Piotr Skarga (kaznodzieja)

Piotr Skarga (1536–1612) – polski duchowny, kaznodzieja i pisarz.

Kazania sejmowe

Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Kazania sejmowe.

Ten taki rozum zowie się też diabelski. Bo czart niocz się więcej nie stara, jedno aby ludzie wieczne dobra jako i on tracili i nic o tym, co jest po śmierci, nie myślili, ale się tylo tym dobrym mienim widomym zabawiwszy i na nim się w grzechach uwichławszy, na wieki ginęli. A też pospolicie taka świecka mądrość wszytek swój dowcip, dóbr tych świeckich dostając, na oszukanie i na szkody ludzkie obraca, co jest własno piekielnikom, którzy na takim dowcipie i warstacie zasiedli.

Żywoty Świętych

A tą [wiarą], którą niedawno djabelski posłaniec i ślubów Bogu uczynionych gwałtownik, cielesny i rozpustny Luter przyniósł, a nie tylko jej cudami nie potwierdził, ale ją sprośnym żywotem pomazał, niech się słusznie brzydzą, bo nie jest to wiara Chrystusowa, ale tajemne i do pogaństwa wiodące bałwochwalstwo.
- Źródło: Obrok duchowny do żywota ś. Ludgera, Biskupa Monasterskiego, Apostoła Saskiego
- Zobacz też: protestantyzm

Aczkolwiek heretykowie chrzest św. mają i byli niegdyś chrześcijanami, wszakże iż od wiary świętej odstąpili, miedzy niewiernych poczytani są.
- Źródło: Obrok duchowny do żywota i męczeństwa ś. Juljanny dziewicy
- Zobacz też: herezja

Ciężka a straszliwa i nieużyta jest ślepota kacerska, z której do powstania i cuda Boże nie podźwigną, i daleko im trudniej powstać, a niźli poganom, którzy jeszcze o woli Bożej tak dowodnie nie wiedzą. A im się dłużej natchnieniu Ducha Świętego sprzeciwiają, tem więcej kwoli uporowi swemu twardzieją. Nakoniec ich Pan Bóg, jako naczynie gniewu swego, porzuca, iż gdy się upamiętać chcą, przez rozpacz i zamknienie do nawrócenia drogi, przyjść ku temu nie mogą.
- Źródło: Żywot ś. ojca Bazyljusza Wielkiego

Nie doznana rzecz, póki chrześcijanom Pan Bóg dawał panów pogańskich, aby im się kiedy Święci Męczennicy mocą bronili, albo na ich urzędników rękę podnieśli i lud burzyli. Znali w nich z Apostołem moc i urząd Boski, i źle a niewinnie rozlewających krew ich czcili, i byli posłuszni tam, gdzie jawnego grzechu w ich rozkazaniu nie było, chociaż z największą szkodą, żalem i utratą majętności i zdrowia swego.
- Źródło: tom II, Petersburg 1862, s. 206.

Pilnie uważaj to, co mówi ś. Ambroży, iż wiary Chrystusowej w odszczepieństwie i heretyctwie niemasz. Mówiąc niektórzy heretycy: iż wierzym w Chrystusa, i drudzy wszystko Credo z nami wyznawają. A cóż po tem — nie z wiary to czynią, którą sam Bóg wlewa Duchem swoim Świętym, i którą to wszystko wierzy, co Bóg przez Kościół, to jest starszych kościelnych, porządnie od siebie wezwanych i posłanych, mówi i naucza, ale ze swego obierania i rozumienia wierzą w Chrystusa, i inne artykuły o nim, ale nie dlatego, iż tak święty Kościół z Ducha Bożego naucza, ale iż to tak się im zda wedle rozumu ich, a jako oni mówią, wedle Pisma. I przetoż to wierzą, co chcą i co się im podoba; a co się im nie zda ani podoba, a jako mówią, czego w Piśmie, to jest w głowie swej i w swoich wykładach nie znajdują, temu nie wierzą. Przetoż wiara ich nie jest wiara Boska, święta, kościelna, od Ducha Świętego, ale obierki i wynalazki, i upodobanie ich.
- Źródło: Żywot ś. Satyra brata ś. Ambrożego, t. IV, s. 416.

Sekty heretyckie jedna drugą prześladuje, a wszystkie prawdy nie mają, a na religję, która sama prawdę ma, zgodnie biją; i w tem się tylko zgadzają, prawdę zgubić a fałsz i niezgodę szczepić. Jako gdy złodzieje co ukradną, a dzieląc się poswarzą, i jeden na drugiego o sprawiedliwość woła - chcąc ich ktoś pogodzić, zawoła na nich, aby szli do wójta a każdy tem swej sprawiedliwości dochodził - pewnie się wnet wszyscy zezwolą na to, chociaż niezgodni między sobą, aby nie chodzili mówiąc: Wszystkich nas da powiesić. Święta rzymska Piotra ś. stolica jest jako wójt i sędzia na heretyków i wszystkich sekciarzy, którzy się o to między sobą swarzą, co z Kościoła rzymskiego wykradli. A gdy im ktoś do zgody ukazuje, a do sędziego, gdzie jest stolica prawdy i sprawiedliwości, im radzi, wszyscy się wzdrygają i boją, i na to się zgodzą, iż sędzia zły, nie ma sprawiedliwości i prawdy, a u samych zbiegów i cudze wykradających, sprawiedliwość i prawda została.
- Źródło: Obrok duchowny do męczeństwa ś. Eugenjusza, biskupa kartagińskiego i wieli innych, umęczonych w Afryce

Co żeby się rozumiało, wiedzmy, iż przy każdej wolności musi być niewola, i przy każdem dobrodziejstwie musi być jaka za nie służba i powinność, bo sam tylko Pan Bóg tak wolny jest, iż żadnej niewoli i służby nie winien, bo sam od siebie jest, i nie ma nic od nikogoż i wyższego nad sobą nie zna. Stworzenie każde mając dobrodziejstwa i wolność, musi też, przy niej mieć niewolę i służbę. A jest jedna wolność Boska, druga czartowska, trzecia rzeczypospolitej świeckiej. Wolność Boska jest — od grzechu, śmierci, skazy, czarta, piekła i zguby wiecznej na duszy i ciele wolnym być. Niewola Boska jest — nie móc grzeszyć, ani dobra nabytego utracić, a to albo doskonale, jako aniołowie i Święci, którzy grzeszyć i dobra swego utracić nie mogą, albo niedoskonale, jako my tu w ciele będący, którzy acz grzeszyć i dobro nasze utracić możem, ale jednak tę świętą niewolę powinną na sobie niesiem, abyśmy nie zgrzeszyli. Co uczynić za pomocą Boską, przynajmniej śmiertelnych się zmaz wiarując, możem. A służba Boska jest ta, aby się w nas i przez nas działa wola Boga naszego, jako w niebie, tak i na ziemi; jako aniołowie czynią wolę Boską w posługach, śpiewaniu. chwale, czci czynieniu i w pokłonie, tak i my tu na ziemi dlategośmy są wolnością synowską darowani, abyśmy chodzili w sprawiedliwości i dobrych uczynkach, które nam Chrystus nasz w Zakonie swym rozkazał, jako mówi Apostoł. Wolność czartowska jest — wszystko czynić, co świat, ciało i żądze nasze skażone każą, na żadne się prawo Boskie i ludzkie i na rozum przyrodzony nie oglądając. Niewola czartowska jest — nie móc nic dobrego czynić, ani z grzechu powstać, a Bogu się Stworzycielowi nigdy nie kłaniać ani korzyć. Służba jego jest — wszystkie grzechy i występki przeciw Bogu i bliźniemu. Wolność świecka i rzeczypospolitej jest — nie służyć pohańcom i sąsiadom. pana sobie obierać i prawa świeckie stawić. Niewola w rzeczypospolitej jest — nic przeciw prawom nie czynić, a niewolnikiem być u praw i urzędów, wedle nich postawionych; a służba jest — wojnie służyć, granic bronić etc. Bójmy się diabelskiej wolności, a tej, którą mamy w rzeczypospolitej na grzechy i bluźnienia Boga, i na wolność wiar sobie jakich kto chce stawienia, nie rozciągajmy, bo to jest diabelska wolność. To prawa wolność, w której grzechu rozpustności i potępienia wiecznego i Bożego gniewu uchodzą, a tego nie dopuszczają. To prawa niewola, gdzie wolno grzeszyć, ginąć i diabłu się w moc podawać. Boże, zniewol mnie tak, abych Cię nigdy obrazić nie mógł, spętaj mnie tak i okowy tak mocne na mnie ułóż. abych nigdy w grzech nie upadł. A nie daj onej myśli bezbożnych, w której mówią: Rozbijmy okowy tych, którzy nas do Boga i do dobrego niewolą, a zrzućmy z siebie jarzmo ich. Święta mi taka i zbawienna niewola.
- Źródło: Na narodzenie Św. Jana Chrzciciela kazanie krótkie
- Zobacz też: wolność

Inne

Apostoł upomina, aby nikt sam sobie mądrym się nie udawał. Takie rozumienie o sobie szczerym jest głupstwem. Bo fundament mądrości jest: swojej nie dufać mądrości.

Bo na to żyją ludzie, aby z nich Pan Bóg cześć miał, jako ten, który je mocą swoją daje i rodzi: aby nie sobie, jako bestye, ale Panu Bogu i Kościołowi jego i ojczyźnie żyli, i pomoc czynili.
- Źródło: O małżeństwie

Bo sam przyrodzony rozum ukazuje, iż rządy i sprawy królestw i państw z Boskiej opatrzności i pomocy stoją, a ludzki rozum i staranie zabiegać wszystkiemu nie może.

Czytaniem odganiacie matkę wszystkich grzechów – próżnowanie.

Drudzy są, którzy mają mądrość… ziemską, bydlęcą i diabelską. Ziemską, iż mają rozum tylko na dostawanie i zatrzymanie, i rozmnożenie dóbr świeckich doczesnych.

Dwie rzeczy ma w sobie każde prawo: drogę, którą iść, jako świeca w ciemności ukazuje, a karaniem, aby z niej nie ustępowano, grozi.

Dobry człowiek woli sam cierpieć, niż na cierpienia patrzeć.

Jeżeli przyjaźń nie jest związana miłością i cnotą, łatwo może być rozwiązana przez głupotę.

Kto ojczyźnie służy, sam sobie służy.

O pierwszej rzeczy mówiąc, o pewności i trwałości naszego okrętu, to jest Kościoła powszechnego rzymskiego, nikomu wątpić nie potrzeba; jedno, kto chce głębokie i straszliwe morze świata tego przebyć, a do nieba przypłynąć, w ten a nie w inny wsiadać ma; każdy inny heretycki omylny jest, i do portu niebieskiego nie doniesie, ale się rozbije i ludzie pogubi… W heretyckiej łódce wiele gospodarzów i sprawców: każdy chce rządzić, jeden drugiemu przeszkadza, nikt się do posłuszeństwa około wiary nie przywięzuje. Przetoż swarów, wołania, niezgody i nierządów w ich okręcie pełno; każdy z swoim się rozumem stawi, o pospolitą obronę wszystkiej łódki nie dba, i tak lada je wiatr przewraca i topi.
- Źródło: Kazanie na czwartą niedzielę po Trzech Królach

Prawa nie mają żadnych namiętności i uwieść się krzywo nie dadzą.

Prawa, które sprawiedliwości w sobie nie mają, lecz krzywdę ludzką pokrzywione są, nie są prawa, lecz złość szczera.

Rozkosz jako pszczoła: miodu troszka a żądła i boleści wiele.
- Źródło: Księga aforyzmów, myśli, zdań, uwag i sentencji ze stu pisarzy polskich wybranych, wyboru dokonał Władysław Bełza

Taką mądrość mają politycy dzisiejszy, którzy nauczają panów i królów, aby o religią… i o ludzkie zbawienie nie dbali i dla niego nic nie czynili, tylo doczesnego pokoju i dobrego mienia poddanych swoich pilnując, zbawiennych potrzeb ich zaniechali. Taka mądrość słusznie się też zowie nie tyło ziemską, ale i bydlęcą. Bo także bydło dobre swoje cielesne z przyrodzonej skłonności obmyśla i o nie się stara; o duszę, której nie ma wiecznej i rozumnej, nie dbając.

O Piotrze Skardze

Jak na słowo czarodzieja,
Co zapory grobów targa,
Wstaje wielki kaznodzieja,
Złotousty idzie Skarga!
Idzie w smutku i tęsknicy...
Cisza nad nim pogrobowa;
Tylko echa tej świątnicy
Powtarzają jego słowa.
- Autor: Władysław Bełza, Zaklęte Dzwony I. Anno Domini 1795 w: Dla dzieci, wyd. Księgarnia H. Altenberga, drukował Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Lwów, 1897

Pogromowa bajka o złych Żydach, którzy czyhają na dziecięcą niewinność, znana jest w Europie od XII wieku i nadal jest eksponowana w niektórych kościołach, np. w Sandomierzu. Przywiózł ją ze stypendium w Rzymie Piotr Skarga w wersji trydenckiej - w 1475 r. oskarżono gminę żydowską o dokonanie takiego zabójstwa na Szymonie z Trydentu. W "Żywotach świętych pańskich" Skarga przytacza historię Szymona na podstawie hagiografii napisanej przez lekarza, który dokonywał sekcji jego ciała. "Żywoty" były najczęściej wydawaną książką polską poza Biblią, lekturą odczytywaną na głos w izbach, kuchniach i kościołach. Słowem: ta legenda należy do naszych sakraliów narodowo-religijnych (...).
- Autorka: Joanna Tokarska-Bakir, Anioły i diabły w Kielcach. Z Joanną Tokarską-Bakir, autorką książki "Pod klątwą. Portret społeczny pogromu kieleckiego", rozmawia Dorota Wodecka, "Gazeta Wyborcza" 17-18 lutego 2018, s. 11.

Zobacz w Wikiźródłach inne utwory Piotra Skargi