Studnie przodków

Studnie przodków – powieść Joanny Chmielewskiej z 1979 roku.

Wypowiedzi postaci

Joanna w narracji

• Franciszek Włókniewski był zdania, że wszystkim zawiaduje ręka boska, ręce boskiej należy jednak trochę pomagać.

• Hania zdobyła się nawet na uśmiech, który do jej twardej, zimnej, białej twarzy wcale nie pasował. Przypomniała sobie, ile pieniędzy już jej zapłacił ten zagraniczny bęcwał (…).
  • Zobacz też: pieniądze, uśmiech

• Katarzyna poddała się losowi, uczyniła to jednak w sposób wysoce oryginalny. Do rodziców nie zwróciła się nigdy więcej. Raz na zawsze, na znak żałoby po utraconym świetnym losie, nałożyła czarną suknię i do końca życia nie zmieniła jej kroju ani koloru. Wszystkie kolejne kiecki sprawiała sobie takie same. Do owych czarnych powłóczystych szat, których treny zmiatały kurze łajna z podwórza, nosiła białe koronkowe kołnierzyki, takież mankiety oraz białe rękawiczki i w tym stroju zajmowała się wyłącznie ogrodem. Gospodarstwa domowego nie tknęła. Ogród kwitł, reszta zaś szła jak Bóg dał. Mąż wielbił ją nieodmiennie wciąż z tym samym ogniem, czemu nie można się dziwić, bo też istotnie była śliczna. Drobna, szczupła, czarnowłosa i czarnooka, żywa, bystra i wdzięczna. Dzieci miała dziewięcioro, siedmiu synów i dwie córki, i odnosiła się do nich podobnie jak do kur, prosiąt i garnków, pozostawiając je własnemu losowi.
  • Zobacz też: żałoba

• Marek spróbował jeszcze trochę potrwać w rezerwie, rychło się jednakże załamał. Dobił go ojciec, który specjalnie przyszedł do mnie i stanowczo zażądał jego udziału, twierdząc, że dłużej nie wytrzyma. Na omawianie zbrodniczych zagadek wybieramy sobie akurat chwile, kiedy telewizja prezentuje mecz i zatruwamy mu życie do ostateczności.

• Milicja okazała nam dużą uprzejmość, prezentując podobiznę nieboszczyka odpowiednio upiększoną, tak że wyglądał na niej prawie jak żywy i nie budził zgrozy, jak również nie domagając się oglądania go w naturze.

• (…) nie sposób stwierdzić, ile z tego Lucyna rzeczywiście pamięta, a ile wymyśliła na poczekaniu, tak sobie, dla draki. Niejeden raz słyszałam od niej opowieści wstrząsające. Któregoś przodka zeżarły wilki razem z końmi, saniami i woźnicą, którąś przodkinię ktoś kupił od tatusia za dziesięć tysięcy rubli w złocie, jakaś hrabianka truła się dla jakiegoś naszego pradziadka, który nie chciał na nią patrzeć, nieślubne dzieci książęcego rodu lęgły się w ramach rodziny niczym króliki na wiosnę, ginąc zaraz potem na barykadach rewolucji, a wszyscy wzajemnie mordowali się z dużym upodobaniem. Lucyna miewała pomysły niezwykłe i lada moment Mieniuszko mógł obrosnąć całą legendą.

• Nieboszczyk od wiosny gawędził z księdzem, a ksiądz nie żyje. Umarł jak na zawołanie, akurat we właściwej chwili, żeby nic się od niego nie można było dowiedzieć…

• Roku pańskiego 1876 szesnastoletnia Katarzyna Bolnicka uciekła z domu. Ściślej mówiąc, nie z własnego domu, ale z wytwornej siedziby swoich hrabiowskich pociotków, gdzie nabierała ogłady i uczyła się eleganckich manier. Nakichawszy na ogładę i maniery, zmyliła straże i późną nocą wylazła przez okno w ogrodzeniu. Za dziurą czekał dziarski młodzian, dzierżący krótko przy pysku zniecierpliwione konie, łatwo zatem odgadnąć, po co Katarzyna uciekła.
  • Opis: początek powieści.

Lucyna

• Ciemno jak w wątpiach Murzyna (…).
  • Zobacz też: ciemność

• Co się mogło uchować przez dwie wojny i dwie rewolucje? Dawno zostało rozkradzione!

• Nieboszczyk jak żywy! (…) Tfu, chciałam powiedzieć odwrotnie, żywy jak nieboszczyk…
  • Zobacz też: nieboszczyk

Teresa

• Nie dław się teraz, później się udławisz!

• Wypraszam sobie, żeby jakieś trupy nosiły przy sobie mój adres!
  • Zobacz też: adres

Inne postacie

• Najgłupszy pomysł ze wszystkich okazał się słuszny!
  • Postać: Michał Olszewski
  • Zobacz też: pomysł

• Zawsze po tych komplikacjach w twojej rodzinie czuję się tak, jakbym dostał pomieszania zmysłów (…).
  • Postać: Marek
  • Opis: do Joanny.

Dialogi postaci

• – Co to za bandzior siedzi pod kościołem? – spytałam, kiedy razem opuściliśmy cmentarz. – Przyglądał ci się cały czas i źle mu z oczu patrzy.
  – Tutejszy grabarz. Jak dotąd jeszcze nikomu nic złego nie zrobił, chociaż rzeczywiście wygląda na zbója. Raczej mało towarzyski.
  – No, wyraz twarzy ma dla grabarza całkiem stosowny.
  • Zobacz też: cmentarz, grabarz

• – Czego się miotacie po nocy, jakby was pchły gryzły! Jakieś wycie mnie obudziło, ja z wami nie wytrzymam!
  – To nie myśmy wyły – wtrąciła Lucyna niewinnie. – To psy…
  • Zobacz też: noc

• – Czy pan rozumie, jak one mówią wszystkie razem?
  Franek prezentował anielską cierpliwość.
  – Rozumieć rozumiem, ale nie nadążam odpowiadać…

• – Czyś oszalał? – spytałam z naganą. – Masz już całkiem źle w głowie? Zależy ci, żeby Lucyna znalazła jeszcze i twoje zwłoki?
  – Moje zwłoki? Niby dlaczego?
  – Nieboszczyk podobno też chodził po cmentarzu i jak teraz wygląda?

• – Jedna osoba twierdzi nawet, że widziała tego człowieka. Nie pamięta, jak wyglądał, ale nie był bardzo młody i miał coś na twarzy. Ta osoba przypuszcza, że nos…
  Nagły dreszcz zgrozy przeleciał po plecach całej rodziny z wyjątkiem ojca, zapatrzonego w niedoszłe gole.
  – Gdyby nie miał nosa, ja osobiście sądzę, że zapamiętaliby go wszyscy – zauważyła krytycznie Teresa.
  • Zobacz też: nos, twarz

• – Już się rozpędziłam, żeby mu [bandycie] się pokazywać. Jak tylko zobaczę, że przyszedł, wystraszę go.
  – Jak?!
  – Zwyczajnie. Zaryczę na niego tak… uuuuuuu! I zobaczycie, że ucieknie.

• – Kto cię spycha, to ty mnie spychasz! Półgębkiem siedzę!
  – Spróbuj usiąść tyłkiem – podsunęła Lucyna.

• Moja mamusia ocknęła się ze swego olśnienia.
  – Wcale nie było studni tam, gdzieśmy kopali! Studnia była przy drzewie, sama z niej brałam wodę.
  – Przy jakim drzewie? – zapytał Franek nieufnie.
  – Przy dębie. Ona była nawet blisko tej pierwszej rozkopanej, ale bardziej w stronę dębu. Zupełnie o niej zapomniałem!
  Przez chwilę wydawało się, że dwie młodsze siostry uduszą starszą, a pomoże im w tym bratanek. Gdyby wzrok mógł zabijać, już by ją mieli z głowy. Michał Olszewski uciął w zarodku rwące się z ust okrzyki.
  – Zaraz – rzekł pośpiesznie. – Kiedy to było? Czy ona była najdawniejsza?
  – Wcale nie była najdawniejsza, najdawniejsza była ta rozkopana na początku. Już wtedy była stara i zasypana. Ta przy dębie też była stara i stryjek nawet coś mówił o wykopaniu nowej studni, bo z tej woda zrobiła się jakaś żelazista…
  Michał zerwał się z krzesła i usiadł z powrotem.
  – Żelazista! Jeżeli skrzynia była okuta! Żelazo rdzewiało… Gdzie jest to miejsce?!
  – No przecież mówię, przy dębie…
  – Matko cudowna, trzecia studnia… – zakwiliła cichutko Lucyna.
  Teresa powoli podniosła się ze skraju łóżka z obłędem w oczach.
  – Czy cały świat usiany jest studniami naszych przodków? – spytała dziwnym głosem. – Czy ja już do końca życia będę rozkopywała studnie po pradziadkach?! Ja nie chcę tych trzystu pereł!!!

• – Na głowę trzeba upaść, żeby mu [bandycie] tu w zęby włazić!!!
  – W jakie zęby, on nie gryzie…

• – Popatrzcie, to przecież tutaj! Nie poznajecie? Zamiast chałupy stoi obora, ciekawe, co tu się stało…(…)
  – Ostatnio znaleziono zwłoki, a przez czterdzieści pięć lat mogło się zdarzyć jeszcze więcej – zauważyłam zgryźliwie.

• – Poszedł za stodołę.
  – Po co?!
  – Myślę, że w celach prywatnych.

• – Tamto byli wnukowie ofiar, to może być wnuk mordercy…
  – Znaczy, chcesz powiedzieć, że morderca może być wnukiem dziadka? – poprawiła niepewnie ciocia Jadzia.
  – Jakiego dziadka? Naszego?
  – Co ty bredzisz, nasi dziadkowie byli porządnymi ludźmi! – oburzyła się Teresa.
  – Uspokójcie się z tymi dziadkami! – zażądałam, bo zaczęło mi się wszystko mylić. – Każdy wnuk ma jakiegoś dziadka! Morderca też jest czyimś wnukiem, ale po tym go nie poznamy…
  – A ty go chcesz poznać? – zdziwiła się moja mamusia. – Po co ci takie znajomości?
  • Zobacz też: morderca

• – To po diabła tam w ogóle polazłaś? – zirytowała się Teresa.
  – Żeby się schować. I żeby obejrzeć bandytę.
  – A co, on też miał przyjść do obory? Umówiłaś się z nim?

• – Żadnego Mieniuszki nigdy tu nie było – przerwał stanowczo Franek.
  – No to co? Ale ja słyszałam…
  – A chórów anielskich nie słyszałaś? – spytała zgryźliwie Teresa. – Stolik ci w podłogę nie pukał? Plazma ci się nie pokazała?
  – Plazma nie, tylko zmora. Cały czas ją widzę, siedzi tu, o, przy stole…

Inne cytaty

• – Ja NIE jadę! – krzyknęła Teresa i z impetem, zapewne dla udokumentowania decyzji, usiadła na tapczanie wprost na tacy, półmisku i szkielecie indyka.

• – W ogóle to ja coś wiem – oznajmił znienacka [Franek].
  Spojrzałyśmy na niego wszystkie w nagle zapadłej ciszy. Ciocia Jadzia odruchowo podniosła aparat fotograficzny, tak jakby to coś, co Franek wie, miało się gdzieś ukazać.
  • Zobacz też: aparat fotograficzny

Zobacz też

• morderstwo
• rodzina
• spadek
• studnia
• wieś