Charles Maurras

Charles Marie Maurras (1868–1952) – francuski filozof, pisarz, monarchista, współtwórca ruchu Action Française, kolaborant w okresie II wojny światowej.

Le dilemme de Marc Sangnier. Essai sur la démocratie religieuse

(Paryż 1906, [w:] Idem, La démocratie religieuse, éd. J. Vier, Paryż 1978, cyt. za: Idem, Jestem Rzymianinem, tłum. A. Wielomski, „Pro Fide, Rege et Lege” 2003, nr 1–2)

Jestem Rzymianinem, gdyż od konsula Mariusza i boskiego Juliusza aż po Teodozjusza zarysował się pierwotny ideał Francji. Jestem Rzymianinem, gdyż to Rzym, Rzym księży i papieży, dał wieczność uczuciom, metodom, kultowi, dziełu politycznemu całych pokoleń urzędników i sędziów. Jestem Rzymianinem, gdyż gdyby moi ojcowie nie byli takimi Rzymianami, jakim ja jestem, to pierwsza inwazja barbarzyńców między V a X wiekiem uczyniłaby moją ziemię ziemią niemiecką lub norweską. Jestem Rzymianinem, gdyż bez opieki romańskiej druga faza inwazji barbarzyńców, która miała miejsce w XVI wieku, inwazja protestancka, uczyniłaby moją ziemię ziemią szwajcarską. Jestem Rzymianinem w bogactwie bytu historycznego, intelektualnego i moralnego. Jestem nim, gdyż gdybym nie był, nie byłoby we mnie nic francuskiego. (…) Dzięki temu skarbcowi, który otrzymał z Aten i przekazał mojemu Paryżowi, Rzym stał się cywilizacją i człowieczeństwem.
- Źródło: s. 63

Kościół katolicki, Kościół porządku – to były dla nas synonimy do tego stopnia, że mówiliśmy „książka katolicka”, by powiedzieć „książka piękna, klasyczna, napisana zgodnie z rozumem powszechnym i wielowiekowym obyczajem cywilizowanego świata”; odwrotnie zaś – książka protestancka znaczyła chaotyczną dzikość. (…) Luter jest ikonoklastą, tak jak Tołstoj i Rousseau. Ich marzeniem jest zdeptać formy i podzielić umysły. To marzenie antykatolickie. Natomiast marzenie o zebraniu, wola zjednoczenia nawet u niekatolików świadczy o przyjaźni wobec katolicyzmu.
- Źródło: s. 61

Najbardziej istotnym motywem katolickiego nauczania jest umiar, który chroni działalność społeczną przed ekstremizmem. (…) Uczucia zostały poddane panowaniu myśli; to, co było ślepe, otrzymało czujne oczy, serce ludzkie, które jest skłonne do fałszywych sofizmatów, jak i do brutalności stanu dzikiego, zostało utemperowane i oświecone.
- Źródło: s. 60

Przypominając masom pojęcie stanów, ojczyzny i autorytetu, Kościół ratuje jednostkę przed ustawieniem samej siebie na ołtarzu. (…) Indywidualizm został wykluczony w imię miłości do osoby, a ci, których Kościół nazywa maluczkimi, otrzymali od niego uprzywilejowane traktowanie, pod warunkiem że nie wywoła u nich pychy, a zasada podporządkowania nie wywoła buntu.
- Źródło: s. 60

([w:] Idem, La Démocratie religieuse, Nouvelles Editions Latines, 1978)

Jestem Rzymianinem, jestem człowiekiem: dwa zdania identyczne.
- Je suis Romain, je suis humain: deux propositions identiques. (fr.)
- Źródło: s. 26

Inne

Autorytet należy do tej samej kategorii zjawisk, co cnota, geniusz czy piękno.
- Źródło: Mes idées politiques

Bóg jest cały miłością, mawia się. Czym stałby się świat gdyby, odwracając słowa, stwierdzić, że wszelka miłość jest Bogiem? Wiele dusz, których delikatność Ewangelii wzrusza, skłania się do pysznego błędu panteizmu, który zrównując wszelkie uczynki, miesza byty, uprawomocnia i poniża wszystko. Gdyby błąd ten zatriumfował, niewiele by trzeba czasu, aby zniszczyć dorobek największych pokoleń ludzkich. Lecz błąd ten został pokonany przez nauczanie i edukację Kościoła: Cała miłość nie jest Bogiem, cała miłość jest OD BOGA. Wierzący muszą uznać, pod karą ekskomuniki, te szacowne rozróżnienie, ratujące jeszcze Zachód przed tymi, których Macaulay nazwał barbarzyńcami z dołu.

(…) [człowiek] rodzi się sędzią czy kupcem, wojskowym, rolnikiem czy marynarzem i wskutek tego nie tylko z natury rzeczy, lecz i dzięki swej sytuacji staje się bardziej uzdolniony do wypełniania w społeczeństwie odpowiedniej funkcji.
- Źródło: Jerzy Adamski, Historia literatury francuskiej. Zarys, Wrocław 1989, s. 159.

Idea sądu ostatecznego wydaje mi się niepojęta, a przynajmniej grozi przekłamaniem: Stwórca Wszechmogący, prosząc o wybaczenie ludzi, zgotował im straszliwą nędzę i cierpienia na planecie tak źle stworzonej jak Ziemia.
- Opis: fragment listu do o. Penona.
- Źródło: A. Budzanowska, Charles Maurras – twórca nacjonalizmu integralnego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2014, s. 74.
- Zobacz też: Sąd Ostateczny

Instytucje republikańskie narodziły się skorumpowane.

Jeśli jestem ateistą, jak mogę być poganinem; skoro jestem poganinem, jak mogę być ateistą?
- Źródło: „L’Action française” et la religion catholique, 1913, s. 9.

Jeżeli zdecydowaliście się być patriotami, z pewnością zostaniecie rojalistami.
- Si vous avez résolu d’être patriote, vous serez obligatoirement royaliste. (fr.)
- Źródło: Mes idées politiques, S.n., 1937, s. 280.

Kościół u nas, we Francji, uosabia, jak zresztą wszędzie, autorytet, hierarchię, porządek i pokój. Republika przeciwnie, tradycyjnie prezentuje się nam jako protest i krytyka czynione w imię idei narodowych przeciwko naturalnym wartościom narodu.
- Źródło: J. Eisler, Maurras, Action française i Watykan, „Więź” 1988, nr 9.

Mój katolicyzm ogranicza się do nienawiści do protestantów, Boga. Jestem bardziej papistą aniżeli katolikiem, bardziej poganinem aniżeli papistą. Ale wszystko to jest przecież to samo, kiedy się temu dobrze przyjrzymy.
- Opis: fragment listu do o. Penona, 1893.
- Źródło: A. Budzanowska, Charles Maurras – twórca nacjonalizmu integralnego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2014, s. 76.

Nie byłem nigdy człowiekiem wierzącym; byłem głuchy, lecz dzięki inteligencji doceniłem muzykę języka prowansalskiego; byłem naznaczony nihilizmem filozofów, takich jak Schopenhauer, lecz dzięki sile swojego pragnienia przekonałem się do zalet tradycyjnej polityki; jestem agnostykiem, zafascynowanym polityczną siłą i trwaniem Rzymu, lecz powracam do pewnych form katolicyzmu.
- Źródło: Le mont de Saturne. Conte moral, magique et policier, Paryż 1950, s. 127.

Nie ma idei zrodzonej w ludzkim umyśle, która nie spowodowała przepływu krwi na ziemi.
- Il n’est pas une idée née d’un esprit humain qui n’ait fait couler du sang sur la terre. (fr.)
- Źródło: La Dentelle du rempart (1937)

Nie mogłem Bogu przebaczyć mojej głuchoty, upadłem i pozbawiłem Go roli protektora i dobroczyńcy. Mszczę się, odmawiając Mu istnienia.
- Opis: fragment listu do o. Penona.
- Źródło: A. Budzanowska, Charles Maurras – twórca nacjonalizmu integralnego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2014, s. 15.

Nie wiem co to jest wiara. Nie mam wiary monarchicznej. (…) Konstruuję most. Robię pomiary, badam teren, analizuję skały. Po tych studiach rzeknę: „Oto dobre miejsce, może jedyne; tu brak wspornika. (…) Dla człowieka wiary to daremne”
- Źródło: République ou le roi. Correspondance inédite entre Barrès et Maurras (1888–1923)

Nie znam innego Jezusa, jak z naszej tradycji katolickiej, i nie wyrzeknę się jasnego porządku Ojców, Soborów i Papieży, oraz wszystkich wielkich ludzi współczesnej elity, dla zaufania pismom czterech ciemnych Żydów.
- Opis: o czterech ewangelistach.
- Źródło: Préface de: Le chemin de Paradis, Paryż 1921[2], XXIX.

Nienawidzę trzech „R”: Reformacji, Rewolucji i Romantyzmu. Rewolucja jest dziełem Reformacji, a Romantyzm niczym innym jak literacką, filozoficzną i moralną kontynuacją Rewolucji.

Oto mamy człowieka do odstrzału – strzałem w plecy (…) ludzkiego śmiecia, którego należy traktować jak śmiecia.
- Opis: w 1936, kiedy Léon Blum został premierem Francji.
- Źródło: Tony Judt, Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty, tłum. Michał Filipczuk, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 104.

To, że taki Blum, zamiast ślęczeć nad Talmudem jak przystało na obrzezańca, może być député z Narbony i pełniąc tę funkcję może odgrywać rolę – i to jaką rolę! – w parlamencie francuskim, pokazuje skalę tragicznej absurdalności naszego systemu wyborczego.
- Opis: w październiku 1934.
- Źródło: Tony Judt, Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty, tłum. Michał Filipczuk, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 104.

Tradycja oznacza przekaz.
- Źródło: Mes idées politiques

Trzymam się bezwzględnie katolicyzmu, zwłaszcza z uwagi na moje życie wewnętrzne, dla osobistej dyscypliny mego ducha, jako subiektywnej syntezy najdoskonalszej, jaka może być zbudowana.
- Źródło: V. Nguyen, Maurras a „L’Observateur français” ou le ralliement avant le ralliement, „Études maurrassiennes” 5/1986, 658.

Umiłowanie ojczyzny stoi ponad wszystkimi innymi rzeczami.
- Źródło: A. Budzanowska, Charles Maurras – twórca nacjonalizmu integralnego, Księgarnia Akademicka, Kraków 2014, s. 203.

Wszelkimi środkami, nawet legalnymi.
- Opis: o obaleniu Republiki.
- Źródło: La contre-révolution spontanée. Le recherche, la discussion, l’émeute, 1899–1939, Lyon 1943.

Wszystkie faworyzowane przez nas idee – ład, tradycja, dyscyplina, hierarchia, autorytet, ciągłość, jedność, praca, rodzina, korporacja, decentralizacja, autonomia, organizacja pracy, są konserwowane i doskonalone przez katolicyzm. Tak jak katolicyzm wieków średnich znalazł wykończenie w filozofii Arystotelesa, tak samo nasz naturalizm społeczny odnajduje w katolicyzmie swoje najtrwalsze i najdroższe mu zasady.
- Źródło: L’Action française et la Religion catholique, s. 33.

Zniechęcająca jest myśl o żeglowaniu sześćdziesiąt, pięćdziesiąt, czterdzieści, dwadzieścia lat po tym morzu życia, przy braku w naszej duszy zagrzewającego ją przekonania, odległej nadziei. To tak, jakby wiosłować niczym najemnik lub galernik dookoła tego samego horyzontu, płaskiego i okrągłego jak talerz, z którego nie sposób uciec. To mdłe istnienie przeraża mnie. To dlatego szukam czegoś, co przypominałoby tego, co zostało zaczęte w moich myślach. Realizacja nie jest trudna, jeśli wspomaga ją wiara.
- Źródło: La dentelle du rempart. Choix de pages civiques en prose et en vers (1886–1936), Paryż 1937, s. 142.

O Charles’u Maurrasie

Istnieje na tym świecie coś gorszego niż nadużywanie siły, a mianowicie służalcza uniżoność, z jaką owa siła się spotyka, gdy jej nadużycia wieńczy sukces; owo wiernopoddańcze lizusostwo, które zapomina o zbrodni, by wysławiać sukces.
- Autor: Léon Blum
- Opis: w lipcu 1928 o Charles’u Maurrasie i innych przedstawicielach prawicy wyrażających podziw dla Mussoliniego.
- Źródło: Tony Judt, Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty, tłum. Michał Filipczuk, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 91.

Jak nie radować się z faktu, że w dzisiejszych czasach od człowieka będącego poza Kościołem otrzymujemy świadectwo woli przeciwstawienia się i walki z najgorszymi wrogami katolicyzmu. Dar ten, bez wątpienia pochodząc z zewnątrz, przynosi porządek czysto ludzki, katolicki, jest to prawdziwa perła dla Kościoła. Ten dar zawarty jest w La politique religieuse Maurrasa. W książce tej znajdziemy strony, które pozostaną najpiękniejszymi z tych, które dotychczas napisali z szacunku oddawanemu Kościołowi katolickiemu apologeci będący poza nim. Jest to najcenniejszy dar pośród wszystkich, gdyż Kościół katolicki został określony mianem cywilizacji w pełnym znaczeniu tego słowa, a ponadto wszelkie wrogie działania w niego wymierzone otrzymały znamię barbarzyństwa. W odniesieniu do kwestii społecznych i politycznych wyższość Kościoła zadeklarowana została w ten sposób, że być jego wrogiem oznacza być wrogiem całego rodzaju ludzkiego.
- Autor: Tomasz Pégues, „Revue Thomiste” 1913, no. 3, s. 342.

Wspaniały mózg, niestety tylko mózg. Pozbawiony nadprzyrodzoności.
- Autor: Pius XI
- Źródło: H. Bordeaux, Images romaines, Paryż 1950, s. 162.