Adam Smith
brytyjski myśliciel
Adam Smith (1723–1790) – szkocki myśliciel i ekonomista doby oświecenia.
Adam Smith
Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów
edytuj- Człowiek jest jedynym zwierzęciem, które robi interesy. Czy widział kto, by pies wymieniał kości z drugim psem?
- Człowiek prawie ciągle potrzebuje pomocy swych bliźnich i na próżno szukałby jej jedynie w ich życzliwości. Jest bardziej prawdopodobne, że nakłoni ich do pomocy, gdy potrafi przemówić do ich egoizmu i pokazać im, że jest dla nich samych korzystne, by zrobili to, czego od nich żąda.
- But man has almost constant occasion for the help of his brethren, and it is in vain for him to expect it from their benevolence only. He will be more likely to prevail if he can interest their self-love in his favour, and shew them that it is for their own advantage to do for him what he requires of them. (ang.)
- Źródło: Księga I, rozdz. II
- Człowiek zawsze musi żyć ze swojej pracy i jego płace muszą być przynajmniej wystarczające do jego utrzymania. W większości wypadków muszą być nawet nieco większe, inaczej byłoby niemożliwym dla niego, żeby utrzymać rodzinę i rasa takich robotników nie mogłaby trwać poza pierwsze pokolenie.
- A man must always live by his work, and his wages must at least be sufficient to maintain him. They must even upon most occasions be somewhat more, otherwise it would be impossible for him to bring up a family, and the race of such workmen could not last beyond the first generation. (ang.)
- Źródło: rozdz. VIII
- Interes przedsiębiorców (...) jest zawsze pod pewnym względem różny od interesu publicznego, a nawet mu przeciwny (...). Propozycja jakiegoś nowego prawa czy przepisu regulującego handel, która pochodzi od tej klasy, powinna się zawsze spotkać z największą ostrożnością i nie powinna być nigdy przyjęta, zanim nie zostanie wszechstronnie i dokładnie zbadana, nie tylko z największą skrupulatnością, lecz z najbardziej podejrzliwą uwagą. Pochodzi bowiem od klasy, której interes nie jest dokładnie taki sam jak interes publiczny, a która jest zainteresowana tym, by oszukiwać, a nawet ciemiężyć społeczeństwo, i która je w wielu przypadkach oszukiwała, jak i uciskała.
- Zobacz też: przedsiębiorca
- Jedynym zadaniem i celem wszelkiej produkcji jest konsumpcja, a interesy producenta należy mieć na względzie o tyle tylko, o ile może się to okazać konieczne do popierania interesów konsumenta. Zasada ta jest tak oczywista, iż byłoby rzeczą absurdalną próbować ją udowodnić.
- Jedynymi dziedzinami, w jakich kompania akcyjna może, jak się zdaje, pomyślnie działać bez przywileju wyłączności, są te dziedziny, gdzie wszystkie czynności można sprowadzić do rutyny, czyli takiej jednolitości metody działania, która nie dopuszcza żadnych lub prawie żadnych odstępstw. Do tych dziedzin należą: po pierwsze – bankowość, po drugie – ubezpieczenia od ognia, ryzyka morskiego i konfiskaty w czasie wojny, po trzecie – budowa i utrzymanie żeglownego kanału, po czwarte wreszcie – budowa i utrzymywanie wodociągów miejskich.
- Źródło: przeł. B. Jasińska, PWN, Warszawa 1954.
- Zobacz też: spółka akcyjna
- Kupiec nie musi być koniecznie obywatelem jakiegoś określonego kraju. Jest mu w znacznej mierze obojętne, gdzie prowadzi swój handel. Gdy zaś trochę się zrazi, może go to skłonić do przeniesienia swego kapitału z jednego kraju do drugiego, wraz z całą wytwórczością, jaką kapitał ten utrzymuje.
- A merchant, it has been said very properly, is not necessarily the citizen of any particular country. It is in a great measure indifferent to him from what place he carries on his trade; and a very trifling disgust will make him remove his capital; and, together with it, all the industry which it supports. (ang.)
- Źródło: Księga III, rozdz. IV.
- Zobacz też: handel
- Nasi kupcy skarżą się często na wysokie płace w Wielkiej Brytanii jako na przyczynę faktu, że ich towary nie wytrzymują konkurencji na rynkach zagranicznych, nie wspominają natomiast ani słowa o wysokich zyskach z kapitału. Skarżą się na wygórowane zarobki innych ludzi, ale nic nie mówią o zarobkach własnych.
- Our merchants and master manufacturers complain much of the bad effects of high wages in raising the price, and thereby lessening the sale of their goods both at home and abroad. They say nothing concerning the bad effects of high profits. They are silent with regard to the pernicious effects of their own gains. They complain only of those of other people. (ang.)
- Źródło: Księga I, rozdz. IX
- Nie jest bardzo wygórowanym, żeby bogaci płacili na publiczne wydatki nie tylko w proporcji do ich dochodu, ale trochę więcej niż w tej proporcji.
- It is not very unreasonable that the rich should contribute to the public expence, not only in proportion to their revenue, but something more than in that proportion.
- Źródło: Księga V, rozdz. II. część II
- Ponieważ zaś każdy człowiek stara się, jak tylko może, aby użyć swego kapitału do wytwórczości krajowej oraz tak pokierować tą wytwórczością, ażeby jej produkt posiadał możliwie największą wartość, przeto każdy człowiek pracuje z konieczności nad tym, by dochód społeczny był jak największy (…) w tym, jak i w wielu innych przypadkach, jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby zdążał do celu, którego wcale nie zamierzał osiągnąć.
- As every individual, therefore, endeavours as much as he can both to employ his capital in the support of domestic industry, and so to direct that industry that its produce may be of the greatest value; every individual necessarily labours to render the annual revenue of the society as great as he can. (…) and he is in this, as in many other cases, led by an invisible hand to promote an end which was no part of his intention. (ang.)
- Źródło: Księga IV, rozdz. II, przeł.B. Jasińska, PWN, Warszawa 1954.
- Zobacz też: niewidzialna ręka
- Prawo państwowe powinno chronić obywateli przed utracjuszami i marzycielami oferującymi nierozsądne pożyczki. Inaczej znaczna część kapitału krajowego nie trafiłaby do rąk tych, którzy najprawdopodobniej uczyniliby zeń najzyskowniejszy użytek, tylko do tych, którzy najpewniej go zmarnują i zniszczą.
- To, co jest roztropnością w prywatnym życiu każdej rodziny, nie może być chyba szaleństwem w życiu wielkiego królestwa.
- What is prudence in the conduct of every private family, can scarce be folly in that of a great kingdom. (ang.)
- Źródło: Księga IV, rozdz. II
Teoria uczuć moralnych
edytuj- Jedynym sposobem przedstawienia sobie, co inni przeżywają, jest wyobrażenie sobie, co my sami czulibyśmy w takiej samej sytuacji.
- Roztropność to cnota ze wszystkich najbardziej dla człowieka użyteczna, ale ludzkie uczucia, sprawiedliwość, szczodrość i obywatelska postawa to przymioty najbardziej użyteczne dla innych.
Inne
edytuj- Bardzo mało jest wymagane, by doprowadzić państwo do dobrobytu nawet z najniższego poziomu barbarzyństwa, mianowicie pokój, niskie podatki i tolerancyjne kierowanie sferą sprawiedliwości.
- Źródło: Witold Kwaśnicki, Zasady ekonomii rynkowej, Wydawn. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2001, s. 48.
- Zobacz też: dobrobyt
- Bez względu na przypuszczania, jakim samolubem może się człowiek stać, są jednak wyraźne zasady w jego naturze, dzięki którym los innych jest dla niego ważny i dzięki czemu szczęście innych jest mu niezbędne, mimo że to nie dostarcza mu nic więcej poza obserwowaniem radości innych.
- Cóż może powiększyć szczęście człowieka, który cieszy się zdrowiem, nie posiada długów i ma czyste sumienie?
- (…) człowiek (…) myśli tylko o swym własnym zarobku, a jednak w tym, jak i w wielu innych przypadkach, jakaś niewidzialna ręka kieruje nim tak, aby zdążał do celu którego wcale nie zamierzał osiągnąć. Społeczeństwo zaś, które wcale w tym nie bierze udziału, nie zawsze na tym źle wychodzi. Mając na uwadze swój własny interes człowiek często popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście.
- Źródło: Jerzy Chodorowski, Adam Smith (1723–1790). Życie i dzieło autora „Badań nad naturą i przyczynami bogactwa narodów”, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002, s. 253.
- Jakże straszne jest uświadomienie sobie, że to, co ludzie o nas mówią, jest prawdą.
- Zobacz też: prawda
- Lecz nie zachować powagi, gdy mówią nam o swoim cierpieniu, jest prawdziwie rażącym brakiem uczuć ludzkich.
- Mając na celu swój własny interes, człowiek często popiera interesy społeczeństwa skuteczniej niż wtedy, gdy zamierza służyć im rzeczywiście.
- Źródło: Witold Kwaśnicki, Zasady ekonomii rynkowej, op. cit., s. 42.
- Maszyny, które konstruuje się jako pierwsze, w celu wykonania jakiegoś konkretnego zadania, zwykle są najbardziej skomplikowane, a dopiero następni artyści zwykle odkrywają, że przy mniejszej liczbie kół, przy mniejszej liczbie zasad ruchu, niż początkowo zastosowano, można łatwiej osiągnąć ten sam efekt. Podobnie ma się rzecz z pierwszymi systemami filozoficznymi, zawsze są najbardziej skomplikowane.
- Miłość jest przyjemnym uczuciem, resentyment nawet w małym stopniu nieprzyjemnym.
- Nasza miłość zaczyna się we własnym domu i niemal zawsze kończy się tam, gdzie się zaczęła.
- Zobacz też: miłość
- Nie ma innej sztuki, której jeden rząd uczy się wcześniej od drugiego, niż sztuka drenażu pieniędzy z ludzkich kieszeni.
- Państwo jest bogate bogactwem swych obywateli.
- Powściągliwość, jaką społeczeństwa narzucają kobietom, sprawia, że miłość ich jest szczególnie rozpaczliwa – i z tej racji bardziej interesująca.
- Przyjaźń, jaką uświadamiamy sobie dla mężczyzny, jest różna od tej, jaką żywimy wobec kobiety, nawet gdy nie ma tu domieszki bardziej niewybrednej pasji.
- Zobacz też: przyjaźń
- Społeczeństwo, którego przeważająca część członków jest głodna i nieszczęśliwa, z pewnością nie może być kwitnące i szczęśliwe.
- Zobacz też: społeczeństwo
- Większość ludzi sprzedaje swoją duszę i ze spokojem żyje z zapłaty.
- Zobacz też: dusza
O Adamie Smisie
edytuj- Najwyraźniejszym defektem mechanizmu rynkowego jest to, czego mechanizm ten nie załatwia. W swoich analizach wykraczał Smith daleko poza koncepcję niewidzialnej ręki rynku. Bronił państwa dostarczającego usługi publiczne, takie jak edukacja i świadczenia dla ubogich, zarazem niepokoił się nierównościami i ubóstwem w skądinąd prosperującej gospodarce rynkowej.
- Opublikowane w 1776 r. Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów były kolosalnym wkładem w zrozumienie tego, co z czasem zaczęto zwać kapitalizmem. Smith pokazał, jak bardzo oswobodzenie handlu przyczynić się może do generowania bogactwa przez specjalizację produkcji, podział pracy i wykorzystanie na ogromną skalę działalności gospodarczej.
- Autor: Amartya Sen, wyborcza.pl, 3 kwietnia 2009
- Zobacz też: kapitalizm