Żywot Mateusza

Żywot Mateusza – polski film poetycki zrealizowany w 1967 roku według powieści Ptaki Tarjeia Vesaasa; debiut reżyserski Witolda Leszczyńskiego.

Wypowiedzi Mateusza

• A czy jest coś takiego, czego nie trzeba się bać?

• Bardzo brzydko o tobie myślę.
  • Opis: do mężczyzny, którego przewiózł na drugi brzeg.

• Jeden jest taki, a drugi inny…

• Musisz na siebie bardzo uważać, żebyś nie umarła!
  • Opis: do Olgi.

• Przeżyliśmy razem niemało!
  • Opis: o spotkaniu z dwoma dziewczynami.

• Ryba bierze, kiedy najmniej się spodziewamy!

• To naprawdę szkoda być zmęczonym, kiedy się jest parą zakochanych.

• To wcale nie jest przyjemne mieć takiego brata jak ja.

• Ty jesteś ty!
  • Opis: do ptaka.

• Zupełnie jakby kto dotknął drutu od elektryczności.
  • Opis: dotykając palców dziewczyny pomagającej przy sadzeniu lasu.

Inne

• A jeśli nawet nikt się nie zjawi, przewoźnik musi ciągle czekać.
  • Postać: Olga

• Mathis, bądź mężczyzną. Dorosły człowiek musi myśleć o innych, nie tylko o sobie. No, o ludziach, z którymi żyje, pracuje…
  • Postać: mężczyzna, którego Mateusz przewiózł na drugi brzeg

• Sny lepiej zachować dla siebie, nie opowiadać o nich.
  • Postać: gospodyni

O Żywocie Mateusza

• Leszczyński zrobił film poetycki, lapidarny, piękny do oglądania.
  • Autor: Lech Pijanowski
  • Źródło: Jan F. Lewandowski, 100 filmów polskich, wyd. Videograf II, Chorzów 2004, ISBN 8371833261, s. 81.

• Tak więc Mateusz, który miał być tak subtelny, okazuje się wreszcie szablonem: jest on dalekim odrzutem z repertuaru religijnego i to pochodzenia protestanckiego (katolicyzm żąda aktywności życiowej i ma poczucie społeczne). Żywot Mateusza jest to poezja nieobecności i finalnie, dezercji. Kuriozum zaiste nieprawdopodobne w dziejach filmu polskiego!
  • Autor: Zygmunt Kałużyński
  • Źródło: Zygmunt Kałużyński, Tomasz Raczek, Leksykon filmowy na XXI wiek. Rarytasy, niewypały i kurioza, Instytut Wydawniczy Latarnik im. Zygmunta Kałużyńskiego, Michałów-Grabina 2006, s. 482.

• Wprowadzone przez reżysera zmiany polegają przede wszystkim na rezygnacji ze skandynawskiego kontekstu dzieła: historii Matisa-Mateusza staje się przez to bardziej uniwersalna, pozwalając na wykreowanie własnego świata z jego zamkniętą rzeczywistością, w określonym kształcie plastycznym. Leszczyński unika też jednoznacznego określenia ułomności swego bohatera - to bardziej człowiek nadwrażliwy niż chory umysłowo. Reżyser dość luźno potraktował materiał literacki: jedne postacie mówią dialogami drugich, rozbudowaną fabułę ograniczono do kilku zaledwie wątków. W efekcie zmian film skłąda się z siedmiu obrazów, z których każdy kończy się klęską Mateusza: w książce pojawienie się Jana, kochanka siostry, powoduje ostateczne załamanie bohatera, w filmie jest tylko dopełnieniem losu, który od początku jest Mateuszowi przeznaczony. Na film należy więc patrzeć nie tyle jako adaptację powieści Vesaasa, ile jako na artystyczny do niej komentarz.
  • Autor: Konrad Jerzy Zarębski
  • Źródło: Andrzej Kołodyński, Konrad J. Zaręba, Słownik adaptacji filmowych, Wydawnictwo Park Sp. z.o.o., Bielsko-Biała 2005, ISBN 83-7266-322-X, 223.