdrady,
I bezecne brzydkiego łakomcy zmindactwo,
I głupią podejźrzliwość, i chytre matactwo.- Opis: o komedii
- Zobacz też: komedia
- Cud w dziełach rymotwórczych podejźrzany zawdy.
Ludzkim działaj sposobem. W ostatniej potrzebie,
Gdy ziemskie siły słabe, szukaj zemsty w Niebie.- Opis: o sztuce teatralnej
- Zobacz też: teatr
- Błądzi ten, który mniema, że traicznej scenie
Wielkich imion potrzeba i te tylko role
Mogą na nas wycisnąć łzy, gdzie wchodzą krole.- Opis: o tragedii
- Zobacz też: tragedia
- Wstręt od złego i silne do cnoty pobudki -
Oto są doskonałej trajedyi skutki.
- Zwięzłość i żywość pierwsze zalety powieści.
Niech się i nic zbytniego nigdy w niej nie mieści,
I płynnego jej toku grube nie rwą rysy.
Wspaniałość i powagę kochają opisy.
Pieśń czwarta
edytuj- Nigdy się rymotwórcą miernym być nie godzi,
Nie ścierpią tego ludzie, nie darują bogi.
Jeźli pisarz jest zimny, w wyrazy ubogi.- Zobacz też: poeta
- Daremnie w pracy hojnym oblewasz się potem,
Jeżeli cię natura sama nie sposobi:
Idąc naprzeciwko niej, człowiek nic nie zrobi.- Zobacz też: talent
- Górny genijusz, lotne rozpuściwszy skrzydła,
Za nieprzestępne sztuki wyleci prawidła.- Zobacz też: geniusz
- I na cóż więc prawidła swe sztuka nam kreśli?
Na to, żeby natury trzymać się najściślej.- Zobacz też: sztuka
- Każdego słuchaj zdania i nie wstydź się radzić;
Nigdy taka nie może ostrożność zawadzić.
I niezbyt oświecony da ci radę zdrową.
Lecz się ostrego z krzywą chroń krytyka głową.- Zobacz też: krytyk
- Pięknie to, że w pisaniu mocny jesteś wierszy,
Lecz dobrym być człowiekiem – to zaszczyt najpierwszy.