Baśnie Andersena

Baśnie Andersena – cykl baśni napisanych przez Hansa Christiana Andersena.

Bałwan ze śniegu

(duń. Sneemanden)

• Tęsknota do pieca to ciężka choroba dla bałwana.
  • … han havde Kakkelovns Længsel.
    Det er en slem Syge for en Sneemand! sagde Lænkehunden. (duń.)
  • Opis: pies o bałwanie, którego marzeniem było, aby móc stanąć w domu obok pieca
  • Zobacz też: bałwan, tęsknota, Bałwan ze śniegu – tekst

Brzydkie kaczątko

(duń. Den grimme ælling)

• Chłodno, głodno i nikogo, kto by polubił je szczerze. Bo takie brzydkie! A nie tylko brzydkie, lecz takie duże i takie odmienne od wszystkich, wszystkich ptaków! Do nikogo, do nikogo niepodobne.
   A każdy szuka podobnych do siebie.
  • przekład: Cecylia Niewiadomska, Brzydkie kaczątko – tekst

Bzowa Babuleńka

Bzowa Babuleńka, rys. Lorentz Frølich

(duń. Hyldemoer)

• Ale wymyślone baśnie i historyjki są do niczego, prawdziwe zaś przychodzą same, stukają w czoło i powiadają: Oto jestem!
  • Ja, men de Eventyr og Historier due ikke! nei, de rigtige, de komme af sig selv, de banke mig paa Panden og sige: her er jeg! (duń.)
  • Opis: stary pan do chorego chłopca, zamierzając opowiedzieć mu bajkę.
  • Zobacz też: baśń

• Byłoby dobrze, gdyby bajka chciała przyjść wtedy, kiedy się ją wzywa, ale to wielka dama, przychodzi tylko wtedy, kiedy ma na to ochotę.
  • Ja, naar der vilde komme et Eventyr af sig selv, men saadant et er fornemt, det kommer kun naar det selv har Lyst. (duń.)
  • Opis: stary pan, we wstępie do bajki.
  • Zobacz też: bajka

• Niektórzy nazywają mnie Bzową Babuleńką, inni driadą, ale naprawdę nazywam się Wspomnieniem; to ja siedzę na drzewie, które ciągle rośnie i rośnie, to ja wspominam i opowiadam historię!
  • Nogle kalde mig Hyldemoer, Andre kalde mig Dryade, men egentlig hedder jeg Erindring, det er mig, der sidder i Træet, som voxer og voxer, jeg kan huske, jeg kan fortælle!… (duń.)

• Właśnie z rzeczywistości rodzi się najdziwniejsza baśń w świecie.
  • Ud af det Virkelige voxer just det forunderligste Eventyr. (duń.)
  • Opis: Bzowa Babuleńka do chłopca, który twierdził, że opowiedziana przez staruszka historia nie była bajką.

Calineczka

Calineczka, rys. Vilhelm Pedersen

(duń. Tommelise)

• Koak, koak, brekekkeks!
  • koax, koas, brekke-ke-kex! det var alt hvad han kunde sige. (duń.)
  • Opis: wszystko, co potrafił powiedzieć syn ropuchy.
  • Źródło: Dziecię elfów, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1908, s. 5, tłum. Cecylia Niewiadomska.

• – A jaka cienka w pasie! – Fe, podobna do człowieka.
  – Szkaradna!
  • Hun er saa smækker i Livet, fy! hun seer ud ligesom et Menneske! Hvor hun er styg! (duń.)
  • Opis: chrabąszcze i chrząszczyce o Calineczce.
  • Źródło: Dziecię elfów, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1908, s. 7, tłum. Cecylia Niewiadomska.

• Nędza to straszna urodzić się ptakiem.
  • Det maa være ynkeligt at blive født til en lille Fugl! (duń.)
  • Opis: kret do myszy i Calineczki.
  • Źródło: Dziecię elfów, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1908, s. 11, tłum. Cecylia Niewiadomska.
  • Zobacz też: Calineczka w Wikipedii

Co ojciec czyni, jest zawsze słuszne

(duń. Hvad Fatter gjør, det er altid det Rigtige)

• Nieraz bowiem z bajkami jest tak jak z niektórymi ludźmi: z wiekiem wydają się nam milsi.
  • Opis: komentarz Andersena do baśni.

• Co ojciec czyni, jest zawsze słuszne i na dobre wychodzi.
  • Hvad Fatter gjør, det er altid det Rigtige. (duń.)
  • Opis: morał, a zarazem ostatnie słowa baśni. Na początku baśni Andersen wspomina, że często je słyszał w dzieciństwie.
  • Zobacz też: Co ojciec czyni, jest zawsze słuszne – tekst

Co się zdarzyło ostowi

Co się zdarzyło ostowi, Lorentz Frølich

(duń. Hvad Tidselen oplevede)

• Gdy dzieciom dobrze w ogrodzie, matka może się zadowolić nawet miejscem za płotem.
  • Naar Ens Børn ere vel inde, finder en Moder sig i at staae udenfor Stakittet! (duń.)
  • Opis: krzew ostu pogodzony z losem, że pozostał koło płotu przy polnej drodze; dumny, że jeden z jego kwiatów dostał się do butonierki, a drugi na ramkę obrazu w pałacu.

Dzielny żołnierz cynowy

(duń. Den standhaftige Tinsoldat)

• Było raz dwudziestupięciu żołnierzy cynowych, braci rodzonych, gdyż ulano ich z jednej cynowej łyżki. Trzymali karabiny w ramionach, twarze ich obrócone były prosto ku wrogowi, mundury mieli czerwone i niebieskie, słowem — wyglądali prześlicznie.
• Der var engang femogtyve tinsoldater, de var alle brødre, thi de var født af en gammel tinske. Geværet holdt de i armen og ansigtet satte de lige ud; rød og blå, nok så dejlig var uniformen.

• Służąca i mały chłopiec zbiegli zaraz po schodach i szukali długo. Ale nie dostrzegli go wcale, chociaż omal nań kilka razy nie nadeptali. Mógł zawołać: — Tu jestem! — i byłoby po wszystkiem, ale miał mundur na sobie, przeto osądził, że nie wypada głośno krzyczeć.
• Tjenestepigen og den lille dreng kom straks ned, for at søge; men skønt de var færdig ved at træde på ham, kunne de dog ikke se ham. Havde tinsoldaten råbt: Her er jeg! så havde de nok fundet ham, men han fandt det ikke passende at skrige højt, da han var i uniform.
  • Źródło: Dzielny żołnierz cynowy - tekst, przekł. Franciszek Mirandola, CZERWONY KAPTUREK I INNE BAJKI, Wydawnictwo Polskie, Lwów - Poznań 1924
  • Uwaga: oryginalna pisownia: dwudziestupięciu, "wszystkiem
    Inny tytuł: Dzielny cynowy żołnierzyk

Igła do cerowania

(duń. Stoppenaalen)

• Czegoś podobnie zarozumiałego jak te palce nie widziałam nigdy w życiu; przecież istniały tylko po to, aby mnie trzymać, aby mnie wyjmować z pudełka i kłaść do pudełka.
  • Noget så indbildsk, som de fem Fingre, har jeg ikke kendt, og så var de kun til for at holde mig, tage mig af Æske og lægge mig i Æske! (duń.)
  • Opis: igła do kawałka stłuczonej butelki o palcach kucharki.
  • Zobacz też: dłoń

• Wiedziałam, że dostąpię zaszczytu; kiedy się jest czymś, dochodzi się do czegoś.
  • Jeg vidste nok, at jeg kom til Ære; naar man er noget, bliver man altid til noget. (duń.)
  • Opis: igła, która złamawszy się, została broszką.

Imbryk

(duń. Tepotten)

• (…) niechętnie mówi się o swych brakach, inni to przecież robią za nas.
• (…) sin mangel taler man ikke gerne om, det gør nok de andre.
  • Opis: rozżalony imbryk o tym, że filiżanki, garnuszek do śmietanki i cukiernica, cały serwis do herbaty – zwracały wciąż uwagę na pęknięcie jego pokrywki i rozmawiały o tym więcej niż o pięknym uchu i szyi.

• To prawdziwe błogosławieństwo zapomnieć przez innych o sobie.
• Velsignet er det at glemme sig selv i andre!
  • Opis: stłuczony imbryk, kiedy przestał być bezużyteczny: napełniono go ziemią, do której włożono cebulkę kwiatu.

Janek-kaleka

(duń. Krøblingen)

• Dlaczego z ludźmi jest jak z kwaśnym mlekiem, że cienka warstwa to śmietanka, a reszta to wodnista serwatka?
• Det er med menneskene som med sød mælk, den skørner; nogle bliver til fin skørost, og andre til den tynde, vandede valle!
  • Opis: ogrodnik Aleksy, zastanawiając się, dlaczego jedni ludzie są bogaci, a drudzy biedni.
  • Zobacz też: mleko

Kalosze szczęścia

(duń. Lykkens Kalosker)

• Każdy umarły jest sfinksem nieśmiertelności.
  • Ethvert Liig er Udødelighedens Sphinx. (duń.)
  • Zobacz też: sfinks, Kalosze szczęścia – tekst

• Śmiech jest oznaką najwyższego poziomu duchowego.
  • Latter er Tegn paa det høieste aandelige Standpunkt. (duń.)
  • Opis: papuga w rozmowie z kanarkiem
  • Zobacz też: śmiech

• Światło mnie ozdabia – powiedziała stokrotka.
  Ale powietrzem oddychasz – szepnął głos poety.
  • Det er Lyset der smykker mig! sagde Blomsten; men Luften lader dig aande! hviskede Digterstemmen. (duń.)

Kogucik podwórzowy i kogucik na dachu

(duń. Gaardhanen og Veirhanen)

• Gdybym zechciał, mógłbym nawet mieć wydęte jajko! Ale świat nie wart jest nawet pustej skorupy.
  • Vilde jeg, kunde jeg nok lægge et Vindæg! men Verden er ikke et Vindæg værd! (duń.)
  • Opis: odpowiedź kogucika, zanim rzucił się z dachu, na przechwałki podwórzowego koguta.

Krasnoludek

(duń. Nissen hos spækhøkeren)

• Poezja to jest przecież to, co tak nierówno drukują zawsze u spodu w gazetach, a niekiedy wycinają potem nożyczkami.
• (…) poesi (…) er sådant noget, som står på nederdelen af aviserne og klippes ud!
  • Opis: odpowiedź beczki na pytanie krasnoludka, czy wie, co to jest poezja.
  • Źródło: Krasnoludek, tłum. Cecylia Niewiadomska, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1908, s. 19.
  • Zobacz też: poezja

Która z róż była najszczęśliwsza?

(duń. Hvem var den lykkeligste?)

• Róże miały zostać zabalsamowane i posypane solą – balsamuje się tylko królów, bohaterów i róże.
• (…) den skulle (…) balsameres med salt. Balsameres, det bliver kun roser og konger.
  • Opis: o drugiej róży, która uważała, że to ona jest najszczęśliwsza. Zerwała ją kobieta pracująca w ogrodzie, która zamierzała dodać różę do innych kwiatów, przeznaczonych do wyrobu perfum.

Kwiaty Idalki

(duń. Lille Idas Blomster)

• (…) nie widziałam już liści na drzewach, ani kwiatów w ogrodzie. Gdzież się podziały wszystkie? W lecie tyle ich było.
  – Są teraz w zamku – odparł student. – Powinnaś wiedzieć o tym, że skoro tylko król ze swoim dworem powraca do stolicy, wszystkie kwiaty uciekają z ogrodu do zamku, gdzie bawią się wybornie. Najpiękniejsze dwie róże zasiadają wtedy na tronie i są królem i królową. Znasz kogucie grzebienie, te czerwone? One stają po obu stronach, niby szambelanowie. A reszta kwiatków rozpoczyna tańce. Śliczne fiołki udają młodych marynarzy, a hiacynty i krokusy – młode panny. Tulipany zasiadają na fotelach, niby poważni ojcowie, a czerwone lilie, jak troskliwe mamy, uważają na wszystko i pilnują przyzwoitości i porządku.
  • Zobacz też: Kwiaty Idalki – tekst, tłum. Cecylia Niewiadomska

Latający kufer

Latający kufer, rys. Vilhelm Pedersen

(duń. Den flyvende Kuffert)

• Teraz każdy widzi, że jesteśmy najważniejsze! Jakiż to blask z nas bije! Jakie światło!
  • Nu kan da Enhver, tænkte de, see, at vi ere de Første! hvilken Glands vi have! hvilket Lys! – og saa vare de brændt ud. (duń.)
  • Opis: ostatnia myśl zapałek zanim spłonęły; morał bajki opowiedzianej królowi i królowej przez syna kupca.
  • Zobacz też: Latający kufer – tekst

Len

(duń. Hørren)

• Zawsze dobrze być nie może (…). Czasem cierpieć trzeba, żeby się czegoś dowiedzieć na świecie.
  • Man kan ikke altid have det godt! (…) man maa prøve noget, saa veed man noget! (duń.)
  • Opis: len, którego po ścięciu poddano obróbce.
  • Źródło: Len, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1908, s. 15, tłum. Cecylia Niewiadomska.

Mała syrenka

 Poniżej znajdują się wybrane cytaty, więcej znajdziesz w osobnym haśle Mała syrenka.

(duń. Den lille Havfrue)

• …(ale) Syrena łez nie ma i dlatego cierpi bardziej od człowieka.
  • …(men) Havfruen har ingen Taarer, og saa lider hun meget mere. (duń.)
  • Źródło: Syrena w: Baśnie, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1899, s. 151, tłum. Cecylia Niewiadomska.

• Ludzie mają duszę, która żyje wiecznie, która nie traci życia nawet wtedy, kiedy ich ciało w proch się rozsypie i zgnije. Wtedy ich dusza przez czyste powietrze płynie ku górze, ku gwiazdom błyszczącym.
  • Menneskene derimod have en Sjæl, som lever altid, lever, efter at Legemet er blevet Jord; den stiger op igjennem den klare Luft, op til alle de skinnende Stjerner! (duń.)
  • Opis: babka do Małej Syrenki.
  • Źródło: Syrena w: Baśnie, wyd. Gebethner i Wolff, Warszawa 1899, s. 160, tłum. Cecylia Niewiadomska.

• Trzeba cierpieć, aby godnie wyglądać.
  • Ja man maa lide noget for Stadsen! (duń.)
  • Opis: słowa babki, po tym, jak przymocowała księżniczce do ogona osiem dużych ostryg na znak jej wysokiego pochodzenia, a ta powiedziała, że to sprawia jej ból.
  • Zobacz też: Mała syrenka w Wikipedii, Mała syrenka – tekst

Opowiadanie z diun

(duń. En Historie fra Klitterne)

• Ciężkie fale przewalają się po morzu, jeszcze cięższe uderzają w serce ludzkie.
  • Havet har svære Søer, Menneskehjerter har dem endnu sværere. (duń.)

• Życie jest darem łaski miłości, tak wielkim darem, że trudno ogarnąć go myślą!
  • Livet er en Kjærligheds Naadegave, næsten ufattelig stor! (duń.)
  • Opis: kobieta do męża, którym do szczęścia brakowało tylko dziecka.

Ostatnia perła

(duń. Den sidste Perle)

• Czas jest dla wszystkich jednakowy, ale niejednakowy przynosi pożytek.
  • Tiden er lige lang, men ikke lige nyttig. (duń.)
  • Opis: rozmowa anioła stróża dziecka z jego duchem opiekuńczym o ostatniej perle Troski.

Pewna wiadomość

(duń. Det er ganske vist!)

• Jedno piórko może się łatwo zmienić w pięć kur.
  • En lille Fjeder kan nok blive til fem Høns! (duń.)
  • Opis: morał opowiadania; o powstaniu plotki.
  • Zobacz też: Pewna wiadomość – tekst

Słowik

(duń. Nattergalen)

• A jeżeli się nie zjawi, to każę moim ludziom deptać po brzuchach wszystkich dworzan, i to zaraz po kolacji.
  • Kommer den ikke, da skal hele Hoffet dunkes paa Maven, naar det har spiist Aftensmad. (duń.)
  • Opis: cesarz do marszałka, rozkazując mu sprowadzić słowika.

• Kocham twe serce więcej od twej korony, ale jednak korona ma w sobie czar świętości!
  • Jeg elsker Dit Hjerte meer end Din Krone, og dog har Kronen en Duft af noget Helligt om sig! (duń.)
  • Opis: słowik do cesarza, opowiadając mu, że będąc na wygnaniu śpiewał biednym rybakom i pod wiejskimi dachami.
  • Zobacz też: Słowik – tekst

Szyjka od butelki

(duń. Flaskehalsen)

• Obcego języka nie można się nauczyć stojąc na strychu, nawet przez dwadzieścia lat.
  • … men den forstod ikke Sproget; det lærer man ikke af at staae paa Loftet, selv i tyve Aar. (duń.)
  • Opis: szyjka od butelki, dlaczego nie nauczyła się języka obcego kraju.

• Szlachcic to szlachcic, nawet z czernidłem w brzuchu.
  • Adel bliver Adel, selv med Sværte i Livet. (duń.)
  • Opis: szyjka od butelki, rozważając o wyższości butelek do szampana nad butelkami do piwa, bez względu na to, do czego były później przeznaczone.

Świniopas

Svinedrengen, wyd. z 1885

(duń. Svinedrengen)

• Ach, kochany Augustynie,
  Wszystko minie, minie, minie!
  • Ach, Du lieber Augustin
    Alles ist væk, væk, væk! (niem./duń.)
  • Opis: melodia garnuszka z dzwoneczkami, zrobionego przez Świniopasa, który miał być ceną za 10 pocałunków księżniczki.
  • Etymologia: tekst pochodzi od pieśni napisanej przez ulicznego śpiewaka Markusa Augustina w czasie epidemii dżumy w Wiedniu.

• To jest superbe!
  • Men det er superbe! sagde Prindsessen. (duń.)
  • Opis: zachwyt księżniczki, kiedy usłyszała melodię garnuszka z dzwoneczkami.
  • Zobacz też: Książę Świniarek – tekst

Talizman

(duń. Talismanen)

• – (…) zadowolenie jest rzadkim darem na tej ziemi. (…) po to, by być zadowolonym, nic nie trzeba – tylko właśnie być zadowolonym.
  • Tilfredshed er et sjeldent Gode paa denne Jord! (…) man, for at være tilfreds, behøver ikke andet, end netop – at være tilfreds! (duń.)
  • Opis: królewna i królewicz do mędrca, wyciągając wnioski z podróży w poszukiwaniu talizmanu szczęścia

Zupa z kołka od kiełbasy

(duń. Suppe paa en Pølsepind)

• Gdy się jest poetą, potrafi się ugotować zupę nawet z patyka.
  • Er man en Digter, saa kan man koge Suppe paa en Pølsepind. (duń.)
  • Opis: mysz – babka o rękopisie przechowywanym w zamkowej bibliotece, który chciała przekazać myszy jako przepis na zupę z kołka od kiełbasy.

• Nie zawsze ma się ochotę opuścić ciepły kącik rodzinny, gdyż wiadomo, że tam na świecie nie dostaje się codziennie skórek od sera i nie codziennie wącha się słoninkę.
  • …det er da heller ikke givet Enhver at forlade Familie og de gamle Krinkelkroge; ude gaaer man ikke hver Dag paa Osteskorpe og lugter Fleskesvær. (duń.)
  • Opis: rozmowa myszek, które chciały zostać królową, ale żadna nie miała ochoty pójść w świat po naukę gotowania zupy z kołka od kiełbasy.

• Nikt nie jest w stanie ukryć własnego pochodzenia.
  • Ingen kan fornægte sit Familieskab! (duń.)
  • Opis: mysz o tym, jak poznała kaczki po ich sposobie poruszania się.

• Tak już jest w życiu, że największą przyjemność musi zawsze popsuć coś przykrego!
  • Der skal nu altid hænge noget Sørgeligt ved Eens bedste Fornøielse! (duń.)
  • Opis: mysi król na wieść, że czwarta mysz nie powróciła z wyprawy w świat.

Zobacz też

• Baśń mojego życia