Zen

Zen (skt.ध्यान Dhyāna; chiń. chan; pol. medytacja) – odmiana buddyzmu mahayana, w której główny nacisk kładziony jest na medytację jako środek prowadzący do Oświecenia.

Celem treningu cz’an jest doprowadzenie umysłu do postrzeżenia (własnej) natury, to znaczy usunięcie nieczystości kalających umysł, tak aby podstawowe oblicze własnej natury mogło rzeczywiście zostać dostrzeżone. Nieczystości to błędne myślenie i czepianie się (rzeczy uważanych za rzeczywiste). Własna natura jest chwalebnym przejawem mądrości Tathagaty, która jest taka sama zarówno u buddów, jak i u żyjących istot.
- Autor: Xu Yun, Mowy Dharmy, Katowice 1988
- Opis: „cz’an” to polska transliteracja chińskiego słowa z języka angielskiego (chan).

Poprzez poprawę fizycznego funkcjonowania ciała poprawia się jednocześnie umysłowość. Techniki są środkami do wykształcenia ciała i ukucia ducha. Zdarza się, że skutkiem tego rozwoju następuje przebudzenie, przeciwieństwo iluzji. To jest prawdziwy duch zen.
- Autor: Roland Jean Maroteaux
- Źródło: O filozofii japońskich sztuk walki – pytania i odpowiedzi, rozmowa Wojciecha J. Cynarskiego i Rolanda Jeana Maroteaux, „Rocznik Naukowy – Idō Ruch dla Kultury”, t. 3, nr 3/2002, tłum. T. Goclan, s. 52.

Są trzy rodzaje zen: zen teoretyczny, zen Tathagaty i zen patriarchalny. Zen teoretyczny jest jak stemplowanie kawałka papieru; każdy może zrozumieć ten znak. Zen Tathagaty jest jak pieczętowanie wody; można tylko usłyszeć dźwięk – stempel znika natychmiast. Zen patriarchalny jest jak pieczętowanie powietrza; nikt nie może go zrozumieć. Rzeczy przychodzą i odchodzą bez przeszkód. W przypadku wody jest mała przeszkoda. W przypadku papieru istnieje przywiązanie.
- Autor: Seung Sahn, Strzepując Popiół na Buddę, wyd. Stowarzyszenie Buddyjskie Zen Kwan Um, Warszawa 1990
- Zobacz też: Tathagata

Zanim będziemy mogli porozmawiać o zen ze znajomością rzeczy, musimy osiągnąć taki stan wewnętrznej świadomości, o którym nie da się powiedzieć nic logicznego. Słowa są jedynie wykładnikiem tego stanu, dzięki nim możemy dotrzeć go jego znaczenia, ale nie należy uważać ich za najlepszych przewodników.
- Autor: Daisetz Teitaro Suzuki, Wprowadzenie do buddyzmu zen, wyd. Przedświt, Warszawa 1992