Jan Poźniak

Jan Poźniak (biał. Ян Аляксандравіч Пазняк, Jan Alaksandrawicz Pazniak; ur. 1887, 1895 lub 1897, zm. 1940) – publicysta, działacz społeczny, polityczny i kulturalny białoruskiej mniejszości narodowej w II Rzeczypospolitej; dziadek Zianona Pazniaka.

O Janie Poźniaku

Jan Poźniak był człowiekiem niegadatliwym, życzliwym, pozbawionym żądzy sławy. „Biełaruską Krynicę” i całą pracę w BChD-BZL ciągnął jak wół, był dobrym organizatorem, taktykiem i przewidującym politykiem. Organizując pracę niby pozostawał z boku, nie „kipiał” i nie „szumiał”, a sprawa szła. Był głęboko wierzącym katolikiem. Miał wytrzymałość i cierpliwość, bo ofiarnie kochał swoją Ojczyznę i znieważany, zniewolony białoruski lud.
- Ян Пазьняк быў чалавек нешматслоўны, добразычлівы і пазбаўлены славалюбства. „ Беларускую крыніцу” і ўсю працу ў БХД-БНА ён цягнуў, як вол, быў добрым арганізатарам, тактыкам і прадбачлівым палітыкам. Арганізуючы працу, сам ён нібы заставаўся збоку, у цяні, не „ кіпеў” і не „ шумеў”, а справа ішла. Быў глыбока веруючым каталіком. Меў вытрымку і цярпеньне, бо ахвярна любіў сваю Бацькаўшчыну і зьняважаны, паняволены беларускі народ. (biał.)
- Autor: Zianon Pazniak, 30 grudnia 1989 roku, Mińsk
- Źródło: „Nawiny BNF”, 20 stycznia 1990; za: Zianon Pazniak: Razwahi. Kancepcyja nowaha Biełaruskaha Adradżeńnia, kn.1, artykuły i materjały (1990 – III.1996). Warszawa – Nowy Jork – Wilno: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2007, s. 14. ISBN 9955-9337-6-3.

Jan Poźniak to jeden z najbardziej głębokich, skutecznych liderów i organizatorów białoruskiej działalności narodowo-wyzwoleńczej, społecznej i oświatowej na Zachodniej Białorusi. Stał na czele nie tylko kierunku, nie tylko organizacji, ale całego nurtu w białoruskim ruchu, który okazał się najbardziej odporny życiowo i nie patrząc na nieustające represje polskich władz, przetrwał do końca panowania Polski na zachodniobiałoruskich ziemiach.
- Ян Пазьняк – адзін з найбольш глыбокіх, выніковых лідэраў і арганізатараў беларускай нацыянальна-вызваленчай, грамадзкай і асьветніцкай дзейнасьці ў Заходняй Беларусі. Ён узначальваў ня толькі накірунак, ня толькі арганізацыю, але і цэлую плынь у беларускім руху, якая аказалася найбольш жыцьцястойкай, і, ня гледзячы на няспынныя рэпрэсіі польскіх уладаў, пратрывала да канца панаваньня Польшчы на заходнебеларускіх землях. (biał.)
- Autor: Zianon Pazniak, 30 grudnia 1989 roku, Mińsk
- Źródło: „Nawiny BNF”, 20 stycznia 1990; za: Zianon Pazniak: Razwahi. Kancepcyja nowaha Biełaruskaha Adradżeńnia, kn.1, artykuły i materjały (1990 – III.1996). Warszawa – Nowy Jork – Wilno: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2007, s. 12. ISBN 9955-9337-6-3.

Obraz dziadka Jana (Jasia, jak nazywała go babcia) wyobrażałem sobie od dzieciństwa. Wydawał mi się świętym. Przez całe życie nie słyszałem, by ktoś rzucił kamieniem w ten obraz. Zabójcy milczeli, żeby nie wyjawić swojej zbrodni. I oto przyszedł czas, i zapienili się następcy zabójców. Myślą, że nie odpowiedzą za twoją śmierć, dziadku Jasiu. No i pienią się przecież na mnie, choć i wspominają twoje imię. Jacy oni podobni do tamtych, jak podobni… Podobni do szczegółów.
- Вобраз дзеда Яна (Яся, як называла яго бабуля) я ўяўляў з дзяцінства. Ён мне здаваўся сьвятым. За ўсё жыцьцё я ня чуў, каб хто кінуў камень у гэты вобраз. Забойцы маўчалі, каб ня выявіць сваё злачынства. І вось жа прыйшоў час, і запеніліся наступнікі забойцаў. Яны думаюць, што не адказныя за тваю сьмерць, дзед Ясь. Ды й пеняцца ж на мяне, хоць і ўспамінаюць тваё імя. Як яны падобныя на тых, як падобныя… Да дробязяў падобныя. (biał.)
- Autor: Zianon Pazniak, 30 grudnia 1989 roku, Mińsk
- Opis: o próbach fałszowania biografii dziadka.
- Źródło: „Nawiny BNF”, 20 stycznia 1990; za: Zianon Pazniak: Razwahi. Kancepcyja nowaha Biełaruskaha Adradżeńnia, kn.1, artykuły i materjały (1990 – III.1996). Warszawa – Nowy Jork – Wilno: „Biełaruskija Wiedamaści”, Towarzystwo Kultury Białoruskiej na Litwie, 2007, s. 14. ISBN 9955-9337-6-3.

Paszkwile

Co się stało z nim potem, dokładnie nie wiadomo. Według jednych danych, zastrzelili go sami Niemcy, według innych – Jana Poźniaka już po wojnie złowili pracownicy NKWD i bez zbędnych rozmów za wieloletnią działalność antyradziecką postawili pod ścianą.
- Что потом случилось с ним дальше, доподлинно неизвестно. По одним данным, его застрелили сами немцы, а по другим – Яна Позняка уже после войны изловили сотрудники НКВД и без лишних разговоров за многолетнюю антисоветскую деятельность поставили к стенке.
- Autor: Wadim Andriuchin
- Źródło: „Nowoje Dieło”. 18, 30 kwietnia 2008

No więc raz białoruscy dziennikarze zainteresowali się przyczynami takiej wściekłej rusofobii Pazniaka. Rezultaty ich dochodzenia okazały się szokujące! Okazuje się, że jego dziadziuś, Jan Poźniak, jeszcze przed wojną był członkiem narodowo-socjalistycznej partii Białorusi. Była taka profaszystowska grupka emigrantów-nacjonalistów, która się okopała w latach 30. w hitlerowskim Berlinie. Jan Poźniak liczył się tam redaktorem naczelnym partyjnej gazety „Białoruski Świt”, gdzie publikowane były artykuliki o niepełnowartościowości Rosjan, którzy barbarzyńsko poniżyli „Białorusinów-Aryjczyków”, o konieczności zniszczenia „Żydów-komunistów” (…) Ciekawe, że potem te myśli, po prawie 50 latach, prawie słowo w słowo powtórzył wnuk Jana Poźniaka.
- Но вот однажды белорусские журналисты заинтересовались истоками такой оголтелой русофобии Позняка. Результаты их расследования оказались потрясающими! Оказывается, его дедушка, Ян Позняк, ещё до войны являлся членом национал-социалистической партии Белоруссии. Была такая профашистская группировка эмигрантов-националистов, окопавшихся в 30-е годы в гитлеровском Берлине. Ян Позняк числился там главным редактором партийной газеты „Белорусское утро”, где печатались статейки о расовой неполноценности русских, которые-де варварски покорили „белорусов-арийцев”, о необходимости уничтожать „жидов-коммунистов” (…) Любопытно, что эти мысли затем, спустя почти 50 лет, почти слово в слово повторил внук Яна Позняка.
- Autor: Wadim Andriuchin
- Źródło: „Nowoje Dieło”. 18, 30 kwietnia 2008