Jerzy Blandrata (właśc. Giorgio Biandrata; ok. 1515–1588) – włoski teolog antytrynitarski, aktywny w Polsce, na Litwie i w Siedmiogrodzie, z wykształcenia lekarz.
(w: Bracia polscy. Przewodnik Krytyki Politycznej, Warszawa 2012, s. 33–45)
Ten artykuł ma chronologiczny układ cytatów.
Dziś (nie: przed wiekami) się wam narodził (nie: przyjął na siebie ciało) Zbawiciel, którym jest Chrystus Pan w mieście Dawidowym (nie: w niebie z istności Boga).
Opis: fragment Ewangelii św. Łukasza wraz z komentarzami autora w nawiasach.
Źródło: wstęp
Chrystus bogaty, za którym idzie papież antychryst wraz z całym światem
List Jana Kalwina do zboru kalwińskiego w Wilnie zawierający potępienie antytrynitarskich poglądów Jerzego Blandraty. 9 października 1561, Genewa
Chrystus przedwieczny zawsze potężny, a nigdy słaby, nigdy nikogo się nie lękał, (…) nigdy niczego nie cierpiał. (…) Chrystus przedwieczny, jako że był panem, któremu nie przystoi żadne ubóstwo, przeto miał zawsze w służbie swojej znakomitych panów, papieży, kardynałów, biskupów, kanoników, cesarzy, królów i innych wielkich ludzi tego świata, którzy wybudowali mu wiele wspaniałych świątyń, obsypali go ponad miarę złotem, srebrem i wszelakimi skarbami, wystawili mu ogromną ilość posągów, obrazów, ołtarzy i kielichów. Ponadto otoczyli go niezliczoną rzeszą kapłanów i mnichów, którzy mieli stale modły ku niemu zanosić.
Chrystus przedwieczny (…) miał niezliczone rzesze uczonych ojców, zręcznych filozofów, sofistów i kłótliwych scholastyków, tysiące uchwał soborów, które sławiły go jako przedwiecznego, współistotnego, współ-równego, jedynego Boga itp. Wiele tomów o nim napisano, głosząc jego przedwieczną istotę i starając się połączyć go z owym biednym Chrystusem, narodzonym w czasie. Przeciwstawiały się bowiem krańcowo sprzeczne ze sobą wyobrażenia. (…) Sofiści owi (…) wymyślili więc dwóch Chrystusów przeciwnych sobie, dwie natury, dwa akty urodzenia itp. i napisali mnóstwo ksiąg na temat ich połączenia – lecz na próżno.
Opis: autor odnosi się do dogmatu o podwójnej (boskiej i ludzkiej) naturze Chrystusa, ustanowionego na soborze chalcedońskim w 451 r.
Chrystus przedwieczny, jako pan, zawsze był w dostatkach, nie cierpiał ubóstwa, przeto i swoich wyznawców wzbogacił wszystkiego rodzaju dobrami: miastami, wsiami, folwarkami, dziesięcinami itd., i to nie tylko papieży, kardynałów, biskupów, kanoników, lecz i wszystkich kapłanów, mnichów i ich nałożnice, tak że nie tylko mają oni dostatek wszystkiego, lecz toną w zbytku. (…) Chrystus bogaty ma za sobą wszystkich królów, książęta, urzędy, przeto za ich pośrednictwem nie tylko w krajach podległych papieżowi, ale wszędzie, gdziekolwiek mu się cześć oddaje, zmusza mieczem, karą więzienia czy proskrypcji do wyznawania religii. Nie obchodzi go zupełnie, jak się w niego wierzy, byleby widział zewnętrzne oznaki czci. Nie szuka serca, byleby tylko usty był wyznawany.
Chrystus ubogi, za którym idą biedacy znienawidzeni przez świat
Chrystusowi ubogiemu, który zawsze był biedny, nie służyli panowie, albowiem biedacy tylko słuchali słowa Ewangelii. Wyparli się go Żydzi z powodu jego ubóstwa, podobnie jak i dziś świat ze wzgardą odnosi się do niego. Służebnicy jego – apostołowie – to również ludzie ubodzy. Nie budowali mu żadnych świątyń, lecz odwiedzając domy, pielgrzymując przez pola i rzeki, tam opowiadali o Chrystusie. Nie stawiali nigdzie żadnych posągów ani ołtarzy. Nie złotem czcili Boga. Nie przyprowadzano też do Chrystusa żadnych wtajemniczonych kapłanów ani różnego rodzaju mnichów, lecz chrześcijan zespolonych jedną Ewangelią.
Chrystus ubogi nigdy nie żył w rozkoszach, nie wzywał też do nich swych służebników, nie rozdawał im skarbów ani dóbr ziemskich. Nigdy nic nie słyszał o papieżu, kardynałach i tym podobnych potworach. Wzywając bowiem do siebie biednych, pozostawiał ich na zawsze w tym ubóstwie, kazał im w modlitwie prosić o chleb na jeden dzień, a nie domagać się gwałtem dziesięciny za cały rok.
Chrystus ubogi (…) przyzywa do siebie uczniów (…), lecz tylko tych, którzy go wyznają i wierzą w jego Ewangelię, choćby nawet nie znali tamtych bałamuctw, nie znali papieża wraz z całą jego doktryną i mszy.
Za tym Chrystusem ubogim, który sam niósł krzyż i swoim wyznawcom nieść kazał, idą ci nieliczni, pogardzani przez cały świat. Nigdy pomiędzy uczniami jego nie znalazł się papież, kardynał, cesarz czy ktoś podobny, ponieważ wąska i trudna jest droga, którą On prowadzi: przez umartwianie ciała, samozaparcie, pokutę, przez wiarę, przez miłość do wszystkich, przez to, co ciału przykrość sprawia. Podobnie zaś jak tego Chrystusa potępili i prześladowali najpierw faryzeusze, a potem cały świat, tak i jego uczniów odstraszają od niego, wskutek czego niewielu wyznaje owego Chrystusa ubogiego. Całemu bowiem światu podoba się ten Chrystus bogaty, za którym idą i którego czczą wielcy ludzie tego świata, przy którym jest moc i władza, blask i przepych obrzędów sprawiających przyjemność ciału.
