* Bizancjum przez wieki miało złazłą prasę ze względu na powtarzane opowieści o ucisku podatkowym i rozbudowanej administracji. Dziś jest to wyznacznik poziomu cywilizacji. Każde państwo uważające się za cywilizowane ma rozwinięty system podatkowy i rozbudowaną administrację, zdolną zarządzać krajem.<br />W porównaniu do reszty Europy: chłopi byli wolni (owszem musieli płacić podatki lub służyć w armii – zależnie od rodzaju działki, którą zajmowali), wytwórstwo kwitło (choć w ramach systemu korporacji zarządzanych przez państwo), armia była dobrze opłacana i stała, arystokraci nie byli ponad prawem, a w rozbudowanej administracji karierę mógł zrobić każdy bez względu na stan.
** Autor: [[Łukasz Różycki]], ''Długa droga do Konstantynopola'', Studia Periegetica nr 4, Poznań 2010.
