Kraina Chichów

Kraina Chichów (ang. The Land of Laughs) – powieść autorstwa Jonathana Carrolla; tłum. Jolanta Kozak.

Bulteriery mają łby z kamienia, udają tylko, że to skóra i kości.

Byłem ćmą, a miasto płomieniem świecy.

Byłem świadkiem cudu, a jednak zastanawiałem się, czy przypadkiem nie tędy właśnie przechodzą na „tamtą stronę” wszyscy wariaci.

Był to jeden z tych letnich dni, podczas których powietrze przypomina rozmiękły ołów, a chmury same nie wiedzą, czy mają chlusnąć deszczem, czy tylko wisieć na niebie i straszyć.

Co mnie tak pociągało w Marshallu Fransie? Jego wizja. Umiejętność tworzenia światów, które czarowały, przerażały, zdumiewały, rodziły podejrzenia, kazały z całej siły zaciskać powieki albo klaskać w ręce z radości. Tworzył ten świat bez przerwy, bez wysiłku.

Człowiek, jak już mówiłem, robi dziwne rzeczy, kiedy go spotka coś strasznego. Co ja zrobiłem? Usiadłem do stołu i wymiotłem talerz do czysta. Brałem nawet dokładkę jajecznicy. Potem położyłem widelec koło pustej szklanki i powiedziałem: „Mój ojciec zginął przed chwilą w katastrofie lotniczej”.

Czytanie książki jest, przynajmniej dla mnie, jak podróż po świecie drugiego człowieka. Jeżeli książka jest dobra, czytelnik czuje się w niej jak u siebie, a jednocześnie intryguje go, co mu się tam przydarzy, co znajdzie za następnym zakrętem. A jeżeli książka jest marna, przypomina przeprawę przez Secaucus w New Jersey: cała okolica cuchnie i człowiek żałuje, że w nią w ogóle zabrnął, ale skoro już tak się stało, zamyka okna i oddycha ustami, żeby jakoś dotrwać do końca.

Dokładnie wiem, co się we mnie dzieje, kiedy się dzieje, ale w żaden sposób nie mogę tego powstrzymać.

Dom był fantastyczny. Dochodziło się do niego brukowaną ścieżką, przecinającą ogród, w którym rosły dwumetrowe słoneczniki, mikrodynie wielkości kasztanów, arbuzy i krzaki pomidorów. W opinii pani Fletcher, jedyny godny uwagi ogród to taki, który w całości da się zjeść. Róże i groszek pachnący nie robiły na niej żadnego wrażenia, bez względu na zapach.
Po czterech szerokich, drewnianych stopniach wchodziło się na zadaszony ganek jakby wyjęty z marzenia o popijaniu na nim mrożonej herbaty w środku sierpnia. Istny Norman Rockwell, bez blagi. Był tam też biały hamak, zdolny pomieścić z dziesięć osób, dwa białe bujane fotele z zielonymi poduszkami na siedzeniach i nieskazitelnie biały pies o urodzie białego prosięcia.

„Głos Sola też kochał Krang. Kiedy był z nią, zawsze szeptał.”

Hobbit, Lew, czarownica i stara szafa, Po drugiej stronie lustra… Połowę dnia spędzaliśmy na lekturze, usadowieni na ganku w wilgotnych, wiklinowych fotelach pani Fletcher. Deszcz był łagodny i dobrotliwy, nadawał wszystkiemu barwę niebieskawą albo też połyskliwie zieloną.

Kiedy zahamowała, rozejrzałem się uważnie, ale niczego niezwykłego nie dostrzegłem.
– Spróbuję zgadnąć, co to za niespodzianka: cały ten las zasadził pani ojciec – zgadłem?
– Nie.
Zgasiła silnik i puściła kluczyki na podłogę.
– No to… pewnie lubił tu spacerować?
– To już lepiej.
– Pisał książki siedząc na tamtym pniu?
– Źle.
– Poddaję się.
– Nie bardzo się pan wysilił. Ale niech tam. Myślałam, że może zechce pan zobaczyć, gdzie mieszkała Lady Oliwa.
– Mieszkała? Jak to?
– Przecież czytelnicy zawsze pytają autorów, skąd wcięli postacie do swoich książek. Lady Oliwę ojciec pożyczył od kogoś, kto mieszkał to w lesie. Chodźmy, pokażę panu.

Krainie Chichów światło dały oczy, które widziały światła, których nie widział nikt.

Kuchnia tonęła w blasku słońca. Na dworze było zimno jak diabli, ale w domu ciepło jak w ulu, a wpadające przez okno słońce czyniło mieszkanie żywym i przytulnym.

Lekarze traktują człowieka znacznie bardziej… nie wiem, jak to powiedzieć… po ludzku, kiedy wiedzą, że wyjdzie z choroby.

Nigdy nie przepadałem za psami i kotami, ale z Kulfonem była to miłość od pierwszego wejrzenia. Był wyjątkowo szpetny, krępy, ciasno obciągnięty skórą – jak wypchany serdelek, gotów w każdej chwili pęknąć. Oczy tkwiły po bokach, jak u jaszczurki.

Na studiach miałem ćwiczenia z kompozycji tekstu. Facet, który je prowadził, przyniósł na pierwsze zajęcia dziecinną lalkę. Podniósł ją do góry i oznajmił, że większość ludzi opisałaby lalkę z najbardziej oczywistego punku widzenia. Wyrysował przy tym niewidzialną linię poziomą od własnego oka do lalki. Ale pisarz z prawdziwego zdarzenia, mówił dalej, wie, że lalkę można opisać z wielu punktów widzenia – z góry, z dołu – i że tu właśnie zaczyna się prawdziwa twórczość.

Najgorszą rzeczą jaka może spotkać człowieka w bajce, to zostać zamienionym w zwierzę Za to największą nagrodą dla zwierzęcia jest zamiana w człowieka.

Należę do osób które, gdy zamawiają kotlet, a przez pomyłkę dostają rybę bez zmrużenia oka wsuwają rybę, jedynie po to, żeby uniknąć scen. Nie znoszę publicznych awantur, hucznych urodzin obchodzonych w restauracjach, potykania się na ulicy i puszczania bąków przy ludziach, bo wszystko to sprawia, że ludzie nagle przestają robić swoje i gapią się na człowieka przez najdłuższe sekundy w życiu.

Od czasu do czasu zjeżdżaliśmy na parking i usadowieni na gorącej masce samochodu patrzyliśmy na mknące obok pojazdy. Nie odzywaliśmy się przy tym ani słowem i nic nas nie gnało do celu.

Otworzyłem drzwi i dałem krok prosto w wielką kałużę, topiąc w niej za jednym zamachem tenisówkę i skarpetkę. Obejrzałem się, czy zauważyła, ale oczy miała zamknięte, a dłonie nadal splecione na kolanach. Drugą, suchą nogę, też starannie wstawiłem do kałuży i trzymałem ją tam tak długo, aż poczułem, że zimno wsącza się do buta i pod skarpetkę. Wtedy zacząłem dreptać w miejscu. Chlup-chlup.
– Co… ty… wyprawiasz?
Chlup-chlup.
– Tomasz! Przestań! – zaczęła się śmiać. O ileż przyjemniejszy był to dźwięk od bębnienia deszczu. – Nie wariuj. Zamknij te drzwi. – Stałem plecami do niej i nagle poczułem, jak złapała mnie garścią za bluzę. Zaśmiewając się, pociągnęła z całej siły.

Owszem, lubię maski i niezwykłe przedmioty, ale upodobanie do tego, co prawie realne, a strach przed tym, co potworne, to dwie absolutnie różne rzeczy. Proszę uprzejmie pamiętać, że jestem tchórzem.

Po raz pierwszy od bardzo długiego czasu nie potrzebowałem mapy, żeby wiedzieć, dokąd zmierzam. To było cholernie przyjemne.

Podszedłem do biurka i tępo gapiłem się na rękopis w blasku księżyca. Przez dobrą minutę groziłem mu palcem, po czym wróciłem do łóżka, nie czując się ani odrobinę lepiej.

Popatrzyłem na Kulfona, a on na mnie. Pełna pogarda. Czubek nosa jak suszona śliwka sterczał zza jednej z czterech łap.
– Pa-ni-Fletch-er!!!
– Tomasz, przestań bardzo proszę, nie rób tego. Może ona jeszcze śpi.
– Tym gorzej dla niej. Nie dam się pogryźć. Dobry piesek, Kulfon. Pani Fletcher!

Popatrzyłem na nią przez obszar świeżego białego obrusa. Zamrugała szybko oczami, roześmiała się i podała Pańci pod stołem kawałek jajka. Nie od razu uświadomiłem sobie, że kiedy tak na mnie spojrzała dostałem niesamowitej erekcji.

Prawdę mówiąc, nie byłem zachwycony tym odkryciem. Niezależnie od romantycznej strony zagadnienia, wolałem, żeby moi bohaterowie karmili się czystym natchnieniem. Przygody, miejsca akcji, postacie, nazwiska – wszystko to powinno wychodzić wyłącznie od autora, a nie z cmentarza, książki telefonicznej czy gazety. France stał się nagle dla mnie nieco zbyt ludzki.

Pytania są niebezpieczne,
nie ruszaj ich, będą spały.
Zapytasz – zbudzisz i znacznie więcej
niż myślisz pytań powstanie.

– Sax, którą książkę France'a lubisz najbardziej?
– „Sadzawkę Gwiazd” i „Krainę Chichów”, po równo.
– „Sadzawkę Gwiazd”? Naprawdę?
– Tak, tam jest moja ulubiona scena. Jak ta dziewczyna idzie nocą na plażę i spotyka starca, a biały ptak wydziobuje niebieskie dziury z oceanu.
– O rany, a ja nie potrafiłbym powiedzieć, która scena jest moją ulubioną. Chyba coś z „Krainy Chichów”. Tak, na pewno. Ale miałbym trudności czy wybrać scenę magiczną czy komiczną. Właściwie teraz wolę bardziej sceny komiczne, ale jak byłem mały – te wojny Słów z Ciszą – o kurczę!

Saxony podeszła do tablicy, ujęła kawałek kredy i zaczęła rysować coś koło naszych imion – pani Lee i mojego. Już jej szkice kukiełek przekonały mnie, że jest zdolną rysowniczką, ale tym razem przeszła samą siebie.
Lady Oliwa – bardzo wierna, szybka kopia słynnej ilustracji Van Walta – oraz ja, staliśmy nad grobem Marshalla France'a. Nad nami, na boku, siedział France i operował sznurkami poprzyczepianymi do nas obojga we wszystkich możliwych miejscach. Była to niewątpliwie zręczna karykatura, ale w świetle tego, co mówiła Anna, również niepokojąca.

Saxony przestąpiła z nogi na nogę i usiłowała przybrać ton nonszalancki. Poczułem, jak bardzo ją kocham za ten nieudany wysiłek.

Spojrzałem za okno. Zalany słońcem ogród chwiał się na wietrze. Nad niektórymi roślinami krążyły pszczoły, czerwony ptaszek przysiadł jak ognik na balustradzie werandy, niecałe trzy stopy ode mnie.
Wczesny ranek w Galen, Missouri. Ulicą przejeżdżały nieliczne samochody. Ziewnąłem. Dzieciak liżący lody w waflowym rożku szedł wzdłuż płotu pani Fletcher i wolną ręką przesuwał po szczycie parkanu. Tom Sawyer z wściekle zielonym, pistacjowym lodem. Przyglądałem mu się sennie, zdumiony faktem, że jest na świecie ktoś, kto potrafi jeść lody o godzinie ósmej rano.

Te i tym podobne racjonalizmy latały mi po głowie na nieopierzonych skrzydłach. Byłem świadkiem cudu, a jednak zastanawiałem się, czy przypadkiem nie tędy właśnie przechodzą na „tamtą stronę” wszyscy wariaci. Kobiety o twarzach latawców… gadające psy… Wszystko, co miałem w sobie za lekkie dziwactwa, nagle wstało z miejsc, skłoniło się głęboko i zaczęło po mnie krążyć w przyspieszonym tempie – nieco nadmierne upodobanie do kolekcjonowania masek, ciągłe mówienie o ojcu, które wskazywałoby na coś w rodzaju obsesji… Tego typu drobiazgi.

Turyści nosili kiedyś śmieszne stroje: kobiety w długich sukienkach typu Daisy Miller i w kapeluszach typu sałatka owocowa, faceci w tweedowych bryczesach, które wydymały się jak balon w okolicy kolan i w komicznych tyrolskich kapelusikach z piórkiem. Wszyscy wpatrywali się w obiektyw: jedni z kretyńskim uśmiechem, inni z tragicznym grymasem „żona-mi-się-utopiła”. Żadnych pośrednich wyrazów twarzy, które tak często widuje się na fotografiach współczesnych.

Właściwie myślę, że bardziej za nią tęsknię, niż ją kochałem.

W opinii pani Fletcher, jedyny godny uwagi ogród to taki, który w całości da się zjeść

W piwnicach pachnie tajemnicą i kryjówką.

Wyobraziłem sobie małą Saxony Gardner siedząca sztywno w szpitalnym łóżku, z dziecinnymi nóżkami obandażowanymi od góry do dołu. Był to obrazek tak smutny i taki wzruszający, że aż się uśmiechnąłem. Gdybym ja miał takie dziecko, kupiłbym mu cała masę zabawek i książek, żeby się pod nimi udusiło.

Wyprostowałem się, przy czym kolana strzeliły odgłosem dwóch suchych łamanych patyków. Okaz zdrowia i tężyzny fizycznej.

Zaczęło mnie nurtować uporczywe pytanie. Patrzyłem oto na krępego grubasa, sklepikarza, który spędził całe lata w towarzystwie mojego idola. O czym oni mogli ze sobą rozmawiać? O baseballu? O babach? O tym, kto się wczoraj schlał w remizie? Było to myślenie wstrętne i niegodne, ale dlaczego chociaż na jedno popołudnie nie mogłem zająć jego miejsca za ladą masarską? Jedno popołudnie pogaduszek o dupie Maryni z Marshallem France’em, a może także o książkach, o wyobraźni… o postaciach z jego utworów.
– No, przyznaj się, Marshall, jak wpadłeś na pomysł (wypełnić to miejsce wykropkowane)?
Na to on opierałby się plecami o udźce jagnięce i mówił coś w tym stylu:
– Kiedy byłem mały, poznałem połykacza noży…
Potem nastawilibyśmy radio, żeby wysłuchać sprawozdania z meczu piłkarskiego w tym półsennym nastroju, w którym mężczyźni zwykle gawędzą i spoglądają w dal. Omawialibyśmy przeciętną celnych uderzeń Stana Musiała albo nowy traktor Freda…

Zajrzałem kolejno we wszystkie ciemne zakamarki własnego życia, żeby sprawdzić, czy nic się tam nie czai… Ale nie. Inna rzecz, że niczego się nie spodziewałem.

Zbiegając z ganku po dwa stopnie, pomyślałem sobie przelotnie, jak nierealnie wyglądają takie wypadki. Widzisz faceta, który gada ze znajomym albo liże loda – potem szybki ruch, głuche uderzenie – i martwe ciało szybuje w powietrzu.