Fanny i Aleksander

Fanny i Aleksander (szw. Fanny och Alexander) – film obyczajowy produkcji francusko-szwedzko-niemieckiej z 1982 w reżyserii Ingmara Bergmana i z jego scenariuszem.

Wypowiedzi postaci

Kto kogoś wini, sam to czyni.
- Postać: Isak Jacobi

Oscar Ekdahl

Drodzy przyjaciele. Od 22 lat – jako dyrektor tego teatru – staję przed wami tutaj i przemawiam. Robię to bez żadnego talentu, do tego rodzaju wystąpień. Zwłaszcza w porównaniu z moim ojcem, który był świetnym mówcą, przy takich okazjach i który… Moim jedynym darem, jeżeli można to nazwać darem – jest miłość do naszego małego świata, wewnątrz grubych murów tego teatru. Kocham też ludzi, którzy w tym świecie pracują. Na zewnątrz jest wielki świat, którego nasz mały świat czasem staje się odbiciem i pozwala nam zrozumieć go lepiej. Może też dajemy tym, którzy tu przychodzą, szansę, by przez moment, krótką chwilę zapomnieli o tym strasznym świecie na zewnątrz. Nasz teatr jest małą ostoją porządku, zasad, sumienności i miłości.

Nic, nic a nic nie rozdzieli mnie z wami. Ani teraz, ani później. Wiem o tym. Jest to dla mnie absolutnie pewne. Myślę, że zbliżę się do was bardziej niż za życia.
- Ingenting, ingenting skiljer mig från er. Inte nu och inte sen. Det vet jag. (szw.)

Śmierć niczego nie zmienia.
- Zobacz też: śmierć

Helena Ekdahl

Byłeś słodkim kochankiem. Jak poziomka.
- Zobacz też: kochanek, poziomka

Grajmy nasze role. Niektórzy grają niedbale, inni starannie. Ja należę do tych drugich.

Piękny okres życia za nami. Teraz dopada nas… okropny, paskudny. Tak to jest.

Wszystko to role. Niektóre miłe, inne mniej. Grałam mamę. Grałam Julię, Małgorzatę. Teraz gram wdowę i babcię. Jedna rola po drugiej. Ważne, żeby grać dobrze.

Wszystko może się wydarzyć. Wszystko jest możliwe i prawdopodobne. Czas i miejsce nie istnieją. Na cienkiej kanwie rzeczywistości fantazja snuje i tka nowe wzory.
- Opis: na podstawie Gry słów Augusta Strindberga.

Biskup Edvard Vergerus

Nie uciekniesz przede mną.

W starych komnatach jest nieprzemijalne piękno.

Dialogi

Alexander Ekdahl: Kto jest za drzwiami?

Aron: Bóg jest za drzwiami.

Alexander Ekdahl: Możesz podejść?

Aron: Nikt żywy nie może oglądać oblicza Boga.

Alexander Ekdahl: Czego chcesz?

Aron: Chcę dowieść, że istnieję.

Alexander Ekdahl: Przyszedł mój koniec, tak?

Aron: Mam ci się objawić. Oto jestem, Aleksandrze! Przestraszyłeś się?

Alexander Ekdahl: Ani trochę.

Helena Ekdahl: Smutno ci, że się trochę postarzałeś?

Isak Jacobi: Ani trochę. Wszystko się zmienia na gorsze. Gorsi ludzie, gorsze maszyny, gorsze wojny. I gorsze pogody. Chwała Bogu, że wkrótce umrę.

O filmie

Ten zadziwiająco bogaty film można odbierać na wielu poziomach. W warstwie realistycznej jest sagą rodzinną z początku XX wieku porównywaną przez krytykę z Buddenbrookami Tomasza Manna. Ale zarazem Fanny i Aleksander jest utworem symbolicznym, fantasmagorią, snem o dzieciństwie odwołującym się do późnych dramatów Augusta Strindberga.
- Autor: Tadeusz Sobolewski, „Gazeta Wyborcza”
- Źródło: Arcydzieło Bergmana w Malmö, Szwecjadzisiaj.pl, 28 grudnia 2012
- Zobacz też: Tomasz Mann