Sonderaktion Krakau
niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko polskiemu środowisku naukowemu (Kraków; 1939)
Sonderaktion Krakau – niemiecka akcja pacyfikacyjna skierowana przeciwko środowisku polskich uczonych, przeprowadzona 6 listopada 1939 w Krakowie w czasie II wojny światowej.
- (...) 6 listopada 1939 stał się datą graniczną i symboliczną. Aresztowanie było precedensem i, jak się okazało, początkiem ciernistej drogi polskiej inteligencji i środowisk twórczych w okresie okupacji, a nie – jak wielu sądziło – odosobnionym przypadkiem. Wydano wówczas wyrok nie tylko na uniwersytet, ale i na całe polskie szkolnictwo stopnia wyższego i średniego.
- Autor: Andrzej Chwalba
- Opis: o Sonderaktion Krakau.
- Źródło: Kraków w latach 1939–1945
- Aresztowanie profesorów pokazało do czego okupant się przymierza. To kazało pozbyć się wszelkich złudzeń i nastawiać się na najgorsze.
- Autor: prof. Andrzej Chojnowski
- Źródło: "Sonderaktion Krakau" - brutalny atak na polską inteligencję, polskieradio.pl, 6 listopada 2018.
- Aresztowanie profesorów w Krakowie było posunięciem ze strony Niemiec, które odkrywało karty. Pamiętajmy, że na ziemiach polskich istniały już doświadczenia okupacji niemieckiej sprzed kilkudziesięciu lat. W części społeczeństwa polskiego utrzymywało się przekonanie, że i w tych warunkach, sytuacja będzie wyglądać podobnie. Dlatego na to zgromadzenie naukowe, na ten odczyt profesorowie przyszli dobrowolnie. Nawet niektórzy spóźnialscy domagali się, żeby ich koniecznie wpuścić na salę.
- Autor: prof. Andrzej Chojnowski
- Źródło: "Sonderaktion Krakau" - brutalny atak na polską inteligencję, polskieradio.pl, 6 listopada 2018.
- Ci policjanci traktowali nas strasznie. Przygnębienie nasze było ogromne, gdy zdaliśmy sobie sprawę, że nie wychodzimy na wolność, tylko gdzieś nas wiozą, ale nie mieliśmy pojęcia, jaki jest kierunek tej jazdy.
- Autor: prof. Jan Gwiazdomorski (prawnik), świadek "Sonderaktion Krakau".
- Źródło: "Sonderaktion Krakau" - brutalny atak na polską inteligencję, polskieradio.pl, 6 listopada 2018.
- Czuć było, że jesteśmy pod opieką Prawa. Regulamin wiszący w celach mówił nie tylko o obowiązkach więźnia, ale i o prawach, i tych praw nam nie zaprzeczano. Dopiero w obozie staliśmy się wyrzutkami wyjętymi spod prawa.
- Autor: Stanisław Urbańczyk
- Opis: o więzieniu we Wrocławiu w ramach akcji Sonderaktion Krakau.
- Źródło: Więźniowie Sonderaktion Krakau we Wrocławiu, „Alma Mater” nr specjalny 118, 2009, s. 22.
- Herr Rektor, bitte voran (Panie rektorze, proszę przodem).
- Autor: Obersturmbannführer z SS Bruno Müller do rektora UJ prof. Stanisława Estreichera i polskich naukowców, aresztując ich.
- Źródło: Professoren, alle raus!, uwazamrze.pl, 16 maja 2012.
- Moment przeprowadzenia nas z dworca do obozu w Sachsenhausen to najstraszniejsze wspomnienie z tamtych dni. Pędzono nas w morderczym tempie, między nami byli ludzie starzy, chorzy, którzy upadali ze znużenia, bito ich i tłuczono kolbami.
- Autor: prof. Jan Gwiazdomorski (prawnik), świadek "Sonderaktion Krakau".
- Źródło: "Sonderaktion Krakau" - brutalny atak na polską inteligencję, polskieradio.pl, 6 listopada 2018.
- Nie dajcie zmarnować naszej śmierci.
- Autor: prof. Stanisław Estreicher
- Opis: do kolegów, przed swoją śmiercią.
- Źródło: Mateusz Zimmerman, Kaźń profesorów, onet.pl, 4 listopada 2014.
- Nigdy w czasie swoich pięciowiekowych dziejów nie został uniwersytet tak sponiewierany.
- Autor: Stanisław Urbańczyk
- Źródło: Mateusz Zimmerman, Kaźń profesorów, onet.pl, 4 listopada 2014.
- Profesorowie żydowskiego pochodzenia oraz księża zostali odseparowani od reszty. (…) w baraku sprawdzano po zapisaniu różnych personaliów, między innymi znajomość obcych języków, odbierano zegarki, pieniądze, kosztowności, pledy, potem kazano się rozbierać do naga dla oględzin lekarskich, strzyżono przy skórze głowy i golono twarze, oblewano gorącym prysznicem i przebierać się kazano…
- Autor: Władysław Konopczyński
- Źródło: Waldemar Kowalski, 75. rocznica „Sonderaktion Krakau” – aresztowania przez Niemców wybitnych naukowców na UJ, dzieje.pl, 6 listopada 2014.
- Przedstawiciele polskiej inteligencji muszą być wytępieni. Tylko naród, którego warstwy kierownicze zostaną zniszczone, da się zepchnąć do rzędu niewolników.
- Autor: Adolf Hitler
- Źródło: Mateusz Zimmerman, Kaźń profesorów, onet.pl, 4 lisopada 2014.
- Staliśmy wówczas, a później klęczeliśmy na głodno – bez kolacji od 6 do 10 wieczorem. Zanosiło się na to, że będziemy stać całą noc! Ponieważ padał wówczas deszcz chłodny na przemian ze śniegiem – perspektywa była więc smutna – że przemokniemy do ostatniej nitki. A przecież o zmianie ubrań nie można było marzyć.
- Autor: prof. Kazimierz Stołyhwo
- Źródło: Waldemar Kowalski, 75. rocznica „Sonderaktion Krakau” – aresztowania przez Niemców wybitnych naukowców na UJ, dzieje.pl, 6 listopada 2014.
- Tutejszy uniwersytet rozpoczął rok akademicki bez wcześniejszego uzyskania zgody władz niemieckich. Jest to wyraz złej woli. Ponadto jest powszechnie wiadomo, że nauczyciele zawsze byli wrogo nastawieni do niemieckiej nauki. W związku z tym, wszyscy, poza obecnymi na sali kobietami, zostaną wywiezieni do obozu koncentracyjnego. Jakakolwiek dyskusja, a nawet wypowiedzi na ten temat są wykluczone. Kto odważy się na opór wobec wykonania mojego rozkazu, zostanie zastrzelony.
- Autor: Brunon Müller, sturmbannführer SS.
- Opis: oświadczenie Niemców po aresztowaniu profesorów polskich.
- Źródło: "Sonderaktion Krakau" - brutalny atak na polską inteligencję, polskieradio.pl, 6 listopada 2018.
- Wniesiono do naszej kaplicy klozet; potem kocioł gorącej nie słodzonej „kawy”; jeszcze później dano każdemu pajdę chleba. Na noc pokładliśmy się pokotem na podłodze (…). Rano obeszło się bez mycia i jedzenia. Około dziewiątej wywołano wszystkich na podwórze – i wywieziono dalej.
- Autor: Władysław Konopczyński
- Źródło: Waldemar Kowalski, 75. rocznica „Sonderaktion Krakau” – aresztowania przez Niemców wybitnych naukowców na UJ, dzieje.pl, 6 listopada 2014.
- Wspólnie z rektorami uczelni Krakowa spotkaliśmy się na Cmentarzu Rakowickim z ogromną rzeszą studentów. To było budujące, bo to znaczy, że pamięć o tych, co odeszli i tradycja ciągłości jest w nas - obecnej kadrze uczelni, ale także w młodym pokoleniu.
- Autor: prof. Wojciech Nowak
- Źródło: Społeczność akademicka uczciła 79. rocznicę Sonderaktion Krakau, tvp.pl, 6 listopada 2018.
- Wyraził radość, że dłuższy pobyt w obozie posłużył mi znakomicie, że wyglądam doskonale, jak z pewnością nigdy przedtem. Przyznałem mu zupełną słuszność.
- Autor: prof. Stanisław Skowron (biolog)
- Opis: o słowach Niemca na widok opuchniętego po chorobie obozowej naukowca, który musiał się regularnie meldować na Gestapo w Krakowie, gdy został zwolniony z obozu, przed możliwą śmiercią z wyczerpania.
- Źródło: Mateusz Zimmerman, Kaźń profesorów, onet.pl, 4 lisopada 2014.
- Żywą twierdzę wywożono z Krakowa do Wrocławia i Sachsenhausen. Przed bramami obozu kazano nam stać w lodowatym deszczu na to, żeby esesowcy mogli się zmieszać z nami i urągać polskiej nauce, polskiemu uniwersytetowi...
- Autor: Konstanty Michalski
- Opis: o Sonderaktion Krakau.
- Źródło: Za niepodległość ducha, „Tygodnik Powszechny” 1945, nr 36, s. 1.
- Zobacz też: II wojna światowa