Żelechów
miasto w województwie mazowieckim, w powiecie garwolińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Żelechów
Żelechów – miasto w województwie mazowieckim.
Notatki historyczne
edytuj- Ten artykuł ma chronologiczny układ cytatów.
- Miasto Żelechów, przez rolników i rzemieślników, a w znacznej części szewców w drewnianych domach zamieszkałych, nie odznacza się niczym zasługującym na wzmiankę. Liczy obecnie około 7 tys. mieszkańców, w liczbie których 5 tys. Żydów. Burmistrzem miasta jest Albin Dobrzyński, lekarzem (...) Antoni Michałowski.
- Autor: ks. proboszcz K.J. Bieńkowski herbu Korwin (1889)
- Przed dwoma niespełna laty objął probostwo w Żelechowie K. Bieńkowski. Poprzednik jego wiekowy starzec tak energicznie jakby tego potrzeba było przeciwdziałać rozkładowym wpływom żydostwa, którego w samym miasteczku Żelechowie liczy się do 5 tysięcy; przeto nic dziwnego, że nowy proboszcz zastał lud wielce zdemoralizowanym, a pijaństwo i kradzieże ujrzał z boleścią serca w najwyższym swym rozkwicie.
- Źródło: artykuł z 1885 roku z czasopisma Rola
- otoczone błotami, trzęsawami, zdrowiu i rolnictwu szkodliwemi, ulice jego żadne nie brukowane, lecz pełno przepaści, dołów i bagien, domy na wpół poobalane, słomą kryte i stawiane tak jak się komu podoba.
- Autor: Jan Ordęga (1843), fragment listu do Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych
- zastałem w najnędzniejszym stanie, tak że w całem może Królestwie nędzniejszego miasteczka nie było.
- Autor: Jan Ordęga, po przybyciu do nowo nabytego miasta (1824–1826)
- Wszyscy majstrowie professyi szewskiej dla tego z obcych miejsc tu do Żelechowa sprowadzili się, że od dziedziców mieli nadane przywileje i wolności, wszelkie robocizny tłok, szarwarków, posług miejskich i opłaty prywatne niszczące, jako to: pierwszy pod dniem 16 maja 1788 roku przez J.W.Placyda Romana, a drugi pod dniem 8 VIII 1793 przez I. W. Zakrzewskiego i od owego czasu do żadnych opłat prywatnych nie pociągani, ani do robót i czarwarków używani, teraz J.W. Sokolnicki wymyślone jakieś stołkowe po złp. 8 rocznie z professyi od każdego w szczególności wymaga i do posług mieyskich używa.
- Opis: cech szewców w proteście przeciwko wprowadzeniu nowych opłat (1812)
- zatrzymaliśmy się dla wytchnienia w Żelechowie, miasteczku całkiem przez Moskali zrujnowanym.
- Autor: Julian Ursyn Niemcewicz (1794), Pamiętniki
- My zaś, mając na uwadze, że chociaż Żydzi przez wykonywanie swoich obrzędów grzeszą, to jednak dla przyczyn znanych Kościołowi, tolerujemy aby niewierni Żydzi w mieście Żelechowie poprawili dach synagogi, grożący ruiną...
- Źródło: pozwolenie, wydane przez biskupa krakowskiego 20 czerwca 1750 roku, dla Żydów żelechowskich na odnowienie synagogi
- Trzecia [chorągiew], przyboczna, miała jako znak wywijającego mieczem męża w zbroi, siedzącego na białym koniu na czerwonym polu. Dowodził nią Andrzej Ciołek z Żelechowa z rodu Ciołków i Jan ze Sprowy z rodu Odrowążów.
- Autor: Jan Długosz
- Opis: fragment opisu bitwy pod Grunwaldem.
- Zyelyechow jest miastem mającym kościół parafialny, drewniany. Łany miejskie dają dziesięcinę wartości 20 grzywien Biskupowi Krakowskiemu. Folwark rycerski daje dziesięcinę plebani, wartości 4 grzywien. Do kościoła należą role i łąki.
- Autor: Jan Długosz
Utwory literackie
edytuj- Posłał rejent po kowala,
A już kowal się przechwala:
„Dla mnie to jest rzecz nienowa,
Jestem, panie, z Żelechowa,
A wiadomo, że Żelechów
Słynie z dziadków do orzechów.”- Autor: Jan Brzechwa, Orzech
- Szedł pan Sapieha na Żelechów, Garwolin i Mińsk do siedleckiego traktu, aby się w Mińsku z pospolitem ruszeniem podlaskiem połączyć.
- Autor: Henryk Sienkiewicz
- Źródło: Potop, t. V, rozdz. XI, wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 173.
- Zaś z rycerskimi gośćmi starła się chorągiew królewska nadworna, której Ciołek z Żelechowa przywodził.
- Autor: Henryk Sienkiewicz, Krzyżacy Rozdział LI