Bitwa pod Somosierrą

Bitwa pod Somosierrą – trwająca osiem do dziesięciu minut szarża trzeciego szwadronu 1. Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej, przeprowadzona 30 listopada 1808 rano (około godziny 10.30) na przełęcz Somosierra w Hiszpanii na wysokości 1444 metrów n.p.m., przy 200-metrowej różnicy poziomów; zakończona zdobyciem wąwozu przez polskich szwoleżerów i sukcesem armii napoleońskiej.

Cóż za śmiałość w tych Polakach!
- Autor: Napoleon Bonaparte będąc pod wrażeniem szarży Polaków (cytat przypisywany)
- Źródło: Kronika Polski. Lata wielkich nadziei: 1796–1814, Wydawnictwo Ryszard Kluszczyński, Kraków 1998, s. 7.

Naprzód, psiakrew, cesarz patrzy!
- Autor: Jan Leon Kozietulski
- Opis: rozkaz Kozietulskiego do dokonania szarży.
- Źródło: Kronika Polski. Lata wielkich nadziei: 1796–1814, op. cit., s. 7.

Wkrótce nadjechał cesarz i krzyżem Legii Honorowej mnie zaszczycił. Pierwszy to był krzyż, który się pułkowi naszemu był dostał. Ja, najmłodszy oficer, pierwszym go jako szwoleżer zdobył, a do tego zdobyłem go sobie w dzień moich imienin. Pierwszy to raz było, żem do ojca nie dostał wiązarka na imieniny, ale za to dostałem go z rąk cesarza za krew dla ojczyzny w dniu imienin przelaną i jeszcze płynącą.
- Autor: Andrzej Niegolewski
- Opis: fragment relacji ze zdobycia Somosierry przez 3 szwadron szwoleżerów polskich
- Źródło: R. Bielecki (wybór, komentarz i przypisy), A. Tyszka (oprac. tekstów), Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich (1796-1815), cz. 2., Kraków 1984

Zostawcie to moim Polakom!
- Autor: Napoleon Bonaparte
- Opis: kiedy Francuzom nie udało się zdobyć wąwozu somosierrskiego.
- Źródło: Kronika Polski. Lata wielkich nadziei: 1796–1814, op. cit., s. 7.