Seneka Młodszy

rzymski filozof, dramaturg

Seneka Młodszy (ur. ok. 4 p.n.e.–65 n.e.) – rzymski filozof, pisarz i poeta.

Seneka Młodszy
  • Należy wysłuchać także drugiej strony.
    • Audiatur et altera pars. (łac.)
    • Opis: przed wydaniem sądu.
    • Źródło: 2, 2, 199
  • Ten popełnił zbrodnię, komu przyniosła korzyść.
    • Cui prodest (scelus, is fecit) (łac.)
    • Źródło: 503

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

  • Aby poznać siebie, trzeba się wystawiać na próbę. Tylko tak może się przekonać każdy, na co go stać.
  • Biednym jest nie ten, kto ma mało, ale ten, kto tęskni za tym, by mieć więcej.
  • Boimy się nie śmierci, ale wyobrażenia, jakie o niej mamy.
  • Być pozbawionym ojczyzny to nie do zniesienia.
    • Carere patria intolerabile est. (łac.)
    • Źródło: Consolatio ad Helvium VI, 2
  • Cała harmonia tego świata składa się z elementów sprzecznych.
  • Chwalebnie jest czynić to, co należy, a nie to, co wolno.
    • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 29.
  • Cnoty nie można nikomu zabronić, jest ona dla wszystkich otwarta.
    • Źródło: De beneficiis 3,18,2.
  • Codziennie umieramy, codziennie bowiem uszczupla się jakaś część życia.
    • Cotidie morimur, cotidie enim demitur aliqua pars vitae. (łac.)
  • Co człowiek posiada najlepszego, to leży poza zasięgiem potęgi ludzkiej i ani nie może być dane, ani zabrane.
    • Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, VIII, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 188.
  • Co zrobisz drugiemu, oczekuj od niego.
    • Ab alio exspectes, alteri quod feceris. (łac.)
  • Cudze błędy mamy na oku, nasze poza nami.
    • Aliena vitia in oculis habemus, a tergo nostra sunt. (łac.)
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 19
  • Czego nie zabrania prawo, zabrania wstyd.
  • Część leczenia zależy od woli wyleczenia.
  • Często ogień i miecz zastępują lekarstwo.
  • Człowiek nieszczęśliwy to rzecz święta.
    • Res sacra miser. (łac.)
    • Źródło: Epigrammata, 4
  • Człowiek jest z natury zwierzęciem towarzyskim.
    • Homo sit naturaliter animal socialis. (łac.)
  • Człowiek jest dla człowieka świętością.
    • Źródło: Jostein Gaarder, Świat Zofii. Cudowna podróż w głąb historii filozofii, Warszawa 1995, tłum. Iwona Zimnicka, s. 150.
  • Człowiek zmęczony szuka sporu.
  • Czy jest coś gorszego niżeli śmierć? Życie, jeśli pragniesz umrzeć.
  • Dla chorego i miód jest gorzki.
    • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.
  • Dla ludu religia jest prawdą, dla mędrców fałszem, a dla władców jest po prostu użyteczna.
  • Długi dzień łagodzi ból.
    • Dolorem dies longa consumit. (łac.)
  • Dobro nie rodzi się ze zła.
    • Bonum ex malo non fit. (łac.)
  • Dobry człowiek różni się od boga tylko czasem trwania.
    • Bonus tempore tantum a deo differt. (łac.)
    • Źródło: Augustyn Eckmann, Przebóstwienie człowieka w pismach wczesnochrześcijańskich, wyd. Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin 2003, s. 18.
    • Zobacz też: bóg
  • Dopóki los pozwala, żyjcie wesoło.
    • Dum fata sinunt, vivite laeti. (łac.)
  • Droga do gwiazd nie jest łatwa z ziemi. lub w wersji: Droga od Ziemi do Gwiazd nie jest gładka.
    • Non est ad astra mollis e terris via. (łac.)
    • Opis: popularne w wersji sparafrazowanej:
      Przez ciernie do gwiazd.
      Per aspera ad astra. (łac.)
    • Źródło: Herkules szalejący, 437
  • Drzewo nie smagane wichrem, rzadko kiedy wyrasta silne i zdrowe.
    • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
  • Dumne i przepotężne jest miano matki.
    • Matris superbum est nomen et nimium potens. (łac.)
    • Źródło: Fedra, tłum. Stanisław Stryba
  • Głód nie ma ambicji.
    • Ambitiosa non est fames. (łac.)
  • Inaczej niż życie, śmierć nie może zostać człowiekowi odebrana i dlatego możemy uważać ją za dar Boga.
  • Jeśli chcesz być szczęśliwy, musisz nauczyć się cierpieć.
  • Jeśli chcesz być kochany, kochaj.
    • Si vis amari, ama. (łac.)
  • Jeśli czegoś nie można poprawić, lepiej to przecierpieć.
  • Język prawdy jest prosty.
    • Veritatis simplex oratio est. (łac.)
  • Jeśli znajdziesz prawdziwego przyjaciela (co zdarza się naprawdę rzadko!) chroń go, bo to drugi ty.
  • Każdy kogut na swych śmieciach śmielszy.
  • Każdy lud może żyć i rozwijać się tylko dotąd, dokąd zna i miłuje swoją przeszłość, ginie, gdy traci dla niej szacunek.
  • Kiedy lekarstwo jest haniebne, wstyd przychodzić do zdrowia.
  • Klęska jest okazją do cnoty.
    • Calamitas virtutis occasio. (łac.)
    • Źródło: Czesław Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 41.
  • Kobiety wychodzą za mąż, po to, żeby się rozwieść, i rozwodzą się po to, żeby wyjść za mąż.
  • Kochać to znaczy zapomnieć o sobie.
  • Komu wolno grzeszyć, mniej grzeszy.
    • Cui peccare licet, peccat minus. (łac.)
  • Komu wolno wiele, temu najmniej przystoi być samowolnym.
  • Kto nie może mieć nadziei na nic, niech na nic nie traci nadziei.
  • Kto sieje żal, będzie zbierał gniew.
    • Źródło: "Krzyżówki z przymrużeniem oka", red. nacz. Marcin Polak, Częstochowa 2020, nr 10 (111), s. 11.
    • Zobacz też: gniew, żal
  • Kto się boi, jest niewolnikiem.
    • Quod timet servit. (łac.)
  • Kupioną wierność da się przekupić.
  • Kogo ranek widzi wyniosłym, tego wieczór widzi powalonym.
  • Leżeć przy stole na uczcie jest złem, znajdować się zaś na torturach – dobrem, jeżeli przy tamtym pierwszym sprawujemy się nieprzystojnie, a przy tym drugim zgodnie z wymogami cnoty.
    • Źródło: Listy moralne do Lucyliusza, 71, 19–27, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 133, 134.
  • Los tylko dla tego jest ciężki, na kogo spada niespodziewanie, a ten łatwo stawi mu czoło, kto zawsze jest przygotowany na każdą przeciwność.
    • Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, V, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 185.
  • Mało jest takich, których zmuszono do niewoli, więcej tych, co dobrowolnie w nią idą.
    • Źródło: Epistularum moralium libri XX, 22
    • Zobacz też: niewola
  • Mądrego człowieka ani pomyślność nie wbija w dumę, ani niepowodzenie nie zniechęca do życia.
    • Źródło: O pocieszeniu do matki Helwii, V, 1–4, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 184.
  • Miłość jest jak wiatr, raz silniejsza, a raz słabsza.
  • Młodzi chętnie słuchają gorszych rad.
  • Musisz żyć dla innych, jeśli chcesz żyć z pożytkiem dla siebie.
    • Alteri vivas oportet, si vis tibi vivere. (łac.)
  • Na przyszłość zastanawiaj się nie tylko nad tym, czy prawdą jest to, co mówisz, lecz czy ten, do kogo mówisz wytrzyma prawdę.
  • Najgorsze dla nas jest właśnie to, że wykazujemy starczą powagę, a dziecięce wady.
  • Najlepiej przecierpieć, czego odmienić nie można.
  • Najlepszym lekarstwem na gniew jest zwłoka. Wrogość natychmiast znika, jeśli się jej wyrzeknie jedna ze stron.
    • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.
  • Najlżejszego ciosu nie zniesie szczęście nigdy nie zamącone. Ale kto się bezustannie boryka z przeciwnościami, temu ciosy nadały hart stali, ten się nie cofnie przed żadnym niebezpieczeństwem, ten nawet powalony, na kolanach wojuje.
    • Źródło: O opatrzności, II, 6–10, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 202, 203.
  • Najważniejsza umiejętność władcy to umieć znieść nienawiść.
  • Największą władzą jest władza nad samym sobą.
    • Inne tłumaczenie: Panować nad sobą to najwyższa władza.
    • Imperare sibi maximum est imperium. (łac.)
    • Opis: do cesarza Nerona.
    • Źródło: Przykazania etyki prawniczej: księga myśli, norm i rycin, oprac. Roman Tokarczyk, wyd. Wolters Kluwer Polska, s. 30.
  • Najwyższym dobrem jest duch, który gardzi każdą rzeczą przygodną, a z samej cnoty czerpie radość.
    • Źródło: O życiu szczęśliwym (De vita beata)
  • Najwyższym dobrem jest życie zgodne z naturą.
    • Źródło: O bezczynności, V, [w:] Leon Joachimowicz, Seneka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1977, s. 212.
  • Nauczając, uczymy się.
    • Docendo discimus. (łac.)
  • Nie buduj domu na piasku, a szczęścia – na sercu kobiecym.
    • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
  • Nie było wielkiego geniuszu bez przymieszki szaleństwa.
    • Nullum magnum ingenium sine mixtura dementiae fuit. (łac.)
  • Nie dla szkoły, lecz dla życia uczymy się.
    • Non scholae, sed vitae discimus. (łac.)
  • Nie ma nic niemądrzejszego niż oczekiwanie nieszczęść.
  • Nie ma większej siły niż prawdziwa miłość.
  • Nie narazi się na cudzy śmiech, kto sam zaczął od siebie.
    • Źródło: Przykazania etyki prawniczej…, op. cit., s. 31.
  • Nie sądźcie, że radość polega na uśmiechu; radość to rzecz bardzo poważna.
  • Nie umiemy dobrodziejstw ani dawać ani przyjmować.
    • Beneficia nec dare scimus nec accipere. (łac.)
  • Nigdy nie będzie szczęśliwy ten, kogo dręczy myśl, że ktoś jest szczęśliwszy od niego.
  • Nikt nie zapomina o swoim szczęściu.
  • Obfite pożywienie hamuje bystrość umysłu.
    • Copia ciborum subtilitas animi impeditur. (łac.)
  • Od człowieka człowiekowi grozi codzienne niebezpieczeństwo.
    • Ab homine homini cotidianum periculum. (łac.)
  • Ojczyznę kocha się nie dlatego, że wielka, ale dlatego, że własna.
  • Oszczędność jest to umiejętność unikania zbędnych wydatków.
    • Źródło: Myśli
  • Otwartego prowadzą losy, opornego siłą ciągną.
    • Ducunt volentem fata, nolentem trahunt. (łac.)
  • Pijaństwo nie jest przyczyną ułomności, ono jedynie je obnaża.
  • Pijaństwo nie tworzy wad – wydobywa je na wierzch.
    • Non facit ebrietas vitia, sed protrahit. (łac.)
  • Pojedyncze dni uważaj za osobne żywoty.
    • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał K. Nowak, Warszawa 1998.
  • Połowa wyzdrowienia to chcieć wyzdrowieć.
  • Porywczość jest grzechem niedojrzałości.
  • Pośród wielu nieszczęść uczymy się sztuki milczenia.
  • Pozory mylą.
    • Fallaces sunt rerum species. (łac.)
  • Praca jest powołaniem najlepszych.
    • Źródło: O opatrzności
  • Prawda nie lubi czekać.
  • Prawdziwa radość jest rzeczą poważną.
  • Przeciwności losu uczą mądrości, powodzenie ją odbiera.
  • Przyjaźń zawsze jest pożyteczna, a miłość często szkodliwa.
  • Ręka rękę myje.
    • Manus manum lavat. (łac.)
  • Szczęśliwy nie jest ten, kto wydaje się innym, lecz ten, kto sam się za takiego uważa.
  • Temu kto nie wie do jakiego portu zmierza, nie sprzyja żaden wiatr.
    • Ignoranti, quem portum petat, nullus suus ventus est. (łac.)
    • Zobacz też: wiatr port
  • Tłum depce leżącego.
    • Calcat iacentem vulgus. (łac.)
  • To, co zdobyliśmy z największym trudem, najbardziej kochamy.
  • To dusza czyni ludzi bogatymi.
    • Animus est, qui divites facit. (łac.)
    • Zobacz też: dusza
  • Trudno jest wierzyć w cuda.
  • Trzeba wysłuchać i drugiej strony.
    • Audiatur et altera pars. (łac.)
  • Trzeba, żebyś żył dla innych, jeżeli chcesz żyć dla siebie.
    • Alteri vivas oportet, si tibi vis vivere. (łac.)
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.
  • Tylko mężny człowiek poskromi to, co wszystkich przeraża.
  • Tylko śmierć przywraca niewinność zwiedzionym do zbrodni.
  • Tym więcej pragniemy, im więcej przypadło nam w udziale.
  • Ucząc innych, sami się uczymy.
    • Docendo discimus. (łac.)
    • Źródło: Danuta Gorajewska, Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością, Stowarzyszenie Przyjaciół Integracji, Warszawa 2006.
  • Uczymy się nie dla szkoły, lecz dla życia.
    • Non scholae sed vitae discimus. (łac.)
  • U przyjaciół wszystko jest wspólne.
    • Amicorum omnia sunt communia. (łac.)
  • Wędrowiec idący drogą dochodzi do jakiegoś końca: tylko błądzenie nie ma kresu.
  • W walce schodzi się na poziom przeciwnika.
  • Wiele zwierząt przewyższa nas wdziękiem.
    • A multis animalibus decore vincimur. (łac.)
  • Wielki jest człowiek, który w bogactwie żyje tak, jakby był ubogi.
  • Wszystkich zrównuje proch; rodzimy się nierówni, równi umieramy.
    • Aequat omnes cinis; impares nascimur, pares morimur. (łac.)
  • Z bliska zazwyczaj lęk jest mniejszy.
  • Z życiem jak ze sztuką w teatrze: ważne nie jak długo trwa, ale jak zagrana.
  • Zgodą wzrastają małe rzeczy, niezgodą największe upadają.
    • Concordia res parvae crescunt, discordia vel maximae dilabuntur. (łac.)
  • Zmienne są koleje spraw.
    • Alternae sunt vices rerum. (łac.)
    • Źródło: C. Jędraszko, Łacina na co dzień, Warszawa 1988, s. 20.
  • Zwycięstwo bez możliwości klęski jest zwycięstwem bez chwały.
  • Życie bez celu jest błądzeniem.
  • Życie szczęśliwe to życie zgodne ze swoją naturą.
    • Beata est vita conveniens naturae suae. (łac.)
  • Żyć (…) to znaczy walczyć.
    • Vivere (…) militare est. (łac.)
    • Źródło: Listy
  • Żyj w czasie – niezależny od czasu.
  • Żyj z ludźmi, jakby widziany przez Boga; z Bogiem rozmawiaj, jakby słuchany przez ludzi.