Clive Staples Lewis

Clive Staples Lewis (1898–1963) – angielski pisarz, historyk, filozof i teolog.

Pomnik C.S. Lewisa w Belfaście, rodzinnym mieście pisarza

Aktualne sprawy

(ang. Present Concerns; tłum. Dariusz Bakalarz, Jan Muranty)

• Jeśli nie potrafimy produkować Lancelotów, to ludzkość dzieli się na dwie części – tych, którzy potrafią radzić sobie z krwią i orężem, lecz nie przejawiają „delikatności w salonie”, oraz tych, którzy są „łagodni i układni na salonie”, ale nieużyteczni w walce. O trzeciej kategorii, brutalnych w czasach pokoju i tchórzliwych w boju, nie ma potrzeby tu wspominać.
  • Źródło: rozdział 1, Potrzeba rycerskości
  • Opis: o zachodniej koncepcji męskości.

Brzemię chwały

(ang. The Weight of Glory and Other Addresses; tłum. Dariusz Bakalarz, Jan Muranty)

• Bycie chrześcijaninem oznacza przebaczanie tego, czego nie da się usprawiedliwić, ponieważ Bóg przebacza nam to, co nie ma usprawiedliwienia…

• On ma prawo do wszystkiego, bo On jest miłością i musi błogosławić. A nie może nas pobłogosławić, jeśli nas nie ma. Gdy staramy się zatrzymać w sobie pewien obszar tylko dla siebie, próbujemy utrzymywać strefę śmierci. Zatem, z racji miłości, On żąda wszystkiego. Nie można się z Nim targować.

Cztery miłości

(ang. The Four Loves; tłum. Piotr Szymczak)

• Bo najważniejsze na najniższym wznosi się i opiera.

• Ci, co powiadają: „Im lepiej poznaję ludzi, tym więcej kocham psy”, ci co znajdują w zwierzętach wytchnienie od wymagań, które im stawia towarzystwo ludzi, niech się dobrze zastanowią nad prawdziwą przyczyną swoich uczuć.

• Czyż można złożyć na ołtarzu miłości cenniejszy dar niż własne sumienie?

• Gdyby przyroda nie wzbudziła we mnie pewnych określonych tęsknot, cała wielka dziedzina tego, co dziś nazywam „miłością” Bożą, nie istniałaby nigdy dla mnie.

• Jeśli będziemy usiłowali żyć wyłącznie przywiązaniem, przywiązanie „zemści się na nas”.

• Jeśli przywiązanie zapanuje niepodzielnie nad życiem człowieka, ziarno zła zacznie kiełkować. Miłość, która została bogiem, stanie się demonem.

• Kochać to znaczy być wrażliwym.

• (…) lepiej tracić niż nigdy nie spotkać.

• Ludzie, którzy wzajemnie siebie nudzą, powinni się rzadko widywać, a ci, co siebie wzajemnie interesują – często.

• Mało osób ceni przyjaźń, bo mało osób ją odczuwa.

• Nie odkryjesz sojusznika, poety, filozofa czy chrześcijanina, patrząc mu w oczy, jak gdyby był twoją kochanką. Walcz raczej u jego boku, czytaj z nim, dyskutuj i módlcie się razem.

• Przyjaciele, czy chcą tego, czy nie, napotykają wokół siebie samotność, ową barierę wznoszącą się między nimi i stadem ludzkim.

• Przyjaźń jest niepotrzebna, jak filozofia, jak sztuka… Sam wszechświat, bo Bóg nie musiał tworzyć. Nie ma wartości przetrwania; jest raczej jedną z tych rzeczy, które nadają wartość przetrwaniu.
  • Friendship is unnecessary, like philosophy, like art, like the universe itself (for God did not need to create). It has no survival value; rather it is one of those things which give value to survival. (ang.)

• Przyjaźń rodzi się w momencie, gdy jedna osoba mówi do drugiej: „Co? Ty też? Myślałem, że tylko ja”.

• Sądząc z mojego doświadczenia właśnie przywiązanie wzbudza w nas te zamiłowania, ucząc z początku dostrzegać, potem znosić, potem uśmiechać się, potem cieszyć się, a w końcu doceniać ludzi, którzy się „tu przypadkiem znaleźli”. Stworzeni dla nas? Bogu dzięki nie, są sobą, bardziej dziwaczni, niż można było uwierzyć, i więcej warci, niż można było przypuszczać.

• Z początku polubiłem „takiego i takiego”, dlatego że po prostu się tu znalazł, a z biegiem czasu zauważyłem, że koniec końców „coś w nim jest”.

Dopóki mamy twarze

(ang. Till We Have Faces; tłum. Albert Gorzkowski)

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Dopóki mamy twarze.

• Ci, którzy kochają, muszą czasami ranić.

• Czy myślisz, że marzenie nie odczuwałoby nieśmiałości, jeśli ktoś mógłby je zobaczyć na jawie?

• Dziecko, wyrazić dokładnie to, co masz na myśli, wyrazić w całości, ni mniej ni więcej tylko to, co rzeczywiście pragniesz powiedzieć – oto cała radość sztuki słowa.

• Kochać, a potem utracić to, co kochaliśmy – to wpisane jest w naszą naturę. Jeśli nie potrafimy znieść utraty, pochłania nas zło.

Listy starego diabła do młodego

(ang. The Screwtape Letters, tłum. Stanisław Pietraszko)

• Istnieją dwa równe i przeciwne sobie błędy, które mogą być popełnione przez ludzkość odnośnie demonów. Pierwszy, to niewiara w ich istnienie. Drugi, to wierzyć i być aż zanadto i niezdrowo nimi zainteresowanym.

• Jest to rodzaj książki, którą obdarowuje się chrześniaków: rodzaj lektury, która bywa czytana na głos podczas dni skupienia. Jest to nawet, co zauważyłem z gorzkim uśmiechem, rodzaj lektury grawitującej w kierunku gościnnych pokoi sypialnych, by tam wieść niczym nie zakłócony żywot w towarzystwie takich pozycji jak Poradnik drogowca, John Inglesant czy Życie pszczół.
  • Opis: refleksja na temat sklasyfikowania książki przez czytelników.
  • Źródło: przedmowa, wyd. 24
  • Zobacz też: książka

• Mój drogi Piołunie
  • Opis: wstęp do każdego listu
  • Źródło: tłum. Stanisław Pietraszko, ISBN 9788380087897

• Poprawnie postawione pytanie brzmi: czy ja wierzę w diabły. Tak, wierzę. To znaczy, wierzę w istnienie aniołów i wierzę, że niektóre z nich przez nadużycie swej wolnej woli stały się wrogami Boga i, w następstwie tego, naszymi wrogami. Anioły te możemy nazywać diabłami.
  • Źródło: przedmowa, wyd. 24
  • Zobacz też: anioł, diabeł

Opowieści z Narnii

Lew, czarownica i stara szafa

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Lew, czarownica i stara szafa.

• – A więc on jest groźny? – zapytała Łucja.
  – Groźny? – powtórzył pan Bóbr. – Nie słyszałaś, co powiedziała moja żona? Oczywiście, że jest groźny. Ale jest dobry. Powiedziałem wam, że on jest Królem.
  • Źródło: rozdział 8: Co wydarzyło się po obiedzie
  • Opis: dyskusja na temat lwa Aslana.

• Kto raz został królem w Narnii, na zawsze nim pozostanie.
  • Źródło: rozdział 17: Polowanie na Białego Jelenia

Książę Kaspian

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Książę Kaspian.

• – A niech to licho! – krzyknął Edmund. – Wcale mi się to nie podoba. Nigdy nie dojdziemy do tamtego lasu. Jesteśmy na wyspie!

• Oznajmiono im, że teraz królem jest Kaspian, a Narnia będzie odtąd należeć nie tylko do ludzi, ale i do mówiących zwierząt, karłów, driad, faunów i innych leśnych stworzeń.

Podróż „Wędrowca do Świtu”

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Podróż „Wędrowca do Świtu”.

• – Czy ty… czy tam jesteś również, panie? – zapytał Edmund.
  – Jestem – rzekł Aslan. – Ale tam noszę inne imię. Musicie mnie rozpoznać pod tym imieniem.
  • Źródło: rozdział Na samym Końcu Świata

• Do mojego kraju można się dostać z każdego świata.
  • Postać: Aslan
  • Źródło: rozdział Na samym Końcu Świata

Srebrne krzesło

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Srebrne krzesło.

• Czworo bawiących się dzieci może stworzyć fantastyczny świat, który sprawia, że twój prawdziwy świat staje się pusty.

Koń i jego chłopiec

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Koń i jego chłopiec.

• Każdemu opowiadam tylko o nim samym.
  • Postać: Aslan
  • Źródło: rozdział Jak Bri stał się mądrzejszym koniem

• Lepsza jest jedna godzina życia w Narnii niż tysiąc lat w Kalormenie.
  • Postać: Bri
  • Źródło: rozdział Jak Szasta wyruszył w podróż

Siostrzeniec czarodzieja

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Siostrzeniec czarodzieja.

• Narnio, Narnio, Narnio, przebudź się! Kochaj. Myśl. Mów. Bądź chodzącymi drzewami. Bądź mówiącymi zwierzętami. Bądź uduchowionymi wodami.
  • Postać: Aslan
  • Źródło: rozdział Stworzenie Narnii

• – Synu – rzekł Aslan do niego – znam cię od dawna. A ty mnie znasz?
  – Chyba nie, panie – odpowiedział dorożkarz. – W każdym razie nie tak, jak to się zwykle rozumie. Ale jeśli już mam być szczery, to jednak coś takiego czuję, jakbyśmy się już kiedyś spotkali.
  – To dobrze – rzekł Lew. – Znasz mnie lepiej, niż ci się wydaje, a będziesz żył, by poznać mnie jeszcze lepiej.
  • Źródło: rozdział Digory i jego wuj mają kłopoty

Ostatnia bitwa

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Ostatnia bitwa.

• A jednak przez całe życie szukałem Tasza. A Wspaniały rzekł: Mój umiłowany synu, gdybym to nie ja był tym, za kim tęskniłeś nie szukałbyś tak długo i tak szczerze. Bo wszyscy znajdą to, czego naprawdę szukają.
  • Źródło: rozdział 15 Dalej wzwyż i dalej w głąb
  • Opis: fragment relacji Emeta z jego rozmowy z Aslanem.

• Jeśli ktokolwiek wyrządza okrucieństwo w moje imię, wówczas, choć wymawia imię Aslana służy Taszowi, i to Tasz przyjmuje jego czyn. Czy zrozumiałeś to, moje dziecko? A ja powiedziałem: Panie ty wiesz, że zrozumiałem.
  • Źródło: rozdział 15 Dalej wzwyż i dalej w głąb
  • Opis: fragment relacji Emeta z jego rozmowy z Aslanem.

Problem cierpienia

(ang. The Problem of Pain; tłum. Andrzej Wojtasik)

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Problem cierpienia.

• Człowiek nie może umniejszyć Bożej chwały, odmawiając Mu czci, tak jak szaleniec nie może zgasić słońca, pisząc słowo „ciemność” na ścianach swojej celi.

• W naszych przyjemnościach Bóg zwraca się do nas szeptem, w naszym sumieniu przemawia zwykłym głosem, w naszym cierpieniu – krzyczy do nas; cierpienie to Jego megafon, który służy do obudzenia głuchego świata.

• Zakładamy i często wierzymy, że to, co jest w istocie negatywnym nawykiem, stanowi wyjątkowy, jednorazowy akt. Odwrotny zaś błąd popełniamy odnośnie do naszych cnót – jak słaby tenisista, który mówi, że miał „zły dzień”, podczas gdy tak naprawdę zaprezentował swoją normalną, kiepską formę, a swoje rzadkie sukcesy uważa za „rzecz normalną”.

Smutek

(ang. A Grief Observed; tłum. Jadwiga Olędzka)

• A smutek nadal przypomina strach. A może raczej uczucie niepewności. Lub oczekiwania – oczekiwania, że coś się wydarzy. Nadaje to życiu stałe piętno tymczasowości.

• Częścią każdego cierpienia jest, że tak powiem, cień lub odbicie tego cierpienia; fakt, że nie tylko cierpisz, ale także musisz wciąż o tym myśleć.

• Mówcie mi o prawdziwości religii, a posłucham chętnie. Mówcie o obowiązku religii, będę słuchał ulegle. Ale nie mówcie, że religia daje pociechę, bo zacznę podejrzewać, że nic nie rozumiecie.

• Musiałem się jeszcze nauczyć, że wszystkie relacje międzyludzkie kończą się cierpieniem – oto cena, jakiej nasza niedoskonałość pozwoliła Szatanowi zażądać za nasze prawo do miłości.

• Najwięcej warte może być jednak to, co najmniej rozumiemy.

• Raz będąc już blisko końca, powiedziałem, „Jeśli będziesz mogła, jeśli to dozwolone, przyjdź do mnie, gdy znajdę się na łożu śmierci.” „Dozwolone? – odrzekła. – Niebo z trudem by mnie zatrzymało. A jeśli chodzi o piekło, rozwaliłabym je na kawałki.”

• Trudno o cierpliwość w stosunku do ludzi, którzy mówią: „Śmierci nie ma” albo „Śmierć nie ma znaczenia”. Śmierć istnieje. I jakakolwiek by była, ma znaczenie. Wszystko, co się wydarza, ma jakieś następstwa, i zarówno to, jak i te następstwa to rzeczy nieodwracalne i nieodwołalne. Tak samo można by powiedzieć, że nie mają znaczenia narodziny.

Inne

• Doprawdy, najpewniejszą drogą do Piekła jest droga stopniowa – łagodna, miękko usłana, bez nagłych zakrętów, bez kamieni milowych, bez drogowskazów.

• Gdzie byłbym teraz, gdyby Bóg spełniał wszystkie głupie prośby, z którymi się do Niego zwracałem?
  • Źródło: O modlitwie. Listy do Malkolma (ang. Letters to Malcolm), tłum. Magda Sobolewska

• Nie istnieje stworzona przez ludzką pomysłowość opowieść, której inna pomysłowość nie mogłaby nadać interpretacji alegorycznej. (…) Zatem sam fakt, iż możemy dokonać alegoryzacji tego oto dzieła, nie stanowi wystarczającego dowodu, że jest to alegoria.
  • Źródło: On Criticism, [w:] Of Other Worlds Essays and Stories, ed.W. Hooper, London 1966, s. 57–58. [cyt. za: M. W. Bloomfield, s. 228].

• No to zrozum, głupcze, że wystrychnąć na dudka można właśnie inteligenta. Z nim nie ma kłopotu, kłopoty mamy z innymi. Spotkałeś kiedy robotnika, który wierzyłby w to, co piszą gazety? Robotnik po prostu wie, że to wszystko propaganda, i w ogóle nie czyta wstępniaków. Kupuje gazety dla wyników meczów futbolowych i dla wzmianek o dziewczynach, które wypadły z okna albo o trupach znalezionych w apartamentach w Mayfair. Tak, z nim mamy problem. Musimy nad nim popracować. Wymaga remontu. Ale ludzie wykształceni, ci, którzy czytają cotygodniowe tasiemce dla intelektualistów… ich nie trzeba remontować. Uwierzą we wszystko.
  • Źródło: Ta straszna siła (1945), tłum. Andrzej Polkowski
  • Zobacz też: inteligencja, prasa

• Oni mają maszynę, zwaną prasą, do oszukiwania ludzi.
  • They have an engine called the Press whereby the people are deceived. (ang.)
  • Źródło: Ta straszna siła (1945), tłum. Andrzej Polkowski
  • Zobacz też: prasa

• Wierzę w chrześcijaństwo tak, jak w słońce: nie tylko dlatego, że je widzę, lecz także dzięki temu, że widzę wszystko pozostałe.
  • Zobacz też: chrześcijaństwo, wiara

Zobacz też

• Opowieści z Narnii