Metamorfozy

Metamorfozy (także Przemiany; łac. Metamorphoseon, Libri Quindecim) – złożony z piętnastu ksiąg poemat epicki, napisany przez Owidiusza, przedstawiający przy pomocy wątków mitologii greckiej i rzymskiej stworzenie i historię świata. Powstał ok. 8 r. n.e.

• Gdy tak Twórca, ktokolwiek z bogów nim być może;
  Urządził, gdy na części rozdzielił to brzemię,
  Natychmiast w postać koła zaokrąglił ziemię. (…)
  Sieje obrazy bogów na niebios sklepienie,
  Skrzelistymi rybami wód przestwór zaplemia.
  Ptactwem powietrze, zwierzem zaludnia się ziemia. (…)
  Człowieka lepi (…)
  A gdy każde ze zwierząt wzrok w ziemię spuszczało,
  Postawę człowiekowi nadaje wspaniałą
  I w niebo patrzeć każe, i do gwiazd sklepienia
  Pozwala mu wyniosłe obracać wejrzenia.

Pierwsze wersy poematu

• Jak w szczerym polu gallicki chart nagle upatrzy zająca, ten ściga zdobycz, a ten ocalenie.
  • Opis: tłum. Anna Kamieńska.

• Ledwie skończonej prośby wysłuchała rzeka,
  Miękka kora pieszczoną pierś Dafne powleka.
  Widać włos w liściach, rękę niknącą w gałęzi,
  Nogę, dawniej tak lekką, ziemia w sobie więzi,
  Wierzch pokrywa jej czoło; i w drzewa postaci
  Jeszcze nadobna Dafne piękności nie traci.
  Jeszcze do niej Apollo silnym ogniem płonie,
  Czuje bicie serca w zdrewniałym już łonie;
  Przyciska lube drzewo dla pocałowania,
  Ale i drzewo jeszcze uścisków zabrania.
  • Źródło: I, 557–566, tłum. Bruno Kiciński

• Widzę i pochwalam to, co lepsze, ale skłaniam się ku gorszemu.
  • Video meliora proboque, deteriora sequor. (łac.)
  • Postać: Medea
  • Źródło: VII, 20–21

• Złoty najpierw wiek nastał. Nie z bojaźni kary,
  Lecz z własnej chęci człowiek cnoty strzegł i wiary.
  Kary i trwogi nie znano. W spiżowych tablicach
  Groźby praw, i wyroku na sędziego licach
  Lud nie czytał: bez sędziów byli bezpiecznemi.
  • Aurea prima sata est aetas... (łac.)
  • Źródło: I, 89

O dziele

• Co bowiem może być weselszego, co zmysłom ludzkim ucieszniejszego, jako te prędkie, nagłe, niedomniemane różnych i niepodobnych sobie rzeczy jednych w drugie przekształtowania i przemiany (...), które nie tylko umysł cieszą, ale ledwie nie mamią, gdy (...) ledwie temu wierzy, że to nie są rzetelne i prawdziwe figury, ale dowcipu ludzkiego zmyślne igrzyska i kunszty.
  • Autor: Walerian Otwinowski
  • Źródło: Owidiusz, Księgi metamorphoseson, to jest przemiany, wyd. 1638, przedmowa tłumacza

• Nie jest rzeczą przypadku, że jedną z najpoczytniejszych książek doby baroku były Przemiany Owidiusza, tłumaczone chyba na wszystkie języki europejskie. Ten utwór, w którym bogowie i półbogowie antyczni przechodzą różne metamorfozy, nie tylko stał się główną podstawą libretta operowego zarówno we Florencji, jak w Paryżu czy w Warszawie, nie tylko inspirował sztuki plastyczne (Apollo i Dafne Berniniego), ale stał się jakby drugą Biblią ówczesnego człowieka.
  • Autor: Władysław Tomkiewicz, Piękno wielorakie. Sztuka baroku (1974)

Zobacz też

• Przemiana – powieść Jodi Picoult