Armand Jean Richelieu

francuski książę, kardynał

Armand Jean de Richelieu (1585–1642) – książę, kardynał, francuski mąż stanu, pierwszy minister Francji od 1624.

Kardynał Richelieu

Testament polityczny (1642)

edytuj
  • (...) chorobą Francji była swawola. Kochano godność królewską, ale nie władzę. Król obawiał się poddanych, ci zaś grzeszyli, by wzbudzić postrach: płacił im za usługi, należące się darmo; złotem odkupywano występki, za które należało karać gardłem, dawano pensje, by powstrzymać od rokoszu. Swawola była sumienia, a konieczność zbrodni. Głaskano chorobę podarkami, a ona wzmagała się dzięki takiej łagodności.
  • Pierwszą mą myślą był zatem majestat królewski, drugą: wielkość państwa. Znalazłem Francję mniejszą od samej siebie. Wszystko dawne zmniejszyło się, z wyjątkiem języka, który przekraczając granice Francji pozostał nadal francuskim. Narody niegdyś nam podległe, teraz wyrzekały się nas – w naszym języku. Byli Francuzami, a wrogami Francji; zbroiła się Francja – przeciwko samej sobie: wróg posługiwał się nami przeciwko nam, a Francuz był równocześnie zwycięzcą i zwyciężonym, równie waleczny na cudzą chwałę, jak własną zgubę.
    Taki był przeto cel mojej polityki: przywrócić Galii granice, które jej ustaliła sama natura: Francuzom dać z powrotem króla francuskiego: utożsamić Galię z Francją i gdziekolwiek rozciągała się Galia starożytna, wskrzesić tam nową.
  • Uczyłem ślepego posłuszeństwa, by było ono dla Francuzów niemal religią.
  • Boże, strzeż mnie od przyjaciół, z wrogami poradzę sobie sam.
    • Cave me, Domine, ab amico, ab inimico vero me ipse cavebo. (łac.)
    • Zobacz też: przyjaźń, wróg
  • Czyż ci, którzy łupili lud aż do kości i poddawali go najbardziej barbarzyńskim okrucieństwom, jakie tylko można sobie wyobrazić, mają prawo mówić o ulżeniu doli ludu, aby winę jego ucisku i ruiny przerzucić na kogo innego?...
    • Opis: o księciu Concinim i jego arystokratycznych stronnikach.
    • Źródło: Jan Baszkiewicz, Richelieu, PIW, Warszawa 1984.
  • Ja nie mam wrogów. To Francja ma wielu wrogów.
  • Jeżeli dasz mi sześć linijek napisanych przez najbardziej uczciwego człowieka i tak znajdę w nich przyczynę do powieszenia go.
    • Opis: cytat przypisywany.
    • Źródło: Henryk Markiewicz, Andrzej Romanowski, Skrzydlate słowa, Warszawa 1990, PIW, s. 557.
  • Mężowie stanu nie mogą postępować demonicznie, ale absurdalne byłoby żądanie, aby zachowywali się jak święci.
    • Źródło: Jan Baszkiewicz, Richelieu, PIW, Warszawa 1984.
  • Podzieleni w wierze, pozostajemy zjednoczeni wokół monarchy, w służbie którego żaden katolik nie jest tak zaślepiony, by uważać, iż w sprawach państwowych Hiszpan jest lepszy od Francuza-hugenoty.
    • Źródło: Jan Baszkiewicz, Richelieu, PIW, Warszawa 1984.
  • Pomyślność państwa opiera się na rozumie rządzących i posłuszeństwie rządzonych.
  • Prawdziwa wiedza zakonników polega na tym, że wiedzą, co znaczy kochać Jezusa Chrystusa, nosić Jego krzyż, Jemu się podobać.
  • To nie stanowienie nowych praw, ale przestrzeganie istniejących czyni państwo silnym.
  • Tylko jeden sternik może trzymać dłonie na kole sterowym państwa!
    • Opis: często używane przysłowie kardynała.
    • Źródło: Jan Baszkiewicz, Richelieu, PIW, Warszawa 1984.