Shōgun

Shōgun – powieść Jamesa Clavella wydana w 1975 roku; tłumaczenie – Andrzej i Małgorzata Grabowscy.

Księga pierwsza

• Cóż znaczy ból dla mężczyzny?

• Człowieczy los jest jedynie człowieczym losem, a życie jedynie złudą.

• Czyż człowiek nie jest tylko kwiatem uniesionym przez wiatr i jedynie góry, morze, gwiazdy i ta Kraina Bogów są wieczne i rzeczywiste?
  • Postać: Mura, naczelnik wioski

• Jego oczy
  Były samym dnem
  Piekieł…
  Czystą udręką,
  Jasno wypowiedzianą.
  
  Jeżeli dopuścisz
  Ich zgrozę do siebie,
  Staniesz się jak one,
  W przepastnej otchłani,
  Niewypowiedzianej.
  • Opis: gra wierszy Omiego i Yabu

• Mężczyźni to takie duże dzieci, pomyślała. Tacy pełni niemądrej dumy.
  • Postać: Kiku, kurtyzana

• Miarą człowieka jest ukrywanie cierpień.
  • Postać: Hiro-matsu
  • Zobacz też: cierpienie, człowiek

• Piękności
  Nie ujmuje
  Spadanie
  Na wietrze.
  • Opis: haiku Yabu

• Wieś zawsze będzie wsią, bo pola ryżowe są żyzne, a morze zasobne, i taka jest ostatnia z prawd.
  • Postać: Mura, naczelnik wioski

Księga druga

• A potem usłyszał głos Hiro-matsu i pierwszą część hasła:
  – Jeżeli Prawda jest odsłonięta, po co medytować?
  – A Jeżeli Prawda jest ukryta? – odparł Toranaga.
  – Jest odsłonięta – rzekł, tak jak należało, Hiro-matsu. Cytat ów pochodził ze starożytnego tantrystycznego buddyjskiego nauczyciela Sarahy.

• Chiny są tak ogromne, że prawie jak cały świat.
  • Postać: Mariko

• Czasem i w gnoju można znaleźć przyjaciół.
  • Postać: Hiro-matsu

• Honor samuraja jest z pewnością ważniejszy od świstka papieru.
  • Zobacz też: samuraj

• Mamy takie powiedzenie, że czasu nie mierzy się jedną miarą, że czas może być jak mróz, albo jak błyskawica, jak łza, jak oblężenie, burza, zachód słońca, a nawet jak kamień.
  • Postać: Mariko
  • Zobacz też: czas

• Dawno temu odkrył, że niezakłócony sen może dostarczyć odpowiedzi na wiele zagadek, a jeżeli nie dostarczał, czyż było to aż takie ważne? Czyż życie nie jest tylko kroplą rosy w kropli rosy?

• Jakie piękne jest życie i jakie smutne! Jak ulotne, bez przeszłości i przyszłości, zamknięte w bezgranicznym teraz!

• Postać: Toranaga
  • Zobacz też: życie

• – Jeżeli chodzi o bunt, przeciwko władcy, to nie ma żadnych „okoliczności łagodzących”.
  – Chyba że się zwycięży.
  • Postacie: Toranaga i Blackthorne
  • Zobacz też: bunt

• Matko Boska, ochroń mnie przed złymi kapłanami.
  • Postać: Blackthorne

• Mądry człowiek jest przygotowany na zdradę.
  • Postać: Toranaga
  • Zobacz też: zdrada

• (…) o tak, pory narodzin i śmierci są piękne.
  • Opis: Mariko o jesieni i wiośnie.

• Pieniądze to plugastwo, zabawka dla kobiet albo dobre dla tych zafajdanych kupców.
  • Postać: Yabu
  • Zobacz też: zabawka

• Posłuchaj, Inegles, częściowo odpłacę ci się za to pewną radą: zawsze pamiętaj, że Japońce mają po sześć twarzy i trzy serca. Powiadają, że jedno serce, fałszywe, do pokazywania światu, ma człowiek w ustach, drugie w piersi, które okazuje starannie dobranym przyjaciołom i rodzinie, oraz trzecie, prawdziwe, rzeczywiste, tajemne serce, które zna tylko on sam, ukryte Bóg wie gdzie. Japończycy są niewiarygodnie zdradliwie, niewybaczalnie perfidni.
  • Postać: Rodrigues

• Schwytany samuraj przestaje być samurajem.
  • Zobacz też: samuraj

• Śmierć unosi się w naszym powietrzu, jest obecna w morzu i ziemi.
  • Zobacz też: śmierć

• Tak w czasie wojny, jak i w czasie pokoju, porządny wróg może się okazać cenniejszy od porządnego sojusznika.
  • Zobacz też: wróg

• Wróg jest wobec ciebie najbardziej uprzejmy wówczas, gdy zamyślał bądź już zaplanował twoją zgubę.
  • Postać: Yabu
  • Zobacz też: wróg

Księga trzecia

• A samuraje nie wojują z kobietami, chyba że one wojują z nimi.
  • Postać: Mariko
  • Zobacz też: samuraj

• A wieczność to dziś.
  • Zobacz też: wieczność

• Ale mimo to zdarza się, że potrzebujemy tej chłodnej, okrutnej, złośliwej, przebiegłej, praktycznej mądrości kobiet. Są o wiele sprytniejsze od nas, nie?
  • Postać: Hiro-matsu

• Gdybym mogła słów użyć
  Niczym spadłych liści,
  Jakież ognisko
  Powstałoby z moich wierszy!
  • Opis: haiku Mariko
  • Zobacz też: wiersz, słowo

• Jakąż dziecinadą jest mówienie na głos tego, co się myśli.
  • Postać: Fujiko

• – Jakże nieogarnione jest życie – powiedział uszczęśliwiony. – Niemal słyszę deszcz, który czeka na swoje narodziny.
  • Postać: Toranaga

• Kąpiel to dar dany nam przez Boga albo bogów, boska rozkosz, z której należy się cieszyć i jako taką ją traktować.
  • Postać: Mariko

• Kwestie boskie pozostaw Bogu, karma to karma. Dziś jesteś tutaj, opływasz w zaszczyty i ci się szczęści. Popatrz na zachodzące słońce, czyż nie jest piękne? Ono jest. A jutra nie ma. Jest tylko obecna chwila. Popatrz proszę. Ten zachód słońca jest taki piękny i już nigdy się nie powtórzy, już nie, nigdy w całej wieczności. Pogrąż się w nim, połącz w jedno z naturą i nie przejmuj się karmą, swoją, moją ani tej wioski.
  • Opis: Mariko do Blackthorne’a

• Mężczyzna nigdy nie przeprasza, nawet jeżeli się pomyli.
  • Postać: Mariko
  • Zobacz też: mężczyzna

• Niebo
  Spieczone przez słońce
  Płacze
  Życiodajnymi łzami.
  
  Ale las
  Zraniony przez wiatr
  Płacze
  Martwymi liśćmi.
  • Opis: gra wierszy Toranagi i Mariko
  • Zobacz też: las, niebo

• Nieruchome ostrze mierzyło w serce. Słyszał już tylko własne życie, coraz silniej i silniej, aż wreszcie nie mógł już wsłuchiwać się w nie dłużej. Jego dusza łaknęła wieczystej ciszy.
  • Opis: próba samobójcza Blackthorne’a

• Oboje dali się nieść słodkiej melancholii, połączeni prostotą pojedynczej łzy, radzi z panującej ciszy, dzieląc uczucie pokory i wiedząc, że dar zwrócono w stanie nieskalanym.

• Tajemnicę można zachować jedynie wtedy, gdy jest się samemu i powierza ją szeptem pustej studni w samo południe.
  • Postać: Mariko
  • Zobacz też: tajemnica

• Umierać tak bez powodu to dowód słabości charakteru. Albo trafniej: głupoty.
  • Postać: Blackthorne
  • Zobacz też: śmierć

• Życie i śmierć są tym samym… karmę pozostaw karmie.

Księga czwarta

• – Jakże Omi-san może wiedzieć, co Żelazna Pięść powiedział prywatnie swojej konkubinie? – spytał. – Nie mamy w jego domu szpiegów.
  – Już mamy, wielmożny panie.
  • Postacie: Yabu i Mizuno

• My, kobiety, potrzebujemy boga, Wielki Panie, żeby pomagał nam radzić sobie z mężczyznami.
  • Postać: Chano

• Obowiązkiem wasali zaś jest naturalnie przekazywanie wszelkich wieści, które mogą dopomóc ich panu.

• Nienawiść bierze się z lęku.
  • Postać: Yabu

• Przygotuj się na najlepsze, lecz nie bój się najgorszego.

• Uznał, że malutką szansę ocalenia ma tylko wówczas, gdy przekona wszystkich, w tym samego siebie, że całkowicie pogodził się z porażką, choć w rzeczywistości była to jedynie maska, dzięki której zyskiwał czas, kontynuując prowadzoną przez siebie całe życie grę, składającą się z pertraktacji, zwlekania i pozornych odwrotów, i czekał cierpliwie na pojawienie się szczeliny w zbroi wroga, ta gdzie kryje się żyła szyjna, żeby natychmiast bez pardonu zadać celny cios.

• Wiedza i mądrość nie zdadzą się na nic, jeśli zabraknie środków na wprowadzenie planu w życie.

• Zdrada i strach były zaraźliwe i należało je wyplenić bez litości z chwilą pojawienia.

Księga piąta

• Jedynie żyjąc o krok od śmierci można pojąć nieopisaną radość życia.
  • Only by living at the edge of death can you understand the indescribable joy of life. (ang.)
  • Postać: Mariko
  • Źródło: rozdz. 56

• Nie sposób obronić się przed zabójcą, który jest gotów sam zginąć.

• Życie to tylko sen we śnie.
  • Postać: Taikō

Księga szósta

• A jednak to nie był palec boży. To był palec Toranagi.
  • Opis: o pożarze na statku.

• Ale ciebie nic nie cieszy, Sudara, niestety. Nic prócz twojej żony, pani Genjiko. Pani Genjiko to twoja słabość.

• Ale pamiętać trzeba, że w złych ludziach tkwi dobro, a w dobrych znajdzie się zło.

• Czymże są chmury
  Jeśli nie wymówką dla nieba?
  Czymże jest życie
  Jeśli nie ucieczką przed śmiercią?
  • What are clouds, but an excuse for the sky? What is life, but an escape from death? (ang.)
  • Opis: haiku Yabu.

• Dziwne, myślał Toranaga, jak kobieta potrafi się zmieniać. Raz jest brzydka, to znów ładna, a chwilami nawet piękna, choć, to tylko złudzenie.

• Konie są o wiele bardziej zdradliwe od ludzi.

• Nadzieja nie zda się na nic przeciw mieczom.

• Niewybaczalną głupotą jest przegrać.

• Podstęp i zdrada to oręż wojenny.
  • Postać: Toranaga

• Przebaczać wrogowi to głupota.

• To głupota być przesądnym, ale też głupotą też jest niczego się nie bać.

• Ufam, ale najbardziej sobie.
  • Postać: Toranaga

• Układy ze śmiercią to układy święte.

• Wielcy mężowie od wieków potępiali domy nierządu i frywolne przybytki, jednakże mężczyźni nie są cnotliwi i władca zakazujący poduszkowania w takich domach jest głupcem, gdyż zakaz taki sprowadza jeszcze większe zło.

• Żądza nie trwa wiecznie, trzeba coś z nią zrobić.