Karol Irzykowski

polski prozaik, dramaturg i krytyk literacki

Karol Irzykowski (1873–1944) – polski prozaik, dramaturg, krytyk literatury i filmu.

Karol Irzykowski

Aforyzmy

edytuj

(Warszawa 1975, PIW)

  • Aforyzm święci i kłamie krótkością.
    • Źródło: s. 31
  • Czy kalambur wywołany diablikiem drukarskim i pochwycony potem przez autora jest plagiatem?
    • Źródło: s. 114
  • Dzieje są coraz to inną proporcją i formą połączenia pierwiastka irracjonalnego z racjonalnym.
    • Źródło: s. 25
  • Głupota jest też pewnym sposobem używania umysłu.
    • Źródło: s. 34
  • Jest rzeczą obrzydliwą, do jakiego stopnia człowiek potrafi szczerze przymilić się.
    • Źródło: s. 54
  • Jeżeli czwartym wymiarem będzie czas, to piątym będzie śmierć.
    • Źródło: s. 21
  • Kara przychodzi zwykle w ten sposób, że wygląda jak krzywda.
    • Źródło: s. 22
  • Kocha się dopiero wtedy naprawdę, gdy między obojgiem nie stoi ani Bóg, ani moralność.
    • Źródło: s. 65
  • Lepiej z mądrym zgubić niż z głupim znaleźć – mówi przysłowie. Ale najgorzej jest z głupim zgubić, a to się dzieje najczęściej.
    • Źródło: s. 56
  • Literaci polscy nie czytają mnie – a ja nie czytam ich, moja zemsta jest w każdym razie ilościowo większa.
    • Źródło: s. 92
  • Ludzie wzdychają do względności i względów.
    • Źródło: s. 53
  • Mania prześladowcza, Ludzie, rzucając bliźniemu kłody pod nogi, dodają: to nie kłody, to tylko twoja bujna wyobraźnia.
    • Źródło: s. 57
  • Miłość jest dziwną syntezą egoizmu i altruizmu; bywają wypadki, w których z drapieżnym egoizmem jest bardziej do twarzy niż z flegmatycznym zrzeczeniem się praw swoich. Gdy dusze mają się stać wzajemnie swoją własnością, wtedy ustają „zasadnicze prawa człowieczeństwa”.
    • Źródło: s. 46
  • Miłość jest wzajemnym świętokradztwem.
    • Źródło: s. 46
  • Moda jest zbiorowym plagiatem, przy którym nie ma poszkodowanego.
    • Źródło: s. 90
  • Może pomyłka jest przewidzianym z góry wynikiem pewnego mechanizmu.
    • Źródło: s. 26
  • Mówią, że się zgadzają. Nie lubię przeciwników, których nigdy nie ma w domu.
  • Najstraszniejsze jest nienawidzić siebie, wstydzić się siebie, a jednak nie móc od siebie uciec, wciąż do siebie wracać i dlatego siebie przeklinać.
  • Nałożyliśmy sobie dobrowolnie pęta na fantazję. Od chwili, kiedy człowiek sam na prawdę zaczął latać, Pegaz musi orać.
  • Nawet bohaterstwo nie jest, jak się zwykle mówi, przezwyciężeniem śmierci na rzecz życia; jest ono tylko dlatego piękna, że rzuca cień śmierci na życie i czyni je na nowo tajemniczym.
  • Nawet człowiek samotny nie mógłby się czuć samotnym bez tła, które tworzą inni ludzie.
  • Nie mogę zasnąć, bo sam ze sobą nigdy się nie nudzę.
  • Nie wszystko, co płynie z rozumu, jest mądre, bo i głupota ma w rozumie, w intelekcie swoje źródło.
  • Odkrył, że jest zbrodniarzem (niedołęgą, głupcem), i postanowił żyć z sobą samym w dobrej komitywie. I życie mu upływa na tolerowaniu siebie.
  • Pan Bóg świat stworzył, a potem zaczął się nim bawić.
  • Pan chce być w porządku wobec życia? Ale życie zawsze Pana oszuka, życie jest świnią.
  • Paradoksalnym faktem jest, że bardzo często im osobistszą jest liryka autora, tym lepiej trafia do serca czytelnikowi.
  • Pisać – znaczy to czynić się zrozumiałym.
  • Prawda jest kopciuszkiem, stoi u drzwi półotwartych, czeka aż ją wpuszczą. Najchętniej bywa używana do zmywania naczyń.
  • Prawdziwą, typową formą współżycia duchowego jest poezja.
  • Prawie wszystkie światopoglądy opierają się na kombinowaniu jakichś sprzeczności i są zawsze narażone na zarzut niekonsekwencji.
  • Prócz skrawka natychmiastowej chwili cały świat składa się z tego, co nie istnieje.
  • Prócz świata największą zagadką dla człowieka jest drugi człowiek.
  • Przelana krew może być tak samo symbolem bezradności, jak wybita szyba.
  • Są stoły o kulawych nogach, pod które podkłada się – Biblię.
  • Strasznie mi niegdyś imponowali ludzie, którzy mi nie odpisywali na listy; uważałem ich za jakieś wyższe istoty.
  • Tkwi w człowieku pewna mistyczna zaborczość, która „widzieć” utożsamia z „mieć”.
  • To, co się pospolicie nazywa intelektualizmem, powinno się raczej nazywać szablonem. U nas ludzie myślą, że każdy, który myśli, tym samym już dobrze myśli.
  • Uczciwość jest cnotą, która dużo kosztuje.
  • W ciemności nie biec, sprawdzać otoczenie rękami, strzec się wybojów, drzew, kamieni, wymijać zygzakiem przedmioty – jest wbrew naturze, wbrew popędom, jak wszelka wiedza. Ciemność, przekreśliwszy oko, wymaga, żeby w niej mknąć, płynąć i rozpływać się.
  • Wciąż jeszcze przechodzą brodem przez rzekę odważnie, gdy już most jest gdzieś zbudowany.
  • Wszechświat jest zwierzęciem, które nas widzi, słucha i zapamiętuje.
  • Z grzeczności musiałem udawać, że się nie poznaję na jej oszustwie.
  • Żyć to znaczy: dopiero przygotować się do życia. Umieramy w chwili, kiedy byśmy mogli na dobre zacząć. Ale Najwyższy Sędzia mówi: Nie dam się oszukać, to właśnie było życie.

Cięższy i lżejszy kaliber

edytuj

(Warszawa 1957, Czytelnik)

  • Niczego nie można do końca przemyśleć, wszystko można do końca przetrwać.
    • Źródło: s. 599
  • Nie bolą mnie te głupstwa, które już zrobiłem, ale te, które mam jeszcze zrobić.
    • Źródło: s. 599
  • Nie ma osoby tak głupiej ani tak antypatycznej, z którą by nie można obmawiać osoby trzeciej.
    • Źródło: s. 255
  • Śmierć – jedyna przyjemność, której nie można odczuć.
    • Źródło: s. 599
  • Wszelka kultura pewnego dnia pokazuje swą smutną prawdę – prawdę przeładowanego, a pustego magazynu.
    • Źródło: s. 29

Lżejszy kaliber

edytuj

(Wydawn. Literackie, 1976)

  • Rozumienie, wyrozumienie i porozumienie – od tego zależą losy świata.
    • Źródło: s. 90
  • Tylu namnożyło się proroków wołających na puszczy, aż się puszcza nimi zaludniła.
    • Źródło: s. 274
  • W olbrzymiej większości wypadków życiem jest właśnie to, że żyć nie można…
    • Źródło: s. 327

Pisma. Czyn i słowo

edytuj

(Wyd. Literackie, 1980)

  • Dla dziewicy nie ma ważniejszego momentu nad ten, w którym nią być przestaje, a każdy przedtem zwalczony bunt krwi, każde stłumione westchnienie powiększa wartość jej ofiary.
    • Źródło: s. 34
  • Dzieła poetyckie są nieraz akumulatorami jakiejś energii, której użytek jest jeszcze nie znany.
    • Źródło: s. 102
  • Niezawodnie bardzo imponujące, bardzo szanowne i bardzo perspektywiczne jest to słowo: konieczność. A przede wszystkim wygodne. Daje jakąś złudę pewności wśród chaosu. Uspokaja. Zdejmuje odpowiedzialność. Udaje, że wszystko, choćby było najgorszym, jest przynajmniej w porządku. Jest najsubtelniejszym sposobem samobójstwa. A przy tym ma taki dźwięk spiżowy, nieubłagany.
    • Źródło: s. 140
  • (…) wielkie charaktery, jak latarnie morskie, świecą daleko w ciemności.
    • Źródło: s. 662

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

  • Aforyzm jest zdradliwy, czasem żadnymi świecidełkami, nie można ukryć w nim braku myśli.
    • Źródło: XX wiek: daty, fakty, opinie, Wydawnictwo Pinnex, s. 188.
  • Ciało dopiero przez erotyzm staje się interesujące i symboliczne.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia. 1918–1939, oprac. Ludwik Bohdan Grzeniewski, Warszawa 1984, PIW, s. 42.
  • Człowiek nie wytworzył sobie jeszcze ideału, za który by było warto umierać, ale lubi w ogóle za coś umierać. I to jest na razie najlepsze.
    • Źródło: Pisma teatralne. 1896–1926 : recenzje i felietony, artykuły, listy otwarte, Wyd. Literackie, 1995, t. 1, s. 123.
  • Człowiekiem być to znaczy być samym wśród ludzi. Indywidualizm – dzierżawa pewnej idei.
    • Źródło: Dziennik. 1916–1944, Wyd. Literackie, 2001, t. 2, s. 166.
  • Dobrzy chrześcijanie wyobrażają sobie, że Pan Bóg ma najpotężniejszą kartotekę.
    • Źródło: Notatki z życia: obserwacje i motywy, Czytelnik, 1964, s. 263.
  • Dostojny bzik tragiczności.
    • Opis: tytuł artykułu opublikowanego w czasopiśmie „Czyn i słowo”, 1910
  • Dziwne jest, że człowiek jest dumny raczej z tego, co mu dała natura, niż z własnych zasług.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 39.
  • Film bywa głupim i banalnym. Ale niekoniecznie musi być takim, bo głupota i banalność bynajmniej nie tkwią w jego istocie.
    • Opis: w 1923.
    • Źródło: Jerzy Płażewski, Język filmu, Książka i Wiedza, Warszawa 2008, s. 7.
  • Gdy tysiąc ludzi mówi to samo, to jest to albo vox Dei, albo wielkie głupstwo.
    • Źródło: Polska krytyka literacka, 1919–1939. Materiały, oprac. Jan Zygmunt Jakubowski, Warszawa 1966, PWN, s. 49.
  • Gdyby tak ustanowić święto słuchania cudzych argumentów?
    • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.
  • Im mniej kto jest praktyczny, tym zachłanniejszy bywa na małe korzyści.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 40.
  • Ja pierwszy…
    • Opis: wyrażenie używane często przez Irzykowskiego, dla podkreślenia pierwszeństwa jego myśli na dany temat
  • Jej naśladowanie miłości jest więcej warte niż prawdziwa miłość niejednej.
    • Źródło: Polska krytyka literacka…, op. cit., s. 49.
  • Jesteśmy zamknięci w akwarium; rozbijanie swoich nosów o jego ściany to mowa ludzka.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 46.
  • Kot nie porzuca łapania myszy mimo wynalezienia łapek.
  • Kto umiera, tego akcje na chwilę rosną.
  • Ludziom często wydaje się, że większa prawda musi leżeć w pobliżu większej nieprzyjemności.
  • Najlepszą reklamą dla kogoś, kto ma coś do powiedzenia, jest milczenie.
    • Źródło: „Przekrój”, Tom 1, Krakowskie Wydawnictwo Prasowe, 1979, s. 45.
  • Nic dziwnego, że doczekaliśmy się takiego Balzaka jak nasz Uniłowski.
    • Źródło: Warszawskie problemy literackie. „Robotnik”, 1932/416
  • Nie rób drugiemu, co tobie niemiło – czy to znaczy: rób drugiemu, co tobie miło?
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 53.
  • O wiele łatwiej jest zapamiętać sobie o ludziach złe [plastyczne] niż dobre [abstrakcja]. Zło jest charakterystyczne, dobre jest banalne.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 43.
  • Pewne myśli i idee same mają talent.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 38.
    • Zobacz też: idee
  • Pocałunek jest granicą, gdzie kończy się gra duchów, a zaczyna gra ciał. W tej perspektywie jest doskonałym tematem do kina.
  • Przyjacielu, żeby cię rozweselić, opowiem ci moje nowe zmartwienie. Szablony zawsze zwyciężają.
  • Przypadek jest nie tylko wypadkową nieobliczalnych, ważnych sił żyjących poza człowiekiem, on także ściąga dookoła siebie siły tkwiące w samym człowieku, staje się odczynnikiem natury ludzkiej i demaskuje ją lub apoteozuje.
  • Radzili nad kryzysem kultury i poszli grać w brydża.
    • Źródło: Leksykon złotych myśli, wyboru dokonał Krzysztof Nowak, Warszawa 1998.
  • Są westchnienia, uczucia, myśli święte i tkliwe, słowa i czyny szalone, pieszczoty nie wykonane, pomysły na wpół pomyślane, które wiecznie czekają nad jakimś brzegiem, czy i na nie przyjdzie kiedyś pora? Ale nikt nie próbuje wykrzyczeć się, wypłakać, wygadać, zapomina o tym swoim świecie, ogranicza jego rozrost, skazuje go wreszcie na zaumarcie.
    • Źródło: Pałuba (1903) w: Pałuba. Sny Marii Dunin, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981, s. 114.
  • Szacunek i miłość są to kapitały, które koniecznie gdzieś umieścić należy. Więc się je daje komukolwiek na kredyt (…).
    • Źródło: „Twórczość”, tom 12, wydania 7–9, Związek Literatów Polskich, RSW Prasa-Książa-Ruch, 1956, s. 123.
  • Świat dzisiejszy jest tak urządzony, że nawet przy najlepszej woli otoczenia dokonuje się bezimienna zbrodnia na każdej jednostce. Nikt nie winien i winni są wszyscy. Dzieje się wciąż to samo, co w ścisku podczas pożaru.
  • W polityce zamiast grać wciąż tasuję karty.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 37.
  • Więcej bredni powiedzieć może głupiec w pięciu minutach niż mędrzec przez pięć lat odgadnąć.
    • Źródło: Słoń wśród porcelany. Niezrozumialstwo (1934)
  • Włażą we własne korzenie!
    • Opis: tytuł artykułu
    • Źródło: „Czyn i słowo”, 1907
  • Z wielkiej odwagi można popełnić wielkie głupstwo.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 47.
  • Złe się zwykle mści, ale dobre niekoniecznie się wynagradza. Złe ma silniejsze konsekwencje.
  • Życie jest prowizorium, lecz powinno być mądrze urządzone.
    • Źródło: Aforystyka dwudziestolecia, op. cit., s. 55.