Seneka Młodszy
rzymski filozof, dramaturg
Seneka Młodszy (ur. ok. 4 p.n.e.–65 n.e.) – rzymski filozof, pisarz i poeta.
Medea
edytuj- Należy wysłuchać także drugiej strony.
- Audiatur et altera pars. (łac.)
- Opis: przed wydaniem sądu.
- Źródło: 2, 2, 199
- Ten popełnił zbrodnię, komu przyniosła korzyść.
- Cui prodest (scelus, is fecit) (łac.)
- Źródło: 503
Inne
edytuj
A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż |
A
edytuj- Aby poznać siebie, trzeba się wystawiać na próbę. Tylko tak może się przekonać każdy, na co go stać.
B
edytuj- Biednym jest nie ten, kto ma mało, ale ten, kto tęskni za tym, by mieć więcej.
- Boimy się nie śmierci, ale wyobrażenia, jakie o niej mamy.
- Zobacz też: śmierć
- Być pozbawionym ojczyzny to nie do zniesienia.
- Carere patria intolerabile est. (łac.)
- Źródło: Consolatio ad Helvium VI, 2
C
edytuj- Cała harmonia tego świata składa się z elementów sprzecznych.
- Chwalebnie jest czynić to, co należy, a nie to, co wolno.
- Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 29.
- Cnoty nie można nikomu zabronić, jest ona dla wszystkich otwarta.
- Źródło: De beneficiis 3,18,2.
- Codziennie umieramy, codziennie bowiem uszczupla się jakaś część życia.
- Cotidie morimur, cotidie enim demitur aliqua pars vitae. (łac.)
- Co człowiek posiada najlepszego, to leży poza zasięgiem potęgi ludzkiej i ani nie może być dane, ani zabrane.
- Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, VIII, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 188.
- Co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego.
- Ab alio exspectes, alteri quod feceris. (łac.)
- Cudze błędy mamy na oku, nasze poza nami.
- Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt. (łac.)
- Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 19
- Czego nie zabrania prawo, zabrania wstyd.
- Część leczenia zależy od woli wyleczenia.
- Zobacz też: leczenie
- Często ogień i miecz zastępują lekarstwo.
- Zobacz też: lekarstwo
- Człowiek nieszczęśliwy to rzecz święta.
- Res sacra miser. (łac.)
- Źródło: Epigrammata, 4
- Człowiek jest z natury zwierzęciem towarzyskim.
- Homo sit naturaliter animal socialis. (łac.)
- Człowiek jest dla człowieka świętością.
- Źródło: Jostein Gaarder, Świat Zofii. Cudowna podróż w głąb historii filozofii, Warszawa 1995, tłum. Iwona Zimnicka, s. 150.
- Człowiek zmęczony szuka sporu.
- Czy jest coś gorszego niżeli śmierć? Życie, jeśli pragniesz umrzeć.
D
edytuj- Dla chorego i miód jest gorzki.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.
- Dla ludu religia jest prawdą, dla mędrców fałszem, a dla władców jest po prostu użyteczna.
- Długi dzień łagodzi ból.
- Dolorem dies longa consumit. (łac.)
- Dobro nie rodzi się ze zła.
- Bonum ex malo non fit. (łac.)
- Dobry człowiek różni się od boga tylko czasem trwania.
- Bonus tempore tantum a deo differt. (łac.)
- Źródło: Augustyn Eckmann, Przebóstwienie człowieka w pismach wczesnochrześcijańskich, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2003, s. 18.
- Zobacz też: bóg
- Dopóki los pozwala, żyjcie wesoło.
- Dum fata sinunt, vivite laeti. (łac.)
- Droga do gwiazd nie jest łatwa z ziemi. lub w wersji: Droga od Ziemi do Gwiazd nie jest gładka.
- Non est ad astra mollis e terris via. (łac.)
- Opis: popularne w wersji sparafrazowanej:
Przez ciernie do gwiazd.
Per aspera ad astra. (łac.) - Źródło: Herkules szalejący, 437
- Drzewo nie smagane wichrem, rzadko kiedy wyrasta silne i zdrowe.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
- Dumne i przepotężne jest miano matki.
- Matris superbum est nomen et nimium potens. (łac.)
- Źródło: Fedra, tłum. Stanisław Stryba
G
edytuj- Głód nie ma ambicji.
- Ambitiosa non est fames. (łac.)
I
edytuj- Inaczej niż życie, śmierć nie może zostać człowiekowi odebrana i dlatego możemy uważać ją za dar Boga.
J
edytuj- Jeśli chcesz być szczęśliwy, musisz nauczyć się cierpieć.
- Jeśli chcesz być kochany, kochaj.
- Si vis amari, ama. (łac.)
- Jeśli czegoś nie można poprawić, lepiej to przecierpieć.
- Język prawdy jest prosty.
- Veritatis simplex oratio est. (łac.)
- Jeśli znajdziesz prawdziwego przyjaciela (co zdarza się naprawdę rzadko!) chroń go, bo to drugi ty.
K
edytuj- Każdy kogut na swych śmieciach śmielszy.
- Każdy lud może żyć i rozwijać się tylko dotąd, dokąd zna i miłuje swoją przeszłość, ginie, gdy traci dla niej szacunek.
- Kiedy lekarstwo jest haniebne, wstyd przychodzić do zdrowia.
- Klęska jest okazją do cnoty.
- Calamitas virtutis occasio. (łac.)
- Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 41.
- Kobiety wychodzą za mąż, po to, żeby się rozwieść, i rozwodzą się po to, żeby wyjść za mąż.
- Zobacz też: kobieta, małżeństwo
- Kochać to znaczy zapomnieć o sobie.
- Komu wolno grzeszyć, mniej grzeszy.
- Cui peccare licet, peccat minus. (łac.)
- Komu wolno wiele, temu najmniej przystoi być samowolnym.
- Kto nie może mieć nadziei na nic, niech na nic nie traci nadziei.
- Kto sieje żal, będzie zbierał gniew.
- Kto się boi, jest niewolnikiem.
- Quod timet servit. (łac.)
- Kupioną wierność da się przekupić.
- Kogo ranek widzi wyniosłym, tego wieczór widzi powalonym.
L
edytuj- Leżeć przy stole na uczcie jest złem, znajdować się zaś na torturach – dobrem, jeżeli przy tamtym pierwszym sprawujemy się nieprzystojnie, a przy tym drugim zgodnie z wymogami cnoty.
- Źródło: Listy moralne do Lucyliusza, 71, 19–27, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 133, 134.
- Los tylko dla tego jest ciężki, na kogo spada niespodziewanie, a ten łatwo stawi mu czoło, kto zawsze jest przygotowany na każdą przeciwność.
- Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, V, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 185.
M
edytuj- Mało jest takich, których zmuszono do niewoli, więcej tych, co dobrowolnie w nią idą.
- Źródło: Epistularum moralium libri XX, 22
- Zobacz też: niewola
- Mądrego człowieka ani pomyślność nie wbija w dumę, ani niepowodzenie nie zniechęca do życia.
- Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, V, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 184.
- Miłość jest jak wiatr, raz silniejsza, a raz słabsza.
- Zobacz też: miłość
- Młodzi chętnie słuchają gorszych rad.
- Musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.
- Alteri vivas oportet, si vis tibi vivere. (łac.)
N
edytuj- Na przyszłość zastanawiaj się nie tylko nad tym, czy prawdą jest to, co mówisz, lecz czy ten, do kogo mówisz wytrzyma prawdę.
- Najgorsze dla nas jest właśnie to, że wykazujemy starczą powagę, a dziecięce wady.
- Najlepiej przecierpieć, czego odmienić nie można.
- Najlepszym lekarstwem na gniew jest zwłoka. Wrogość natychmiast znika, jeśli się jej wyrzeknie jedna ze stron.
- Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.
- Najlżejszego ciosu nie zniesie szczęście nigdy nie zamącone. Ale kto się bezustannie boryka z przeciwnościami, temu ciosy nadały hart stali, ten się nie cofnie przed żadnym niebezpieczeństwem, ten nawet powalony, na kolanach wojuje.
- Źródło: O opatrzności, II, 6–10, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 202, 203.
- Najważniejsza umiejętność władcy to umieć znieść nienawiść.
- Zobacz też: nienawiść
- Największą władzą jest władza nad samym sobą.
- Inne tłumaczenie: Panować nad sobą to najwyższa władza.
- Imperare sibi maximum est imperium. (łac.)
- Opis: do cesarza Nerona.
- Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.
- Najwyższym dobrem jest duch, który gardzi każdą rzeczą przygodną, a z samej cnoty czerpie radość.
- Źródło: O życiu szczęśliwym (De vita beata)
- Najwyższym dobrem jest życie zgodne z naturą.
- Źródło: O bezczynności, V, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 212.
- Nauczając, uczymy się.
- Docendo discimus. (łac.)
- Nie buduj domu na piasku, a szczęścia – na sercu kobiecym.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
- Nie było wielkiego geniuszu bez przymieszki szaleństwa.
- Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit. (łac.)
- Nie dla szkoły, lecz dla życia uczymy się.
- Non scholae, sed vitae discimus. (łac.)
- Nie ma nic niemądrzejszego niż oczekiwanie nieszczęść.
- Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość.
- Nie narazi się na cudzy śmiech, kto sam zaczął od siebie.
- Źródło: Przykazania etyki prawniczej…, op. cit., s. 31.
- Nie sądźcie, że radość polega na uśmiechu; radość to rzecz bardzo poważna.
- Nie umiemy dobrodziejstw ani dawać ani przyjmować.
- Beneficia nec dare scimus nec accipere. (łac.)
- Nigdy nie będzie szczęśliwy ten, kogo dręczy myśl, że ktoś jest szczęśliwszy od niego.
- Nikt nie zapomina o swoim szczęściu.
O
edytuj- Obfite pożywienie hamuje bystrość umysłu.
- Copia ciborum subtilitas animi impeditur. (łac.)
- Od człowieka człowiekowi grozi codzienne niebezpieczeństwo.
- Ab homine homini cotidianum periculum. (łac.)
- Ojczyznę kocha się nie dlatego, że wielka, ale dlatego, że własna.
- Oszczędność jest to umiejętność unikania zbędnych wydatków.
- Źródło: Myśli
- Otwartego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.
- Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. (łac.)
P
edytuj- Pijaństwo nie jest przyczyną ułomności, ono jedynie je obnaża.
- Pijaństwo nie tworzy wad – wydobywa je na wierzch.
- Non facit ebrietas vitia, sed protrahit. (łac.)
- Pojedyncze dni uważaj za osobne żywoty.
- Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
- Połowa wyzdrowienia to chcieć wyzdrowieć.
- Porywczość jest grzechem niedojrzałości.
- Pośród wielu nieszczęść uczymy się sztuki milczenia.
- Pozory mylą.
- Fallaces sunt rerum species. (łac.)
- Praca jest powołaniem najlepszych.
- Źródło: O opatrzności
- Prawda nie lubi czekać.
- Prawdziwa radość jest rzeczą poważną.
- Przeciwności losu uczą mądrości, powodzenie ją odbiera.
- Przyjaźń zawsze jest pożyteczna, a miłość często szkodliwa.
- Zobacz też: przyjaźń
R
edytuj- Ręka rękę myje.
- Manus manum lavat. (łac.)
S
edytuj- Szczęśliwy nie jest ten, kto wydaje się innym, lecz ten, kto sam się za takiego uważa.
T
edytuj- Temu kto nie wie do jakiego portu zmierza, nie sprzyja żaden wiatr.
- Tłum depce leżącego.
- Calcat iacentem vulgus. (łac.)
- To, co zdobyliśmy z największym trudem, najbardziej kochamy.
- To dusza czyni ludzi bogatymi.
- Animus est, qui divites facit. (łac.)
- Zobacz też: dusza
- Trudno jest wierzyć w cuda.
- Trzeba wysłuchać i drugiej strony.
- Audiatur et altera pars. (łac.)
- Trzeba, żebyś żył dla innych, jeżeli chcesz żyć dla siebie.
- Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere. (łac.)
- Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.
- Tylko mężny człowiek poskromi to, co wszystkich przeraża.
- Tylko śmierć przywraca niewinność zwiedzionym do zbrodni.
- Zobacz też: niewinność
- Tym więcej pragniemy, im więcej przypadło nam w udziale.
U
edytuj- Ucząc innych, sami się uczymy.
- Docendo discimus. (łac.)
- Źródło: Danuta Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2006.
- Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia.
- Non scholae sed vitae discimus. (łac.)
- U przyjaciół wszystko jest wspólne.
- Amicorum omnia sunt communia. (łac.)
W
edytuj- Wędrowiec idący drogą dochodzi do jakiegoś końca: tylko błądzenie nie ma kresu.
- W walce schodzi się na poziom przeciwnika.
- Wiele zwierząt przewyższa nas wdziękiem.
- A multis animalibus decore vincimur. (łac.)
- Wielki jest człowiek, który w bogactwie żyje tak, jakby był ubogi.
- Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy.
- Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur. (łac.)
Z
edytuj- Z bliska zazwyczaj lęk jest mniejszy.
- Z życiem jak ze sztuką w teatrze: ważne nie jak długo trwa, ale jak zagrana.
- Zgodą wzrastają małe rzeczy, niezgodą największe upadają.
- Concordia res parvae crescunt, discordia vel maximae dilabuntur. (łac.)
- Zmienne są koleje spraw.
- Alternae sunt vices rerum. (łac.)
- Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.
- Zwycięstwo bez możliwości klęski jest zwycięstwem bez chwały.
Ż
edytuj- Życie bez celu jest błądzeniem.
- Życie szczęśliwe to życie zgodne ze swoją naturą.
- Beata est vita conveniens naturae suae. (łac.)
- Żyć (…) to znaczy walczyć.
- Vivere (…) militare est. (łac.)
- Źródło: Listy
- Żyj w czasie – niezależny od czasu.
- Żyj z ludźmi, jakby widziany przez Boga; z Bogiem rozmawiaj, jakby słuchany przez ludzi.