W skrócie

W skrócie - książka publicystyczna Rafała Ziemkiewicza ujęta w formie alfabetycznego spisu interesujących autora haseł z wywiadami przeprowadzonymi z Ziemkiewiczem na ostatnich stronach; cyt. za: Fabryka Słów, Lublin 2009, ISBN 978-83-7574-109-4.

Cytaty z haseł

• Bezstronność - wrodzona i niezbywalna cecha sędziów Trybunału Konstytucyjnego. Na mocy orzeczenia Trybunału sędzia taki pozostaje bezstronny nawet wtedy, gdy orzeka w sprawie swojej własnej bądź swoich najbliższych.
  • Źródło: s. 23.

• Chauvin, rekrut - postać z pewnej francuskiej komedii z drugiej połowy XIX wieku, uosabiająca przekonanie o wyższości własnego narodu i pogardę dla wszystkich innych. Komedię i jej autora dawno już zapomniano, a ukuty od nazwiska zmyślonego przez niego bohatera wyraz chauvinism, szowinizm, wszedł do wszystkich niemal języków. To największy sukces pisarza, jaki umiem sobie wyobrazić i o jakim można w tym zawodzie marzyć.
  • Źródło: s. 28.

• Cwany niewolnik - pojęcie stworzone przez rosyjską socjolog Tatianę Zasławską najcelniej oddające istotę tego, co zrobił z ludźmi sowiecki komunizm. Otóż właśnie sprowadził ich do poziomu niewolników, którzy nie potrafią nawet wyobrazić sobie wolności i nie tęsknią za nią. Potrafią tylko być cwani, jak cwany jest pańszczyźniany chłop, który miga się przed pracą i kradnie, co się da bezkarnie ukraść. Szczytem cwaniactwa jest zmienić stronę i z fornala stać się ekonomem, a może i samym dziedzicem. Ale to, że świat mógłby się zasadniczo zmienić i że wszyscy mogli być ludźmi wolnymi, równymi sobie, w umyśle niewolnika nigdy nie postanie.
  • Źródło: s. 35.

• Człowiek - jakkolwiek na niego nie patrzeć, dziwoląg w ziemskiej przyrodzie. Jedyna w niej istota niekierująca się instynktem samozachowawczym, zdolna do agresji bez powodu i przeżywająca bezustanną ruję. Z racji tych cech człowiek do przetrwania potrzebuje norm kulturowych narzuconych przez stado. Stanowią one miarę stopnia jego ucywilizowania, a także sprawiają, iż głównym uwarunkowaniem ludzkich zachowań jest dążność do wyzwolenia się z owych norm. Gdy się to ludziom udaje, giną.
  • Źródło: s. 36-37.

• Dieta - nie zdawałem sobie sprawy, jak powszechnym społecznym problemem stała się w dzisiejszym świecie anoreksja; dopiero ostatnio. Oglądałem w telewizji pogadankę lekarza, który wyjaśniał, jak ta choroba się objawia - że osoba zupełnie normalnej tuszy patrzy w lustro i z zupełnie niewyjaśnionych psychiatrycznych przyczyn widzi tam grubasa. Przypadkiem spojrzałem w lustro i - grom z jasnego nieba! - nagle dotarło do mnie, że ja też już to złapałem.
  • Źródło: s. 40-41.

• Idealne państwo - to takie, w którym władza, choćby nie wiem jak lubiła biznesmena, dziennikarza czy po prostu obywatela, nie mogłaby go w żaden sposób wspomóc i choćby nie wiem jak nienawidziła, nie mogłaby mu w żaden sposób zaszkodzić.
  • Źródło: s. 70.

• Jaruzelski Wojciech - człowiek, który za czasów mej młodości wiedział wszystko i na wszystkim się znał. Pamiętam jego wystąpienia na transmitowanych przez TVP naradach aktywu partyjnego, w których towarzysz generał autorytatywnie roztrząsał wszelkie zagadnienia, od obróbki skrawaniem i kopcowania kartofli przez językoznawstwo i alkoholizm po wychowanie seksualne. A to i tak były tylko drobne próbki wiedzy, która zachowała się w stenogramach wielogodzinnych tyrad towarzysza generała kierowanych do członków politbiura. Z przyczyn zupełnie dla mnie niezrozumiałych te skarby mądrości nie zostały dotąd narodowi udostępnione.
  • Źródło: s. 73.

• Kaczyński Lech - zacności człowiek, bardzo porządny, jakiego każdy chciałby mieć wśród znajomych. Niestety, to właśnie czyni go mało predestynowanym do zajmowania się polityką. Szczególnie nieszczęśliwą rękę ma do personaliów. Gdyby było to możliwe, należałoby go sklonować, tak żeby każdy człowiek decydujący o ważnych nominacjach mógł nosić miniaturowego Lecha Kaczyńskiego w kieszonce. I gdy z tej kieszonki dobyłby się głos: o, ten człowiek mi się podoba, od razu byłoby wiadomo, że to łobuz, oszust, a co najmniej kompletna fujara.
  • Źródło: s. 76.

• Kolonialny sierżant - figura przydatna do zrozumienia stosunku naszej elity intelektualnej do Europy i własnego narodu. Murzyn, który dosłużył się u białych stopnia podoficerskiego, gardzi czarnuchami bardziej niż jakikolwiek biały rasista, a wszelka swojskość, tam-tamy, rytualne maski czy tańce budzą w nim jedynie irytację. Widzi w tym ciemnotę i żałosny balast oddalający od cywilizacji. Marzyć potrafi tylko o tym, żeby zbieleć, i tego samego wymaga od rodaków.
  • Źródło: s. 80.

• Książki - obok powietrza, wody i jedzenia jedna z rzeczy niezbędnych do życia. Mam ich całą ścianę, celowo pomieszanych - rzeczy potrzebne z zupełnie zbędnymi, dobre z badziewiem, małe z dużymi. Kiedy muszę coś przemyśleć, bo brakuje mi konceptu, zaczynam szukać jakiejś książki, której od dawna nie zdejmowałem z półki. Zawsze pomaga.
  • Źródło: s. 90.

• Małżeństwo - z licznych cytatów, aforyzmów i złotych myślii na temat dawnymi czasy najtrafniejsza wydawała mi się definicja jakiegoś Francuza, że małżeństwo to jest ten moment w życiu mężczyzny, kiedy przestaje on kupować kwiaty, a zaczyna kupować warzywa. Dziś najwyżej stawiam słowa Raymonda Chandlera, który twierdził, że z małżeństwem jest jak z gazetą, która może istnieć już od nie wiadomo ilu lat, a codziennie trzeba ją od zera na nowo napisać, przygotować i wydrukować, i to tak, żeby wciąż się podobała.
  • Źródło: s. 102.

• Młodość - czas w życiu, kiedy człowiek jest głupi, naiwny i najłatwiej zrobić z niego bałwana; niestety, trzeba pożyć czterdzieści parę lat, żeby to sobie uświadomić.
  • Źródło: s. 110.

• Napoleon - zwyczajowa nazwa brandy. Sam cesarz, wedle współczesnych relacji, używał tego płynu, po rozdrobnieniu go wodą, wyłącznie do płukania zębów. Fakt, że kacogenne świństwo ochrzczono potem jego imieniem, zanotować należy wśród innych przejawów tak zwanej ironii historii.
  • Źródło: s. 113.

• Okrągły Stół - jak pisał Wiktor Suworow, kto gra z zawodowym szulerem, przegrał już w momencie, gdy usiadł z nim do stołu. Kształt mebla nie ma wielkiego znaczenia.
  • Źródło: s. 120.

• Peerel - państwo, które największą w Europie przetwórnię ryb morskich zlokalizowało pod Wrocławiem; czy trzeba dodawać coś więcej? Dodam tylko tyle, że jego nazwa złożona była z trzech kłamstw: nie było ono rzeczpospolitą, lud nie miał w nim nic do gadania, a Polska była z tego akurat taka sama jak z Generalnego Gubernatorstwa Hansa Franka.
  • Źródło: s. 128.
  • Zobacz też: Hans Frank

• Pisanie - najlepiej ujął to śp. Jan Rybowicz: ci, których nic nie boli, nie piszą. Bo i po co?
  • Źródło: s. 130.

• Prawda - to, czego potrzebują wolni ludzie i wolne narody. Niewolni zadowalają się kłamstwem, uprzejmiej zwanym mitem; niewolne narody wręcz go do przetrwania potrzebują.
  • Źródło: s. 141.

• Zderzenie cywilizacji - proszę spojrzeć na to tak: Osama bin Laden jest jednym z czterdziestu paru synów swojego ojca i sam też ma coś koło czterdziestu paru synów swojego ojca i sam też ma coś koło czterdziestu synów; jak jest z córkami, nie wiem, oni ich nawet nie liczą. Prezydent Bush ma dwie córki, prezydent Obama - też dwie. Liczycie państwo jeszcze na coś?
  • Źródło: s. 200.

Cytaty z wywiadów

• Dla mnie wolny rynek nie jest celem samym w sobie. Jest wartością, bo służy rozwojowi, a rozwój jest wartością, ponieważ służy Polsce. Taka jest dla mnie kolejność. Wolnorynkowość wywodzona z ogólnikowego pragmatyzmu, połączona z odrzuceniem patriotyzmu i lekceważącą polski interes narodowy jest dla mnie zupełnie absurdalna i głęboko obca. Tego typu wolnorynkowość reprezentowała kiedyś Unia Demokratyczna i po części odziedziczyła to po niej Platforma Obywatelska.
  • Źródło: Stefan Sękowski, Literatura musi się upominać o sprawiedliwość, www.fronda.pl, cyt za: s. 234.