Mały Książę

Mały Książę (fr. Le Petit Prince) – baśń poetycka autorstwa Antoine’a de Saint-Exupéry’ego z 1943 roku; tłum. Jan Szwykowski.

Mały Książę

• A dzisiaj minęło już sześć lat. Nigdy jeszcze nie opowiadałem tej historii. Moi koledzy cieszyli się bardzo z mego powrotu. Byłem smutny, lecz mówiłem im: – To zmęczenie… Teraz trochę się pocieszyłem. To znaczy… jeszcze niezupełnie. Lecz wiem na pewno, że wrócił na swoją planetę, ponieważ o wschodzie słońca nie znalazłem jego ciałka. Nie było ciężkie to ciało… I bardzo lubię słuchać nocą gwiazd. To tak jak pięćset milionów dzwoneczków…

• A gdy się pocieszysz (zawsze się w końcu pocieszamy), będziesz zadowolony z tego, że mnie znałeś. Będziesz zawsze moim przyjacielem. Będziesz miał ochotę śmiać się ze mną. Będziesz od czasu do czasu otwierał okno – ot, tak sobie, dla przyjemności. Twoich przyjaciół zdziwi to, że śmiejesz się, patrząc na gwiazdy. Wtedy im powiesz: „Gwiazdy zawsze pobudzają mnie do śmiechu”. Pomyślą, że zwariowałeś. Zrobiłem ci brzydki figiel.
  • Opis: Mały Książę do pilota.

• A oto mój sekret. Jest bardzo prosty: dobrze widzi się tylko sercem, najważniejsze jest niewidoczne dla oczu.
  • Voici mon secret. Il est très simple : on ne voit bien qu’avec le coeur. L’essentiel est invisible pour les yeux. (fr.)
  • Postać: lis
  • Opis: do Małego Księcia; wyrażenie używane dla podkreślenia dominującej roli emocji i myślenia intuicyjnego; por. Adama Mickiewicza: Czucie i wiara silniej mówią do mnie niż mędrca szkiełko i oko z ballady Romantyczność.

• Ale ja chyba nie zawsze wiedziałem, jak troszczyć się o Ciebie.

• Czasem odłożenie pracy na później nie przynosi szkody. Lecz w wypadku baobabu jest to zawsze katastrofa.

• Decyzja oswojenia niesie w sobie ryzyko łez.
  • Opis: pilot o Małym Księciu.

• Dla mnie to najpiękniejszy i jednocześnie najsmutniejszy obraz świata. To ten sam obraz, który jest na poprzedniej stronie, lecz narysowałem go jeszcze raz, abyście dobrze zapamiętali to miejsce, w którym zjawił się na ziemi i znikł Mały Książę. Przyjrzyjcie się uważnie, abyście mogli rozpoznać ten krajobraz, jeśli któregoś dnia będziecie wędrować przez afrykańską pustynię. A jeśli kiedyś znajdziecie się w tym miejscu, nie spieszcie się, błagam was, zatrzymajcie się na chwilę pod gwiazdą! Jeśli przyjdzie do was śmiejące się dziecko o złotych włosach, nie odpowiadające na pytania – zgadniecie kto to jest. Nie zostawiajcie mnie wtedy w moim smutku: bądźcie tak mili i napiszcie mi szybko, że wrócił…

• Dlaczego kapelusz miałby przerażać?
  • Pourquoi un chapeau ferait-il peur? (fr.)
  • Opis: reakcja dorosłych na widok rysunku węża trawiącego słonia.

• Dorośli nigdy nie potrafią sami zrozumieć. A dzieci bardzo męczy konieczność stałego objaśniania.

• Dorośli są naprawdę bardzo dziwni.
  • Postać: Mały Książę

• Dorośli są zakochani w cyfrach. Jeżeli opowiadacie im o nowym przyjacielu, nigdy nie spytają o rzeczy najważniejsze. Nigdy nie usłyszycie: „Jaki jest dźwięk jego głosu? W co lubi się bawić? Czy zbiera motyle?”
  Oni spytają was: „Ile ma lat? Ilu ma braci? Ile waży? Ile zarabia jego ojciec?” Wówczas dopiero sądzą, że coś wiedzą o waszym przyjacielu.
  Jeżeli mówicie dorosłym: „Widziałem piękny dom z czerwonej cegły, z pelargoniami w oknach i gołębiami na dachu” – nie potrafią sobie wyobrazić tego domu. Trzeba im powiedzieć: „Widziałem dom za sto tysięcy franków”. Wtedy krzykną: „Jaki to piękny dom!”
  • Les grandes personnes aiment les chiffres. Quand vous leur parlez d’un nouvel ami, elles ne vous questionnent jamais sur l’essentiel. Elles ne vous disent jamais: «Quel est le son de sa voix? Quels sont les jeux qu’il préfère? Est-ce qu’il collectionne les papillons?» Elles vous demandent: «Quel âge a-t-il? Combien a-t-il de frères? Combien pèse-t-il? Combien gagne son père?» Alors seulement elles croient le connaître. Si vous dites aux grandes personnes: «J’ai vu une belle maison en briques roses, avec des géraniums aux fenêtres et des colombes sur le toit…» elles ne parviennent pas à s’imaginer cette maison. Il faut leur dire: «J’ai vu une maison de cent mille francs.» Alors elles s’écrient: «Comme c’est joli!» (fr.)

• Geograf jest zbyt ważną osobistością, by mógł sobie pozwolić na łazikowanie.
  • Opis: geograf do Małego Księcia.

• Gdy się chce być dowcipnym, trzeba czasem skłamać.

• Gwiazdy są piękne, ponieważ na jednej z nich istnieje kwiat, którego nie widać.

• Idąc prosto przed siebie nie można zajść daleko…
  • Droit devant soi on ne peut pas aller bien loin… (fr.)
  • Opis: z rozmowy Małego Księcia z pilotem.

• I znowu zmroziło mnie przeczucie czegoś nieodwołalnego. Nie słyszeć więcej jego śmiechu – ta myśl mnie zadręczała. Ten śmiech był dla mnie jak studnia na pustyni.
  – Mały przyjacielu, chcę usłyszeć twój śmiech.

• Jedynie dzieci wiedzą, czego szukają. Poświęcają czas lalce z szyfonu, która nabiera dla nich wielkiego znaczenia, i płaczą, gdy się im ją odbierze.
  • Les enfants seuls savent ce qu’ils cherchent. (fr.)
  • Opis: Mały Książę w rozmowie ze zwrotniczym.
  • Zobacz też: dzieci

• Jesteście piękne, lecz próżne – powiedział im jeszcze. Nie można dla was poświęcić życia. Oczywiście moja róża wydawałaby się zwykłemu przechodniowi podobna do was. Lecz dla mnie ona jedna ma większe znaczenie niż wy wszystkie razem, ponieważ ją właśnie podlewałem. Ponieważ ją przykrywałem kloszem. Ponieważ ją właśnie osłaniałem. Ponieważ właśnie dla jej bezpieczeństwa zabijałem gąsienice (z wyjątkiem dwóch czy trzech, z których chciałem mieć motyle). Ponieważ słuchałem jej skarg, jej wychwalań się, a czasem jej milczenia. Ponieważ… jest moją różą.
  • Opis: Mały Książę do róż spotkanych w ogrodzie.

• Jeśli kochasz kwiat, który znajduje się na jednej z gwiazd, jakże przyjemnie jest patrzeć w niebo. Wszystkie gwiazdy są ukwiecone…

• Jeżeli powiecie dorosłym: „Dowodem istnienia Małego Księcia jest to, że był śliczny, że śmiał się i że chciał mieć baranka, a jeżeli chce się mieć baranka, to dowód, że się istnieje” – wówczas wzruszą ramionami i potraktują was jak dzieci. Lecz jeżeli im powiecie, że przybył z planety B-612, uwierzą i nie będą zadawać niemądrych pytań. Oni są właśnie tacy. Nie można od nich za dużo wymagać. Dzieci muszą być bardzo pobłażliwe w stosunku do dorosłych.
  • Ainsi, si vous leur dites: «La preuve que le petit prince a existé c’est qu’il était ravissant, qu’il riait, et qu’il voulait un mouton. Quand on veut un mouton, c’est la preuve qu’on existe» elles hausseront les épaules et vous traiteront d’enfant! Mais si vous leur dites: «La planète d’où il venait est l’astéroïde B 612» alors elles seront convaincues, et elles vous laisseront tranquille avec leurs questions. Elles sont comme ça. Il ne faut pas leur en vouloir. Les enfants doivent être très indulgents envers les grandes personnes. (fr.)

• Kolce nie służą do niczego. To tylko złośliwość kwiatów.
  • Opis: pilot do Małego Księcia.

• Kraina łez jest taka tajemnicza.

• Lecz oczy są ślepe. Szukać należy sercem.
  • Mais les yeux sont aveugles. Il faut chercher avec le coeur. (fr.)
  • Opis: Mały Książę do Pilota.

• Ludzie mają zbyt mało czasu, aby cokolwiek poznać. Kupują w sklepach rzeczy gotowe. A ponieważ nie ma magazynów z przyjaciółmi, więc ludzie nie mają przyjaciół.
  • Opis: lis do Małego Księcia.
  • Zobacz też: przyjaciel

• Ludzie z Twojej planety hodują pięć tysięcy róż w jednym ogrodzie… i nie znajdują w nich tego, czego szukają… A tymczasem to, czego szukają, może być ukryte w jednej róży.

• Ludzie? (…) Wiatr nimi miota. Nie mają korzeni – to im bardzo przeszkadza.
  • Opis: kwiat do Małego Księcia.
  • Zobacz też: człowiek

• Miałem pewne podstawy, aby sądzić, że planeta, z której przybył Mały Książę, jest planetą B-612. Ta planeta była widziana raz tylko, w 1909 roku, przez tureckiego astronoma, który swoje odkrycie ogłosił na Międzynarodowym Kongresie Astronomów. Nikt jednak nie chciał mu uwierzyć, ponieważ miał bardzo dziwne ubranie. Tacy bowiem są dorośli ludzie.
  Na szczęście dla planety B-612 turecki dyktator kazał pod karą śmierci zmienić swojemu ludowi ubiór na europejski. Astronom ogłosił po raz wtóry swoje odkrycie w roku 1920 – i tym razem był ubrany w elegancki frak. Cały świat mu uwierzył.
  • J’ai de sérieuses raisons de croire que la planète d’où venait le petit prince est l’astéroïde B 612. Cet astéroïde n’a été aperçu qu’une fois au télescope, en 1909, par un astronome turc. Il avait fait alors une grande démonstration de sa découverte à un Congrès International d’Astronomie. Mais personne ne l’avait cru à cause de son costume. Les grandes personnes sont comme ça. Heureusement pour la réputation de l’astéroïde B 612 un dictateur turc imposa à son peuple, sous peine de mort, de s’habiller à l’Européenne. L’astronome refit sa démonstration en 1920, dans un habit très élégant. Et cette fois-ci tout le monde fut de son avis. (fr.)

• Mowa jest źródłem nieporozumień.
  • Le langage est source de malentendus. (fr.)
  • Opis: lis do Małego Księcia.

• Musisz być odpowiedzialny za to, co oswoiłeś.
  • Tu deviens responsable pour toujours de ce que tu as apprivoisé. (fr.)
  • Opis: lis do Małego Księcia.

• Na pustyni jest się samotnym. Równie samotnym jest się wśród ludzi.
  • Zobacz też: samotność

• Należy wymagać tego, co można otrzymać. Autorytet opiera się na rozsądku.
  • Opis: król do Małego Księcia.

• Narysuj mi baranka.
  • Dessine – moi un mouton! (fr.)
  • Opis: Mały Książę do pilota.

• Nawet w obliczu śmierci przyjemna jest świadomość posiadania przyjaciela.
  • Opis: Mały Książę do pilota.

• Nie chciała, aby widział, że płacze. Była przecież tak dumna.
  • Postać: Róża

• Nie przeciągaj pożegnania, bo to męczące. Zdecydowałeś się odejść, to idź.

• Osunął się powoli, jak pada drzewo.

• „Oswoić” znaczy „stworzyć więzy”.
  • Opis: lis do Małego Księcia, w odpowiedzi na pytanie, co to znaczy „oswoić”.

• Pewnego dnia oglądałem zachód słońca czterdzieści trzy razy – powiedział Mały Książę, a w chwilę później dodał: – Wiesz, gdy jest bardzo smutno, to kocha się zachody słońca. – Więc wówczas gdy oglądałeś je czterdzieści trzy razy, byłeś aż tak bardzo samotny? – zapytałem. Ale Mały Książę nie odpowiedział.
  • Opis: rozmowa pilota z Małym Księciem.
  • Zobacz też: smutek

• Pewnego przyjaciela poznaje się w niepewnym położeniu.

• Powinienem sądzić ją według czynów, a nie słów.
  • Opis: Mały Książę o Róży.

• Poznaje się tylko to, co się oswoi.
  • Opis: lis do Małego Księcia.

• Pozostajesz na zawsze odpowiedzialny za to, co oswoiłeś.
  • Tu es responsable pour toujours de ce que tu as apprivoisé. (fr.)
  • Opis: lis na pożegnanie do Małego Księcia.

• Pustynię upiększa to, że gdzieś w sobie kryje studnię.
  • Opis: Mały Książę do pilota.

• Rozkaz jest rozkazem.
  • Opis: latarnik na swojej planecie do Małego Księcia, o codziennym obowiązku gaszenia światła.

• Róże są efemeryczne. Efemeryczne, znaczy zagrożone bliskim unicestwieniem.
  • Opis: geograf do Małego Księcia.

• Sądzę, że dla swej ucieczki Mały Książę wykorzystał odlot wędrownych ptaków.

• Świat łez jest taki tajemniczy.
  • Zobacz też: łza

• To bardzo przykre zapomnieć przyjaciela.

• Tu kryje się wielka tajemnica. Dla was, którzy tak jak ja kochacie Małego Księcia, nie ma na świecie poważniejszego zagadnienia niż to, czy gdzieś – nie wiadomo gdzie – baranek, którego nie znacie, zjadł różę czy nie… Popatrzcie w niebo. Zapytajcie: „Czy baranek zjadł różę? Tak czy nie?”. I zobaczycie, jak cały świat zmieni się dla was. A żaden dorosły nie zrozumie nigdy, jak wielkie to ma znaczenie!

• Tymczasem jesteś dla mnie jakimś chłopcem podobnym do stu tysięcy innych chłopców. I nie jesteś mi potrzebny. Także i ja nie jestem tobie potrzebny. Jestem dla ciebie tylko jakimś lisem podobnym do stu tysięcy innych lisów. Ale jeśli mnie oswoisz, będziemy potrzebowali siebie nawzajem. Staniesz się dla mnie kimś jedynym na świecie.
  • Tu n’es encore pour moi qu’un petit garçon tout semblable à cent mille petits garçons. Et je n’ai pas besoin de toi. Et tu n’as pas besoin de moi non plus. Je ne suis pour toi qu’un renard semblable à cent mille renards. Mais, si tu m’apprivoises, nous aurons besoin l’un de l’autre. Tu seras pour moi unique au monde. Je serai pour toi unique au monde… (fr.)
  • Opis: lis do Małego Księcia

• Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi, ale niewielu z nich pamięta o tym.

• Zarozumialcy słyszą tylko to, co chcą usłyszeć.

• Zastanawiam się – rzekł – czy gwiazdy świecą po to, żeby każdy mógł pewnego dnia znaleźć swoją?

• Zawsze się wydaje, że w innym miejscu będzie lepiej.
  • Opis: zwrotniczy do Małego Księcia.

• Znacznie trudniej jest sądzić siebie niż bliźniego. Jeśli potrafisz dobrze siebie osądzić, będziesz naprawdę mądry.
  • Opis: król do Małego Księcia.
  • Zobacz też: mądrość, sąd

• Żółta błyskawica mignęła koło jego nogi. Chwilę stał nieruchomo. Nie krzyczał. Osunął się powoli, jak pada drzewo. Piasek stłumił nawet odgłos upadku.

Inne

• Leonowi Werthowi. Przepraszam wszystkie dzieci za poświęcenie tej książki dorosłemu. Mam ważne ku temu powody: ten dorosły jest moim najlepszym przyjacielem na świecie. Drugi powód: ten dorosły potrafi zrozumieć wszystko, nawet książki dla dzieci. Mam też trzeci powód: ten dorosły znajduje się we Francji, gdzie cierpi głód i chłód. I trzeba go pocieszyć. Jeśli te powody nie wystarczą – chętnie poświęcę tę książkę dziecku, jakim był kiedyś ten dorosły. Wszyscy dorośli byli kiedyś dziećmi. Choć niewielu z nich o tym pamięta. Zmieniam więc moją dedykację. Leonowi Werthowi, gdy był małym chłopcem.
  • Opis: dedykacja zamieszczona w książce, poświęcona przyjacielowi Leonowi Werthowi.
  • Źrodło: "Mały Książę", wyd. Warszawa 2016, tł. Wanda Bańkowska

• - Co to znaczy uwielbiać?
  - Uwielbiać to znaczy uznać mnie za człowieka najpiękniejszego, najlepiej ubranego, najbogatszego i najmądrzejszego na planecie.
  • Opis: Rozmowa Małego Księcia z Próżnym.

• Co ty tu robisz? - spytał Pijaka, którego zastał siedzącego w milczeniu przed baterią butelek pełnych i bateria butelek pustych. - Piję - odpowiedział ponuro Pijak. - Dlaczego pijesz? - spytał Mały Książę. - Aby zapomnieć - odpowiedział Pijak. - O czym zapomnieć? - zaniepokoił się Mały Książę, który już zaczął mu współczuć. - Aby zapomnieć, że się wstydzę - stwierdził Pijak, schylając głowę. - Czego się wstydzisz? - dopytywał się Mały Książę, chcąc mu pomóc. - Wstydzę się, że piję - zakończył Pijak rozmowę i pogrążył się w milczeniu. Mały Książę zakłopotany ruszył dalej. "Dorośli są naprawdę bardzo, bardzo śmieszni" - mówił sobie po drodze.

• Lecz jestem człowiekiem poważnym.
  • Opis: Bankier podczas rozmowy z Małym Księciem.

• - Jeśli mam szal, to mogę owinąć nim szyję i zabrać go ze sobą. Jeśli mam kwiat, mogę go zerwać i zabrać ze sobą. A ty nie możesz zrywać gwiazd.
  - Nie, lecz mogę je umieścić w banku.
  - Co to znaczy?
  - To znaczy, że ilość mych gwiazd zapisuje na kawałku papieru. Następnie zamykam ten papier na klucz w szufladzie.
  - I to wszystko?
  - To wystarczy. "To zabawne - pomyślał Mały Książę. - To poetyczne. Ale to nie jest zbyt poważne".
  • Opis: Rozmowa Małego Księcia z Bankierem.