Determinizm
hipoteza fizyczno-filozoficzna i właściwość niektórych modeli naukowych
Determinizm – koncepcja filozoficzna, według której wszystkie zdarzenia są połączone związkiem przyczynowo-skutkowym.
- A gdy ludzie twierdzą, że twoje zachowanie cechuje się bezprzyczynowością, które nazywają „wolną wolą”, to (a) nie dostrzegli, lub też nie poznali, determinizmu czającego się pod powierzchnią i/lub (b) błędnie doszli do wniosku, że specyficzne aspekty wszechświata, które działają w sposób indeterministyczny, mogą wyjaśnić twój charakter, moralność i zachowanie.
- Autor: Robert Sapolsky, Zdeterminowany. Jak nauka tłumaczy brak wolnej woli, tłum. Monika Popławska, Media Rodzina, Poznań 2024, ISBN 9788382656367, s. 11.
- Zobacz też: wolna wola
- Myślę, że człowiek nie może się zmienić, ale może dokonać w sobie przemiany. Bo jeśli ktoś jest żywiołem wody, może stać się lodem albo parą, ale nigdy nie będzie ogniem. Wierzę w wolną wolę i determinizm, czyli w dwie rzeczy, które na pierwszy rzut oka się wykluczają. Tak naprawdę cudownie się dopełniają. Jesteśmy zdeterminowani chociażby cechami genetycznymi czy wychowaniem, ale mamy też wolną wolę, która może decydować, jak czerpać z tych zasobów.
- Autorka: Edyta Bartosiewicz
- Źródło: Początek nowej mnie – wywiad z Edytą Bartosiewicz, zwierciadlo.pl, 3 stycznia 2014.
- Zobacz też: wolna wola
- W człowieku jest taka tajemnicza strefa ziemi niczyjej, na której istnieje ludzka wolność wyboru, która nie poddaje się ani determinizmowi biologicznemu, ani determinizmowi kulturowemu. Determinizm kiepsko pasuje do opisywania ludzkiego świata. (…) Tu leży moim zdaniem istota człowieczeństwa. Mogę słuchać obowiązującego w przyrodzie dyktatu zasady darwinowskiej, ale nie muszę. Bo w mojej ludzkiej mocy jest zadrwić sobie z tego dyktatu i obrać drogę terrorysty, świętego albo wolontariusza.
- Autor: Tadeusz Bielicki
- Źródło: rozmowa Sławomira Mizerskiego, Przygody człowieka na ziemi niczyjej, „Polityka” wydanie specjalne, 6/2010.
- Zobacz też: wolność, człowiek