Bazyli II Bułgarobójca

Bazyli II Bułgarobójca (957/958–1025) – cesarz Cesarstwa Bizantyjskiego w latach 976–1025 z dynastii macedońskiej.

Na własne oczy widzieliśmy (przemierzając temy naszego cesarstwa i podejmując wyprawy wojenne) chciwość i krzywdy, jakie każdego dnia spadają na biedaków (…) Możni, którzy pragną powiększyć swe ziemie i cieszyć się pełnią praw do tego, co niesłusznie przywłaszczyli sobie kosztem ubogich (…) zostaną pozbawieni dóbr stanowiących cudzą własność.
- Źródło: Nowela Bazylego II, 996 r.; cyt. za: Judith Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, przeł. Norbert Radomski, wyd. Rebis, Poznań 2020, s. 255.

O Bazylim II Bułgarobójcy

Bazyli II był jednym z najpotężniejszych, zwycięskich i błyskotliwych – choć bezlitosnych – władców imperium bizantyjskiego; wielkim bohaterem i potworem zarazem. Wyjątkowo skuteczny polityk i wojskowy, nieustannie zaangażowany w prowadzenie działań wojennych, Bazyli – który nigdy się nie ożenił i nie miał dzieci – rządził przez 50 lat, doprowadzając do znacznego poszerzenia granic swego imperium. Nawrócił Rosjan na chrześcijaństwo, pokonał Bułgarów, podbił Kaukaz, popierając przy tym rozwój sztuki i wspierając artystów.
- Autor: Simon Sebag Montefiore, Potwory. Historia zbrodni i okrucieństwa, tłum. Jerzy Korpanty, wyd. Świat Książki, Warszawa 2010, ISBN 9788324715480, s. 62.

Cesarz nie ustępował, lecz co roku wyruszał do Bułgarii, za każdym razem pustosząc i obracając w perzynę cały kraj… Cesarz kazał wyłupić oczy bułgarskim jeńcom – było ich, jak mówią, około 15000 – po czym polecił, by każdą setkę oślepionych prowadził w drodze powrotnej do domu… jeden jednooki.
- Autor: Jan Skylitzes, cyt. za: Simon Sebag Montefiore, Potwory…, op. cit., s. 62.

Choć wielkie liczby podawane przez bizantyjskich historyków są z reguły przesadzone, oślepianie jeńców wojennych było powszechną praktyką. Było także tradycyjną bizantyjską metodą karania przywódców buntów oraz przeciwników politycznych, znacznie mniej brutalną niż wbijanie na pal. Bazyli nakazał odciąć prawe ręce pojmanym Beduinom w roku 995 i oślepić gruzińskich jeńców wojennych na przełomie lat 1021–1022, jednak nie był wybitnym okrutnikiem; był wybitnym wodzem.
- Autorka: Judith Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, przeł. Norbert Radomski, wyd. Rebis, Poznań 2020, s. 262.

Jednym z najbardziej uderzających aspektów tej ewolucji jest mityczne twierdzenie, jakoby po bitwie pod Kleidion w roku 1014 Bazyli kazał oślepić wszystkich 15 tysięcy bułgarskich jeńców z wyjątkiem co setnego, którym pozostawił jedno oko, by poprowadzili ich z powrotem do ich władcy. Na widok tego tłumu nieszczęśników car Samuel rzekomo dostał ataku serca i umarł. Jest wiele powodów, by wątpić w tę historię. (…) Śmierć cara Samuela w roku 1014 dostarczyła jednak pożywki dla opowieści o oślepieniu na masową skalę. W rzeczywistości konflikt trwał jeszcze cztery lata, aż do śmierci następcy Samuela, Jana Władysława. (…) Przydomek cesarza usunął w cień inne niezwykłe dokonania militarne Bazylego, nawrócenie Rusinów oraz sprawowany w stylu jego dziadka mecenat nad bizantyjską kulturą encyklopedyczną.
- Autorka: Judith Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, przeł. Norbert Radomski, wyd. Rebis, Poznań 2020, s. 262.

Od dnia, w którym Król Niebios wezwał mnie, bym został cesarzem, wielkim panem świata, nikt nie widział, by moja włócznia leżała bezczynnie. Przez całe życie zachowywałem czujność i chroniłem dzieci Nowego Rzymu, wojując mężnie zarówno na Zachodzie, jak i na wschodnich rubieżach (…) Człowiecze, widząc ten mój grób, nagródź mnie za moje walki swą modlitwą.
- Opis: fragment tekstu wyrytego na grobie cesarza w kościele św. Jana Ewangelisty w Hebdomonie.
- Źródło: Judith Herrin, Bizancjum. Niezwykłe dziedzictwo średniowiecznego imperium, przeł. Norbert Radomski, wyd. Rebis, Poznań 2020, s. 366.