Przysłowia polskie
- Na Agnieszkę mróz, składaj chłopie wóz.
- Na Alberta sianokosów pełna sterta.
- Nawet dobre pióro kleksy robi.
- Na Andrzeja mróz, gotuj na zimę wóz, a jak taje, to znów sanie.
- Na dwoje babka wróżyła.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 7.
- Na frasunek dobry trunek.
- Źródło: Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, red. Julian Krzyżanowski, PIW, Warszawa 1969–1972, t. 1, s. 578.
- Na głupiej głowie i włos się nie utrzyma.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 141.
- Na Gromniczną mróz – ładuj chłopie wóz, na Gromniczną ciecze – to się zima wlecze.
- Na języku miód, a w sercu lód.
- Wariant: Na języku miód, pod językiem lód.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 1, s. 871.
- Na koniu jedzie, a konia nie widzi.
- Wariant: Na koniu jedzie, a konia szuka.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 224.
- Na Nowy Rok pogoda – będzie w polu uroda, na Nowy Rok pluta – będzie w polu pokuta.
- Na Nowy Rok przybywa dnia na barani skok.
- Źródło: Przysłowia są… na wszystko, Dobrosława Świerczyńska (oprac.), Wydawnictwo naukowe PWN, Warszawa 2009, ISBN 9788301158965, s. 520.
- Wariant: Na Boże Narodzenie przybywa dnia na kurze stąpnienie, a na Nowy Rok na barani skok.
- Źródło: Przysłowia są… na wszystko, Dobrosława Świerczyńska (oprac.), op. cit., s. 524.
- „Na oko” – to chłop w szpitalu leżał.
- Na pieniądzach świat nie stoi.
- Na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą.
- Źródło: Instytut Języka Polskiego PAN, Wielki słownik języka polskiego
- Wariant: Na pochyłe drzewo lezą kozy.
- Źródło: Przysłowia są… na wszystko, Dobrosława Świerczyńska (oprac.), op. cit., s. 456.
- Wariant: Na pochyłe drzewo i kozy łażą.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 108.
- Na to daje gębie papać, by umiała dobrze kłapać.
- Na świętą Annę mrowiska, szukaj w zimie ogniska.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 5.
- Na świętego Albina rzadka u ludzi mina, bo post się zaczyna.
- Na świętego Andrzeja dziewkom z wróżby nadzieja.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 4.
- Na święty Ambroży poprawią się mrozy.
- Na święty Antoni pierwsza się jagódka zapłoni.
- Na święty Nigdy.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 341.
- Wariant: Na święty Midgy, co nie bywa nigdy.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 341.
- Wariant: Na świętego Dygdy, co go nie ma nigdy.
- Na święty Walenty uciekają z domu centy.
- Na to kowal ma kleszcze, żeby sobie rąk nie parzył.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 233.
- Na złodzieju czapka gore.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 639.
- Nadgorliwość gorsza od faszyzmu.
- Nadzieja – matką głupich.
- Wariant: Nadzieja głupich matka.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 239.
- Nadzieja umiera ostatnia.
- Najciężej strzemiona dopaść, to się i na koń dostanie.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 528.
- Najgorszy jest diabeł wtenczas, kiedy się modli.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 94.
- Najgorzej, jak komu woda sodowa uderzy do głowy.
- Najlepsze mienie – czyste sumienie.
- Najpierw klęczy, prosi, szlocha, potem krzyczy: dość, wynocha!
- Natura ciągnie wilka do lasu.
- Nawet mistrzowi nie zaszkodzi nauka.
- Na stary picy młody ogier sie ćwicy.
- Ni do szabli, ni do kądzieli.
- Ni pies, ni wydra.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 898.
- Wariant: Ni pies, ni wydra, coś na kształt świdra.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 396.
- Ni przypiął, ni przyłatał.
- Ni w Boga wierzy, ni się diabła boi.
- Ni w pięć, ni w dziewięć.
- Ni z gruszki, ni z pietruszki.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 1, s. 753.
- Nic mu nie będzie, bo głupi.
- Nic tak dobrze nie przenika jak gorzałka do przełyka.
- Nie bądź w gorącej wodzie kąpany.
- Nie boi się wilk psa, tylko szczekania jego.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
- Nie budź licha, kiedy śpi.
- Nie chce góra przyjść do Mahometa, musi Mahomet przyjść do góry.
- Nie chwal dnia przed zachodem słońca.
- Źródło: Instytut Języka Polskiego PAN, Wielki Słownik Języka Polskiego
- Wariant: Nie chwal dnia z rana, a zięcia aż po śmierci.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 119.
- Wariant: Nie chwal dnia aż po zachodzie słońca, a żony aż po śmierci.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 119.
- Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy.
- Nie człowiek życie wymyślił, ale takim je zastał.
- Nie czyń bliźniemu, co tobie niemiłe.
- Nie dasz chłopakom, to dasz robakom.
- Nie pomoże ranne wstanie i pomału obracanie
- Nie dla pieniędzy się żyje, lecz za nie.
- Nie dla psa kiełbasa.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
- Wariant: Nie dla psa kiełbasa, nie dla świń marcepan.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
- Wariant: Nie dla psa kiełbasa, nie dla kota spyrka.
- Źródło: Instytut Języka Polskiego PAN, Wielki Słownik Języa Polskiego
- Wariant: Nie dla psa kiełbasa, nie dla prosiąt miód.
- Nie dolewaj oliwy do ognia.
- Nie dziel skóry na niedźwiedziu.
- Nie głaskaj kota pod włos.
- Nie idź spać w gniewie, bo czy się obudzisz – nie wiesz.
- Nie jednemu psu Burek na imię.
- Wariant: Nie jednemu psu Burek.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 395.
- Nie każda głowa siwa mądra bywa.
- Nie kąsa się ręki, która karmi.
- Nie kładź palca między drzwi.
- Nie kracz, nie kracz, bo wykraczesz.
- Nie ma głupich pytań, są tylko głupie odpowiedzi.
- Nie masz cwaniaka nad Warszawiaka.
- Nie ma wina nad węgrzyna.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 598.
- Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.
- Nie ma dymu bez ognia.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 115.
- Nie ma miłości bez zazdrości.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 483.
- Nie ma róży bez kolców.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 95.
- Wariant: Nie masz róży bez ciernia.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 476.
- Nie ma reguły bez wyjątku.
- Nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło.
- Nie ma to jak we własnym domu.
- Nie masz na upór lekarstwa.
- Nie miała baba kłopotu, kupiła sobie prosię.
- Niemiła księdzu ofiara, chodź, cielę, do domu.
- Nie można dwom panom służyć.
- Nie mów, co myślisz – myśl, co mówisz.
- Nie mów hop, póki nie przeskoczysz.
- Nie mów nikomu, co się dzieje w domu.
- Nie mów nikomu, co tobie niemiłe.
- Nie mów o nikim, nie będą o tobie.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 320.
- Nie na to żyjemy, byśmy jedli i pili, lecz na to pijem i jemy, abyśmy żyli.
- Nie nos dla tabakiery, lecz tabakiera dla nosa.
- Nie odkładaj na jutro tego, co masz zrobić dziś.
- Nie od razu Kraków zbudowano.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 239.
- Nie pluj w studnię, bo może ci przyjść kiedyś czerpać z niej wodę.
- Nie po to głowa, by na niej czapkę nosić.
- Nie pożyczaj, zły obyczaj.
- Nie pożyczywszy – na tydzień gniewu, pożyczywszy – na cały rok.
- Nie pomoże mydło, ani malowidło, ani studnia wody, jak nie ma urody.
- Nie pomoże puder, róż, kiedy gęba stara już.
- Nie pomoże uczoność, ani nieskończoność, ani fura sprzętu, jak nie ma talentu.
- Nie przebieraj panno, żebyś nie przebrała, żebyś za kanarka wróbla nie dostała.
- Nie przesadza się starych drzew.
- Nie rozdzielaj włosa (zapałki) na czworo.
- Nie rzucaj pereł między wieprze.
- Nie rzucaj słów na wiatr.
- Nie samym chlebem żyje człowiek.
- Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Pallotinum, Poznań 2003, Mt 4, 4 Łk 4, 4
- Nie sądźcie, a nie będziecie sądzeni.
- Źródło: Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, Pallotinum, Poznań 2003, Łk 6, 37
- Opis: słowa Jezusa podczas Kazania na Górze
- Wariant: Nie sądź, a nie będziesz sądzony.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 488.
- Nie skryje diabeł końskiego kopyta.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 94.
- Nie szata zdobi człowieka.
- Wariant: Nie szata zdobi człowieka, tylko człowiek szatę.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 374.
- Wariant: Nie suknia zdobi człowieka, ale człowiek suknię.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 439.
- Nieszczęścia chodzą parami.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 611.
- Nie śmiej się, dziadku, z czyjegoś wypadku – dziadek się śmiał i to samo miał.
- Nie święci garnki lepią.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 132.
- Nie taki diabeł straszny, jak go malują.
- Nie ten święty, co zgięty.
- Nie to ładne, co piękne, ale co się komu podoba.
- Nie ucz księdza pacierza.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 577.
- Nie ucz matki jak się dzieci robi.
- Nie ucz ojca dzieci robić.
- Wariant: Nie ucz ojca, jak się dzieci robi.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 3, s. 577.
- Nie udawaj (pan) Greka.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 1, s. 733.
- Nie warto płakać nad rozlanym mlekiem.
- Nie wchodzi się dwa razy do tej samej rzeki.
- Nie wie głowa, co język bełkocze.
- Nie wierz nigdy dziewucho, coć chłop szepce na ucho.
- Nie wierz nigdy mężczyźnie, to słodki cukierek maczany w truciźnie.
- Nie wsadzaj nosa do cudzego prosa.
- Nie wszystko da się kupić za pieniądze.
- Nie wszystko się godzi, co wolno.
- Nie wszystko złoto, co się świeci.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 641.
- Nie wścibiaj nosa, gdzieś nie dał grosza.
- Nie wtykaj kija w mrowisko.
- Nie wtykaj nosa w nie swoje sprawy.
- Nie wychylaj nosa, to ci go nie przytrą.
- Nie wykręcaj kota ogonem.
- Nie wywołuj wilka z lasu.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 594.
- Nie zabija się kury znoszącej złote jajka.
- Nie z jednego pieca jadł chleb.
- Nie zmienia się koni podczas przeprawy przez rzekę.
- Nie życz złego nikomu, byś tego nie zastał w domu.
- Niech ci Pan Bóg w dzieciach wynagrodzi.
- Niech to będzie kłak, czy wełna – byle była kiszka pełna.
- Niech ten rządzi, co ma mądzi, a kto ma one, niech idzie na strone.
- Źródło: Helena Grochola-Szczepanek, Kobiecość, męskość czy może płeć komplementarna i neutralna?, „Alma Mater” nr 101, marzec 2008, s. 64.
- Niedaleko pada jabłko od jabłoni.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 177.
- Niejeden rekin sobie życzy, by dorodna szprotka wiodła go na smyczy.
- Nigdy nie jest tak źle, żeby nie mogło być gorzej, ani tak dobrze, żeby nie mogło być lepiej.
- Nigdy nie mów „nigdy”.
- Źródło: Nowa księga przysłów…, red. Julian Krzyżanowski, op. cit., t. 2, s. 625.
- Nigdy nie należy palić za sobą wszystkich mostów.
- Nigdy nie pluj pod wiatr.
- Nikt nie jest dobrym sędzią w swojej własnej sprawie.
- Nikt nie jest prorokiem między swymi.
- Nikt nie odgadnie, co u kogo w sercu na dnie.
- Nikt się mądrym nie rodzi, ale staje.
- Nikt swego garbu nie widzi.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 131.
- Nim się baba uszpili, chłop przejdzie pół mili.
- Nosi go jak Żyda po pustym sklepie.
- Nosił wilk razy kilka, ponieśli i wilka.
- Nowa miotła lepiej zamiata.
- Nowe koła skrzypią.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 215.
- Nowego kłamstwa słucha się chętniej, niż starej prawdy.
- Nowy Rok pogodny – zbiór będzie dorodny.
- Źródło: Samuel Adalberg, Księga przysłów…, op. cit., s. 345.
- Nudne jak flaki z olejem.
