John Stuart Mill

John Stuart Mill (1806–1873) – angielski filozof i ekonomista.

John Stuart Mill

Utylitaryzm. O wolności

(przeł. Maria Ossowska, Amelia Kurlandzka, Warszawa 2006)

• Jedyną wolnością zasługującą na to miano, jest swoboda dążenia do własnego dobra na swój własny sposób, o ile nie próbujemy pozbawiać innych wolności ani powstrzymywać ich starań o jej osiągnięcie.

• Ludzkość zyskuje więcej, pozwalając żyć każdemu wedle jego upodobania, niż zmuszając każdego, by żył wedle upodobania pozostałych.

• Oryginalność jest jedyną rzeczą, której użyteczności nie mogą pojąć nieoryginalne umysły.

• (…) samorząd, o którym mowa, nie oznacza, że każdy rządzi sobą, lecz że każdym rządzą wszyscy pozostali.

• Żaden rząd utworzony przez demokrację lub liczną arystokrację nie wzniósł się nigdy, i nawet wznieść nie mógł ponad mierność.

Inne

• Czyny są dobre, jeśli przyczyniają się do szczęścia, złe, jeśli przyczyniają się do czegoś przeciwnego. Przez szczęście rozumie się przyjemność i brak cierpienia, przez nieszczęście – cierpienie i brak przyjemności.

• Istnieje domniemanie prawdy poglądu podtrzymywanego przez wielu ludzi, a odrzucając go, winniśmy wskazać jakąś realną lub możliwą przyczynę jego panowania.

• Istnieje olbrzymia różnica między uznawaniem opinii za prawdziwą, ponieważ nie została odparta mimo wielu sposobności do jej zwalczenia, a zakładaniem jej prawdy w celu niedopuszczenia do jej odparcia. Całkowita swoboda przeczenia i oponowania naszej opinii jest jedynym warunkiem usprawiedliwiającym przyjmowanie jej prawdziwości w celu działania; i tylko na tych warunkach istota obdarzona ludzkimi zdolnościami może być rozumowo pewna, że ma słuszność.
  • Źródło: Richard H. Popkin, Avrum Stroll, Filozofia, tłum. Jan Karłowski, Norbert Leśniewski, Andrzej Przyłębski, Poznań 1994, s. 126.

• Kto poznał zagadnienie tylko z jednej strony, ten niewiele o nim wie.

• Lepiej być niezadowolonym Sokratesem niż zadowolonym głupcem.
  • Źródło: Utylitaryzm (1861)
  • Zobacz też: Sokrates

• Małżeństwo jest jedyną formą rzeczywistego niewolnictwa uznanego przez prawo.

• Rząd sądzić należy (…) wedle tego, co robi z obywateli i co robi z nimi (…) i wedle dobroci lub sprawiedliwości dzieł, których dokonywa dla nich bądź z nimi.

• [Są] najpełniejszym systemem duchowego i świeckiego despotyzmu, jaki kiedykolwiek zrodził się w ludzkim umyśle, z wyjątkiem może Ignacego Loyoli.
  • Opis: o ideach Comte’a.
  • Źródło: Autobiografia, przeł. M. Szerer, Warszawa 1931.

• Nieprzyjaciel wolności słowa mógłby powiedzieć w celu zmniejszenia siły tych uwag, że nie ma żadnej konieczności, by ludzkość znała i wiedziała wszystko, co mogą powiedzieć za lub przeciw jej opiniom filozofowie i teologowie. Że zwykłym ludziom nie jest potrzebna zdolność do wykazania nieścisłości lub błędów przemyskiego oponenta. Że wystarczy, jeśli jest ktoś zdolny do udzielenia odpowiedzi obalającej wszystko, co mogłoby wprowadzić w błąd osoby niewykształcone. Że proste umysły, które nauczyły się oczywistych zasad wpajanych w nie prawd, mogą zaufać autorytetowi co do rzeczy, a zdając sobie sprawę z tego, że nie mają dostatecznej wiedzy ani talentu do rozwiązywania każdej trudności, którą można by wysunąć, mogą zadowolić się przeświadczeniem, że wszystkie wysunięte trudności zostały już lub mogą być pokonane przez osoby szczególnie do tego uzdolnione.
  • Źródło: Richard H. Popkin, Avrum Stroll, Filozofia, op. cit., s. 127.

• To, co niszczy indywidualność, to żądza panowania, niezależnie od tego, jak ją określimy.

• W człowieku tylko żołądek bywa (i to czasem) w pełni zadowolony.

• Większość ludzi przedkłada siłę nad wolność.

• Wojna jest zła, lecz nie najgorsza. Jeszcze gorszy jest stan rozkładu i degradacji uczuć moralnych i patriotycznych, nakazujący myśleć, że nie ma rzeczy wartej wojny. Osoba, która nie ma niczego, o co mogłaby walczyć, niczego ważniejszego niż osobiste bezpieczeństwo jest pożałowania godnym stworzeniem i nie ma szans na bycie wolnym, chyba że dzięki wysiłkom ludzi lepszych niż ona sama.

• Wynalazki są rzeczą przypadku i nie mogą być podciągnięte pod żadne prawo.

O Johnie Millu

• Czuję odrazę do ludzkiej wulgarności, kiedy słyszę „Co słuszne dla jednego człowieka, jest też słuszne dla innego”. Takie zasady chętnie uzależniłyby wszelką ludzką działalność od wzajemnej użyteczności i wtedy każde postępowanie jawi się jako gotówkowa zapłata za coś, co dla nas kiedyś zrobiono. Hipoteza ta jest plebejska w najwyższym stopniu; stawia się ją przy założeniu, że istnieje jakiegoś rodzaju równoważność wartości pomiędzy moim działaniem a twoim.
  • Autor: Fryderyk Nietzsche
  • Źródło: Richard H. Popkin, Avrum Stroll, Filozofia, op. cit., s. 55.

• Otrzymał bardzo staranne wychowanie i posiadał, równie jak Comte, olbrzymią wiedzę; był uosobieniem uczciwości naukowej i praktycznej; wywarł bardzo znaczny wpływ nie tylko na myśl filozoficzną, ale także myśl polityczną brytyjską, jako zdecydowany obrońca liberalizmu. Zmarł otoczony powszechną czcią Europy, jako jeden z najszlachetniejszych ludzi swego czasu.
  • Autor: Józef Maria Bocheński, Zarys historii filozofii, Komorów 2009, s. 203.