Pan Cogito – cykl wierszy Zbigniewa Herberta wydany w 1974 roku.

Cytat z Przesłania Pana Cogito na obelisku w Gdańsku
  • Bądź odważny
    w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy.
    • Źródło: Przesłanie Pana Cogito
  • I nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy
    przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie.
    • Źródło: Przesłanie Pana Cogito
  • I sny maleją.
    • Źródło: Pan Cogito biada nad małością snów
  • Idź wyprostowany wśród tych co na kolanach.
    • Źródło: Przesłanie Pana Cogito
  • Jego twarz groźna w chmurze nad wodami dzieciństwa
    (tak rzadko trzymał w ręku moją ciepłą głowę).
    • Źródło: Rozmyślania o ojcu
  • Kłopot polega na tym
    że krzyk wymyka się formie
    jest uboższy od głosu
    który wznosi się i opada.
    • Źródło: Pan Cogito a pop
  • Kto ma lepszą sztukę, ma lepszy rząd – to jasne.
    • Źródło: Co myśli Pan Cogito o piekle
  • Magia i gnoza
    kwitnie jak nigdy
    sztuczne raje
    sztuczne piekła
    sprzedawane są na rogu ulicy.
    • Źródło: Pan Cogito o magii
  • Myśli chodzą po głowie
    mówi wyrażenie potoczne
    wyrażenie potoczne
    przecenia ruch myśli.
    • Źródło: Pan Cogito a ruch myśli
  • Najniższy krąg piekła. Wbrew powszechnej opinii nie zamieszkują go ani despoci, ani matkobójcy, ani także ci, którzy chodzą za ciałem innych. Jest to azyl artystów, pełen luster, instrumentów i obrazów. (…) Cały rok odbywają się tu konkursy, festiwale i koncerty. Nie ma pełni sezonu. Pełnia jest permanentna i niemal absolutna.
    • Źródło: Co myśli Pan Cogito o piekle
    • Zobacz też: artysta, sztuka
  • Należy zgodzić się
    pochylić łagodnie głowę
    nie załamywać rąk
    posługiwać się cierpieniem w miarę łagodnie
    jak protezą
    bez fałszywego wstydu
    ale także bez pychy.
    • Źródło: Pan Cogito rozmyśla o cierpieniu
  • Ocalałeś nie po to aby żyć
    masz mało czasu trzeba dać świadectwo.
    • Źródło: Przesłanie Pana Cogito
  • Powtarzaj stare zaklęcia ludzkości, bajki i legendy
    bo tak zdobędziesz dobro, którego nie zdobędziesz.
    • Źródło: Przesłanie Pana Cogito
  • Powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem
    jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku.
    • Źródło: Przesłanie Pana Cogito
  • Śmieje się cicho. Jest to teraz jego jedyny sposób wyrażenia niezgody na świat.
    • Źródło: Stary Prometeusz
  • Tak to przegrałem turniej z twarzą.
    • Źródło: Pan Cogito obserwuje w lustrze swoją twarz
  • Tyle książek słowników
    opasłe encyklopedie
    ale nie ma kto poradzić.
    • Źródło: Pan Cogito szuka rady
  • Władzę sprawował najlepiej
    to znaczy nie sprawował jej wcale.
    • Źródło: Kaligula
  • Wybuchamy śmiechem
    gdy mówią jak mało trzeba
    aby się pojednać.
    • Źródło: Rozmyślania o ojcu
  • Wyciągnięte ręce świecą w ciemności jak stare miasto.
    • Źródło: Matka
  • Zbadano słońce
    księżyc gwiazdy
    zgubiono mnie.
    • Źródło: Pan Cogito szuka rady
  • Żeby wywieść przedmioty z ich królewskiego milczenia, trzeba albo podstępu, albo zbrodni. (…) podpalony dom gada wielomównym językiem ognia, językiem zdyszanego epika, to o czym długo milczało łóżko, kufry, zasłony.
    • Źródło: Żeby wywieść przedmioty

O Panu Cogito

edytuj
  • Herbert w pewnym sensie odwraca słowa Kartezjusza; nie tylko „myślę, więc jestem”, ale również: skoro chcę istnieć naprawdę – muszę myśleć.
  • Kim jest Pan Cogito? Jest właśnie człowiekiem na wskroś współczesnym, który za sobą ma wojny i zmiany ustrojów, wokół siebie – paradoksy codziennego życia, przed sobą – nadzieje i niepokoje przyszłości. Jest intelektualistą, ale nie wyodrębnia się z tłumu i nie pragnie nad nim górować; jego poczucie jednostkowej odrębności walczy o lepsze z potrzebą odnalezienia się wśród innych ludzi.