Duma i uprzedzenie

Duma i uprzedzenie (ang. Pride and Prejudice) – powieść Jane Austen z 1813 roku, tłumaczenie Anna Przedpełska-Trzeciakowska.

Błogosławieni, którzy nie mając nic do powiedzenia, nie ubierają tego w słowa.

Był to temat ożywczy jak woda źródlana, toteż pani Bennet, wyliczając zalety przyszłego związku, wydawała się niezmordowana.
- Opis: rozmowa pani Bennet z panią Lucas o nadziejach na zamążpójście Jane.

Była bardziej zdumiona niż zadowolona z podboju, jakiego dokonały jej wdzięki.
- Opis: o Elżbiecie, gdy spostrzegła, że zrobiła wrażenie na panu Collinsie.

– Co by cię nie obchodziło?
– Nic w ogóle.
A więc dziękujmy Bogu, że stan takiej nieczułości nie może ci grozić.
- Opis: rozmowa państwa Bennet o majoracie.

– (…) Często łudzi nas własna próżność. Kobietom się wydaje, że uwielbienie istotnie coś znaczy.
– A mężczyźni robią wszystko, co mogą, by kobietom tak się wydawało.

Duma (…) jest dość powszechnym grzechem, jak sądzę. Przeczytałam wiele książek na ten temat i jestem przekonana, że natura ludzka jest szczególnie podatna na jej wpływ, i że tylko nieliczni z nas nie popadają w samozachwyt ze względu na taką czy inną, prawdziwą lub wyimaginowaną zaletę. Próżność i duma to dwa różne pojęcia, chociaż często używamy ich wymiennie. Człowiek może być dumny, ale nie próżny. Duma odnosi się raczej do naszego zdania o sobie samym, próżność natomiast wiąże się z tym, co chcielibyśmy, aby inni o nas myśleli.
- Opis: słowa Mary podczas wizyty Bennetów u Lucasów; komentarz do postawy Fitzwilliama Darcy’ego na balu.
- Źródło: przeł. Katarzyna Surówka, wyd.: Zielona Sowa, Kraków 2005, s. 17.

Dałem mu moją zgodę. To tego rodzaju człowiek, że nie ośmieliłbym się odmówić mu czegoś, o co łaskawie zechciał poprosić.

Dama odczuła wagę komplementu.

Elżbieta pomyślała, że gdyby jej rodzina zmówiła się, by podczas tego wieczoru jak najbardziej się ośmieszyć, nie mogłaby z większym powodzeniem odegrać swej roli.

Jadę jutro tam, gdzie znajdę mężczyznę nieodznaczającego się ani dobrymi manierami, ani rozsądkiem – jednym słowem, niczym co by mu mogło zjednać sympatię. Głupi mężczyźni to jedyni, jakich warto znać.

Jest prawdą powszechnie znaną, że samotnemu a bogatemu mężczyźnie brak do szczęścia tylko żony.
- It is a truth universally acknowledged, that a single man in possession of a good fortune, must be in want of a wife. (ang.)

Lady Lucas, która od dłuższego już czasu ziewała znudzona wyliczaniem radości, na jakie sama nie miała najmniejszych widoków, mogła oddać się takim rozkoszom, jak szynka na zimno i kurczęta.

Lecz choć nie mogła patrzeć, mogła słuchać, on zaś mówił jej, ile dla niego znaczyła, co z każdą chwilą czyniło jego uczucie coraz cenniejszym.

Lekkomyślność, brak względów dla uczuć innych i brak własnego zdania, oto przyczyny złego.
- Zobacz też: lekkomyślność

Młody człowiek w miarę swoich możliwości powinien być przystojny.

Mylisz się, moja droga. Mam dla twoich nerwów najwyższy szacunek. To moi starzy przyjaciele. Co najmniej od dwudziestu lat słyszę, jak się nad nimi rozwodzisz.
- You mistake me, my dear. I have a high respect for your nerves. They are my old friends. I have heard you mention them with consideration these last twenty years at least. (ang.)

Myśl o przeszłości tylko wtedy, kiedy może ci ona sprawić przyjemność

Nawet, gdybym ją widziała, to i tak bym jej nie zauważyła.

Niewielu jest ludzi, których prawdziwie kocham, a jeszcze mniej takich, o których mam dobre mniemanie. Im więcej poznaję świat, tym mniej mi się podoba, a każdy dzień utwierdza mnie w przekonaniu o ludzkiej niestałości i o tym, jak mało można ufać pozorom cnoty czy rozumu.

Obawiałem się bowiem, bym nie okazał nieposzanowania dla jego pamięci, będąc w dobrych stosunkach z kimś, z kim on miał przyjemność być w złych.
- Opis: Pan Collins w liście do pana Benneta.

Pani Bennet wyraziła natarczywie uprzejmą nadzieję, iż wkrótce ujrzy wszystkich tu zebranych w Longbourn.

Pani Long to najlepsza pod słońcem kobieta, a jej siostrzenice to miłe, dobrze ułożone panienki i na dodatek bardzo brzydkie. Ogromnie je lubię.

Panna Lucas zobaczyła go [pana Collinsa] z okna na piętrze i natychmiast postanowiła spotkać go przypadkowo na ścieżce.

Po cóż innego żyjemy, jak nie po to, by być przedmiotem rozrywki naszych sąsiadów i z kolei śmiać się z nich?
- For what do we live, but to make sport for our neighbours, and laugh at them in our turn? (ang.)
- Zobacz też: sąsiad

Reputacja jest rzeczą równie kruchą, jak piękną.

To byłoby już największe nieszczęście. Żeby ktoś, kogo się postanowiło nienawidzić, okazał się nagle miły. Nie życz mi czegoś podobnego.
- That would be the greatest misfortune of all! To find a man agreeable whom one is determined to hate! Do not wish me such an evil. (ang.)

Trudno przypuścić, by lady Lucas nie odczuła triumfu, mogąc odpłacić się pani Bennet opowiadaniem, jaka to radość dla matki dobrze wydać córkę za mąż. Przyjeżdżała więc do Longbourn częściej niż zwykle, by się zwierzyć ze swego szczęścia, choć kwaśne spojrzenia i złośliwe uwagi pani Bennet mogły całkiem to szczęście zatruć.

Uprzejmość Charlotty sięgała dalej, niż przypuszczała Elżbieta. Młoda dama postanowiła bowiem, ni mniej, ni więcej, tylko uchronić przyjaciółkę od powtórnych nalegań pana Collinsa, starając się ściągnąć je na siebie.

Uważam też za niezmiernie istotne, by pastor darzył należytą uwagą każdego, zwłaszcza zaś tych, którym zawdzięcza swą pozycję.
- Źródło: rozdział XVIII
- Zobacz też: pastor

[Pani Bennet] Zakończyła swoje wywody najlepszymi życzeniami, by lady Lucas mogła jak najprędzej przeżyć podobną radość. Promieniowało z niej jednak zwycięskie przekonanie, iż nie ma na to najmniejszych nadziei.

Zastanawiam się, kto pierwszy odkrył, jak skutecznie poezja potrafi zniszczyć uczucie.
- I wonder who first discovered the efficacy of poetry in driving away love! (ang.)

Żonie nie zawdzięczał nic prócz radości, jaką czerpał z jej głupoty i ignorancji. Nie jest to jednak ten rodzaj szczęścia, jaki na ogół mężczyźni pragnęliby zawdzięczać żonom, ale tam, gdzie brak innych źródeł zadowolenia, prawdziwy filozof potrafi wykorzystać i te, które mu są dane.

Tłumaczenie Dorota Sadowska:

– Nie ma w ogóle nic lepszego jak taniec. Uważam, że jest jednym z najważniejszych elementów świadczących o wytworności w najbardziej eleganckich społecznościach.

– Z pewnością, sir; a ma też tę zaletę, że jest też w modzie wśród zupełnie nie eleganckich społeczności na świecie. Każdy dzikus potrafi tańczyć.

Kobieca wyobraźnia jest błyskawiczna: w moment przeskakuje od zapatrzenia do miłości, od miłości do małżeństwa.

bo takie całodniowe tête-à-tête pomiędzy dwiema kobietami nigdy nie może nie skończyć się waśnią

Odległość to nic, kiedy ktoś ma cel.

nędznymi są wszystkie sztuczki, do których czasami zniżają się damy, by kogoś urzec. Cokolwiek zawiera znamiona przebiegłości, jest nikczemne.

– Nie, żebym ja uważała, że Charlotte jest tak bardzo nieładna, ale ona jest naszą szczególną przyjaciółką.

– Wydaje się być bardzo miłą panną.
– Och! no, tak; ale musi pan przyznać, że jest ona bardzo nieładna.

– O, nie – zawołał Bingley – to jest za dużo, by wieczorem pamiętać wszystkie rano wypowiedziane głupstwa.

– Mniej więcej miesiąc temu otrzymałem ten list; a około dwa tygodnie temu odpowiedziałem na niego, bo uważam, że to bardzo delikatna sprawa i wymagająca natychmiastowego poświęcenia jej uwagi.

mówił, że wiele słyszał wcześniej o ich urodzie, ale w tym przypadku te opowieści nie do końca oddają prawdę; Taka galanteria niezbyt odpowiadała gustowi niektórych spośród zebranych;

– Często zwracałem uwagę, jak niezwykle mało młode damy zainteresowane są poważniejszymi księgami, choć te napisane są wyłącznie dla ich zbudowania.

– Ominął mnie zaszczyt rozumienia ciebie

Jak ktoś cierpi w milczeniu, to współczucia nie wzbudzi.

Bo często spostrzegam, że rezygnacja nigdy nie jest tak doskonała, jak wtedy, gdy odmówiona nam aprobata zaczyna tracić na wartości w naszych oczach.

która przyjęła go opierając się wszelkim osobistym względom czy korzyściom, wyłącznie z czystego, niewzruszonego i zupełnie bezinteresownego pragnienia, by osiąść wreszcie na swoim

gdybym była przekonana, że Charlotte żywi dla niego jakieś względy, to musiałabym gorsze zdanie mieć o jej umyśle, niż to, które teraz mam o jej sercu.

jest zarozumiałym, pompatycznym głupcem o ograniczonym umyśle, wiesz o tym, równie dobrze, jak ja; i tak samo, jak ja, musisz czuć, że kobieta, która chce go poślubić, nie może mieć po kolei w głowie

Nagły spadek w wysokości dziesięciu tysięcy funtów stanowił nadzwyczajny czar młodej damy, której on się usilnie starał przypodobać

gdybym naprawdę doświadczyła takiej czystej i wzniosłej żarliwości uczuć, to obecnie samo jego nazwisko byłoby mi wstrętnym i życzyłabym mu, by spotkało go samo zło.

a choć z pewnością stanowiłabym bardziej interesujący temat rozmów dla wszystkich moich znajomych, gdybym była w nim nieprzytomnie zakochana, to jakoś nie mogę rzec, że żal mi tego, iż jestem względnie mało interesującym tematem. Stanie się takim ważnym tematem w towarzystwie czasem musi być zbyt drogo okupione.

Dopiero zaczynają poznawać świat i jeszcze nie są gotowe na tę przykrą prawdę, że urodziwy młody człowiek też musi mieć z czego żyć, tak samo, jak i nieurodziwy.

na tyle bardzo mało podobał się jej wyjazd, że powiedział jej, by napisała do niego i niemalże obiecał jej, iż odpowie na jej list

– Człowiek w takiej niedoli nie ma czasu na te wszystkie eleganckie zasady i dobre obyczaje, których inni ludzie mogą sobie przestrzegać.

Niewielu jest, jak sądzę ludzi, w Anglii, którzy tak naprawdę bardziej lubią muzykę i mają lepszy wrodzony gust, niż ja. Gdybym się kiedykolwiek uczyła, byłabym w tym absolutnie doskonała.

Sama jego twarz, głos, maniery od razu dowodziły, iż stanowi on wzór cnót.

zaś Jej Wielmożność znów zadawała dokładne pytania o każdy szczegół ich podróży, dawała im wskazówki dotyczące najwłaściwszego sposobu pakowania, a taki nacisk kładła na układanie sukien w jedynie słuszny sposób, że Maria czuła się po powrocie na plebanię zobowiązana wypakować to, co spakowała w ciągu dnia, i zacząć pakować od początku.

ale nie można się zawsze wyśmiewać z człowieka, nie wyłożywszy się od czasu do czasu na czymś dowcipnym

Pani Bennet była rozwlekła w swych życzeniach wszelkiego szczęścia dla córki i dogłębnie przejmująca w nakazach, by ta nie omijała żadnej sposobności do zabawienia się tak bardzo, jak to tylko możliwe: rada, co do której był wszelki powód wierzyć, że na pewno będzie wysłuchana;

Bo gdyby wszystko zostało idealnie zaplanowane, to to, że przeżyję rozczarowanie, byłoby bardziej, niż pewne. (…) Plan, którego wszelkie elementy zapowiadają same wspaniałości, nie może nigdy naprawdę się udać;

Ale jest hojnym dla służby panem domu, jak sądzę, a to w oczach służącej czyni z niego wzór cnót.

Ale tak, wiele możliwości rozmów przysporzył jej ślub; i dobroduszne życzenia jej dobrego powodzenia, jakie były wcześniej składane przez wszystkie złośliwe starsze damy z Meryton, straciły niewiele ze swego ducha przy takiej zmianie okoliczności, bowiem przy takim mężu jej nędzę uznano za pewną.

typowa przyjemność głoszenia kazań do cierpiących o cierpliwości

„Powinien Pan oczywiście wybaczyć im, jako chrześcijanin, lecz nigdy nie dopuścić ich przed swe oblicze ani nie zezwolić na to, by ich imiona były wspomniane w Pańskiej obecności.”

– Tak wygląda w jego pojęciu chrześcijańskie przebaczenie!

Już się umówiliśmy, że mamy być najszczęśliwszą parą na świecie.

Żywość twego ducha i umysłu sprowadzi na ciebie bardzo wielką groźbę w małżeństwie z kimś tobie nierównym. Nie będziesz mogła uniknąć cierpienia i braku uznania. Dziecko moje, nie sprowadzaj na mnie tej boleści, nie każ mi patrzeć na to, jak ty nie będziesz mogła szanować swego towarzysza życia. Nie wiesz, na co się porywasz.

– Jeśli jacyś młodzieńcy przyjdą po Mary i Kitty, to przyślij ich tutaj, bo akurat mam wolną chwilkę.

Zobacz też

film Duma i uprzedzenie