Echnaton

Echnaton (Amenhotep IV) – władca starożytnego Egiptu (faraon) z XVIII dynastii.

• Piękny jest twój wschód na horyzoncie nieba, o żywy Atonie, będący początkiem wszelkiego życia. Gdy zaświecisz na wschodnim horyzoncie nieba, to napełniasz ziemię pięknością swoją.
  • Opis: autorstwo przypisywane.
  • Źródło: Hymn do słońca cyt. za: Wielka literatura powszechna, t. 5, cz. 1 pod red. S. Lama, Warszawa 1932, s. 150, tłum. A. Śmieszek.
  • Zobacz też: Aton, niebo, Słońce

Rzeźba portretowa faraona Echnatona.
Rosecrucian Egyptian Museum,
San Jose w Kalifornii

• Świeć dla mnie, swojego sługi, o wielkie słońce, i opromieniaj moją ukochaną żonę, panią obu królestw, Nefretete, niech żyje i będzie piękna, zawsze i na wieki.
  • Opis: o Nefertiti
  • Źródło: jeden z jego hymnów do boga słońca Atona, cyt. za: Helmut Werner, Tyranki. Najokrutniejsze kobiety w historii, Wydawnictwo Jeden Świat, Warszawa 2005, tłum. Monika Gajowa, ISBN 8389632241, s. 38.

O Echnatonie

• Wśród uczonych postać Echnatona budzi sprzeczne opinie. Niektórzy widzą w nim rewolucjonistę, społecznego i religijnego reformatora. Nie brak jednak opinii, że przeprowadzona przez niego religijna reforma miała w istocie charakter reakcyjny i zmierzała do przywrócenia monarchii egipskiej absolutnego charakteru, który utraciła ona wraz z rozwojem imperium. Towarzyszące rozbudowie państwa egipskiego głębokie przemiany społeczne i polityczne doprowadziły bowiem do wykształcenia się potężnej warstwy urzędników i wielkich właścicieli ziemskich, którzy uznając boski charakter godności faraona, w istocie w poważnym stopniu ograniczyli jego wpływ na rozwój sytuacji w państwie.
  • Autor: Alex Axelrod, Charles Phillips Władcy, tyrani, dyktatorzy. Leksykon, wyd. Politeja, Warszawa 2000, s. 160.
  • Zobacz też: reforma amarneńska

• Zdumiewającą rzeczą jest, że Amenhotep stworzył monoteistyczną religię, nie mając żadnego wzoru historycznego, na którym mógłby się oprzeć. Z tych względów należy go uważać nie tylko za oryginalnego myśliciela religijnego, lecz również za prekursora wszystkich późniejszych twórców monoteistycznych systemów religijnych. Mojżesz powiada, że nauczył się „mądrości Egiptu” w Heliopolis, nie jest więc wykluczone, że między religią Żydów a kultem Atona istnieje jakiś związek pokrewieństwa, co między innymi uwydatnia się w analogiach występujących w jednym z hymnów do Atona i 115 psalmie biblijnym. Amenhotep zerwał zdecydowanie z przeszłością przez zmianę swego imienia rodzinnego na Echnaton, co oznacza „tarcza Atona”.
  • Autor: Zenon Kosidowski, Gdy słońce było bogiem, Iskry, Warszawa 1969, s. 157.
  • Zobacz też: monoteizm