Michał Heller: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
Za wszytkie źródła poza internetowe ( które stanowią większość na wikicytatach ) trzeba zapłacić. To, że poprzednie źródło było płatne nie jest powodem do jego usuwania |
Posortowanie na 3 części: 1) fizyka i kosmologia 2) matematyka 3) wiara |
||
Linia 10:
* Wszechświat pęcznieje niczym chciwość bramina.
== Fizyka i kosmologia ===
* Definicja, jeśli ma być naukowa, musi być operacyjna, to znaczy, że dane pojęcie musi prowadzić do możliwości pomiaru zakończonego jakąś liczbą. Więc, na przykład, mogę zdefiniować masę, bo mogę ją zmierzyć i wyrazić na przykład w gramach, ale nie mogę zdefiniować materii. Mogę zmierzyć energię, masę, przyspieszenie, nie materię, więc nie jest ona pojęciem naukowym; jest pojęciem filozoficznym, podobnie jak Wszechświat. Nie ma jakiejś liczby, która by nam opisała, zmierzyła Wszechświat
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Dzisiaj mówi się już o wielu wszechświatach, czyli światach, które ze sobą nie mają żadnej łączności, a więc, choć matematycznie możliwe, są de facto niepoznawalne, a zatem w zasadzie wychodzą poza obszar nauki.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Gdy w 1915 r. Einstein rozwiązywał swoje słynne równanie pola grawitacyjnego i wychodziło mu, że Wszechświat jest niestabilny. On sam z tym się filozoficznie nie zgadzał. Dodał wówczas do równania człon, zwany kosmologicznym, żeby zmusić równanie do stabilności. I co się wkrótce okazało? Że świat nie jest stabilny, że się rozszerza, odkryto efekt ucieczki galaktyk
Linia 37 ⟶ 22:
* Intuicja fizyczna mówi, że w erze Plancka grawitacja powinna ujawnić swoją kwantową naturę, tym samym prowadząc do unifikacji obu wielkich teorii fizycznych.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Jak wiadomo, w komputerze znajdują się jakieś druty, półprzewodniki, płytki, czyli tzw. hardware. Podobnie obiekty, które można zobaczyć na niebie i zmierzyć, to hardware Wszechświata – materia, z której wszystko jest zrobione. Ale cała ta maszyneria, komputerowa czy kosmiczna, nie miałaby sensu, gdyby nie było programu, software. Językiem Wszechświata jest matematyka, jego software jest pisany językiem matematyki.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Językiem Wszechświata jest matematyka. Cała fizyka jest właściwie matematyką z pewnym naddatkiem interpretacyjnym, odnoszącym struktury matematyczne do rzeczywistego, dostępnego eksperymentom świata
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/
* Jeżeli Wszechświat istniał przed osobliwością, zapomniał, jaki był, wszelkie informacje o czymkolwiek, co mogło istnieć przedtem, zostały wymazane z obecnej fizyki
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/
* Już od dłuższego czasu zajmuję się nie tyle kosmologią, ile poszukiwaniem kwantowej teorii grawitacji.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Podstawowe dla naszego postrzegania świata pojęcia załamują się po przekroczeniu progu Plancka, a gdy nie ma czasu i przestrzeni, nie można mówić o geometrii, a więc i o żadnym punkcie
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Zawsze najbardziej przyciąga naszą ciekawość to, co znajduje się poza granicą naszej wiedzy. Dlatego już od dłuższego czasu zajmuję się nie tyle kosmologią, ile poszukiwaniem kwantowej teorii grawitacji. (Podobno jest regułą, że w pewnym wieku każdy kosmolog zaczyna zajmować się kwantową grawitacją). Ta teoria ma wyjaśnić pierwsze sekundy istnienia Wszechświata. To jest dziś zagadnienie numer jeden dla fizyki.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* My, fizycy, jesteśmy w lepszej sytuacji niż wielu ludzi wykształconych, nawet wykształconych teologów, bo w swojej działalności dotykamy bezpośrednio racjonalności świata. To jest niezmiernie silne doświadczenie egzystencjalne.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
== Matematyka ==
* Jeśli napotykam problem i on ma takie, a nie inne rozwiązania matematyczne, to nic na to nie poradzę. Nie mam nad tym władzy. To daje mi poczucie tajemnicy, ale nie bezsensu. I wtedy mam wybór: albo przyjąć, że żyję w świecie bezsensownym, bo nie potrafię go zrozumieć, albo że ma on sens, choć dla mnie niezrozumiały. Wybór bezsensu byłby dysharmonią, zgrzytem w zderzeniu z racjonalnością świata. Świat byłby schizofreniczny, gdyby pozostawał racjonalny w swojej warstwie przyrodniczej i irracjonalny w człowieku, który jest szczególną, świadomą częścią przyrody.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Prawa matematyki nie podlegają zmianom, są wieczne, istnieją niezależnie od świata materialnego i od naszego umysłu
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Świat ma bowiem tę dziwną właściwość, że można go badać matematycznie. Nie wiemy, na czym ta własność polega, ale jest i właśnie dlatego nauka jest możliwa
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Cała droga pośrednia jest znana i wiadomo, że po drodze sygnał jest poddawany przekształceniom matematycznym. Więc świat, tak jak go postrzegamy i rekonstruujemy w naukowych teoriach, na pewno jest w jakimś stopniu naszą konstrukcją. Co więcej, są zwierzęta, które mają inne zmysły niż my. Nie wiemy, co one widzą, jak czują ten świat. Matematyka jest wiedzą obiektywną, nie zależy od naszego widzimisię, ale przecież wszystkie symbole i aksjomaty my wymyślamy. Odkrywamy matematyczne struktury, ale nie całkiem biernie, wkładamy w ten proces nasze kategorie. Ale nasze kategorie poznawcze nie są dane z góry, tylko wypracowane przez ewolucję. Element wkładu człowieka jest ogromny, ale to, co niepoznane, da się jednak poznać przynajmniej w jakimś stopniu.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.
* Ja się najlepiej modlę wtedy, gdy pracuję nad matematyką. Dlatego że matematyka to absolut, jedyny obszar ludzkiej działalności, który nie został dotknięty grzechem pierworodnym. W matematyce wszystko jest tak, jak powinno być. Nie może być inaczej.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/
* Liczenie, które zwykle utożsamiamy z matematyką, to tylko jedno z jej narzędzi. Matematyczne morze struktur jest nieskończone. Obcowanie z nimi dostarcza silnych przeżyć estetycznych, jak obcowanie z poezją.
Linia 77 ⟶ 66:
* Lubię powiedzenie Leibniza: Dum Deus calculat, mundus fit – Gdy Bóg rachuje, staje się świat.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* W matematyce rozumienie graniczy z oswajaniem się. Z wielowymiarowymi przestrzeniami stosunkowo łatwo jest się oswoić. Ale to oczywiście w niczym nie zmienia odczucia, że matematyka „jest nie z tej ziemi”.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Wśród filozofów przeważa opinia, że matematykę się tworzy, no bo przecież możemy sobie wymyślać reguły, definicje, teorie. Matematycy w większości twierdzą, że matematykę się jednak odkrywa. Gdybyśmy z dwustu różnych planet ściągnęli matematyków i dali im zadanie do rozwiązania, każdy rozwiąże tak samo, aczkolwiek z pewnością w innych symbolach i konwencjach.
** Źródło: Jerzy Baczyński, http://www.polityka.pl/niezbednikinteligenta/1531535,1,jezyk-pana-boga.read , 21 listopada 2014
== Wiara ==
* Chłopa spod krzyża, teologa i fizyka łączy to samo poszukiwanie sensu, choć oni różnymi językami opisują swoje doświadczenia i otaczający ich świat.
** Źródło: Jerzy Baczyński, http://www.polityka.pl/niezbednikinteligenta/1531535,1,jezyk-pana-boga.read , 21 listopada 2014
* Chrystus uczył o Bogu, że jest Ojcem, który daje chleb powszedni – to jest najważniejsze przesłanie, a te wszystkie inne obrazki, które sobie ponaklejała historia, są wtórne i nieistotne. Oczywiście Chrystus mówi o Bogu więcej, niż mówi refleksja nad nauką, ale to doskonale jedno do drugiego pasuje. Bóg Chrystusa i Bóg, do którego można dojść, kontemplując świat przez szkiełko nauki, nie są różnymi bogami
** Źródło: Jerzy Baczyński, http://www.polityka.pl/niezbednikinteligenta/1531535,1,jezyk-pana-boga.read , 21 listopada 2014
* Dzisiaj nauki biblijne są naprawdę na dobrym poziomie, obejmują studia nad językami starożytnymi, archeologię, analizy krytyczno-literackie, semiotykę, wiele innych dyscyplin – szkoda, że ten dorobek, mimo wysiłku biblistów, jakoś nie dociera do powszechnej świadomości.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Dzisiaj tak się często interpretuje religię, jakby wszystko już raz na zawsze zawarte było w Biblii. Ale myślę, że to się łączy z upadkiem poziomu teologicznego. Oczywiście są wybitni teologowie i są mierni, mający jednak przemożny wpływ na działalność duszpasterską, katechetyczną, na poziom dyskursu religijnego w społeczeństwie.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Jaka jest prawdziwa teologiczna treść tego pierwszego rozdziału Genesis? Transcendencja Boga, Bóg jest ponad wszystkim, wszystko pochodzi od Boga. To są fundamentalne prawdy teologiczne, tak samo ważne dla fizyków i niefizyków, choć oczywiście nie mają waloru fizycznego. Oczywiście nie wszystkie fragmenty biblijne należy interpretować w sposób przenośny. Są w Biblii różne rodzaje literackie. Podobnie jak dziś: poezja, powieść, nowela, sprawozdanie... Z tym, że rodzaje literackie Starożytnego Wschodu nie pokrywają się z dzisiejszymi rodzajami literackimi. Zidentyfikowanie rodzaju literackiego jest ważnym elementem egzegezy. Innej prawdy oczekujemy od reportażu, innej od poezji.
** Źródło: Jerzy Baczyński, http://www.polityka.pl/niezbednikinteligenta/1531535,1,jezyk-pana-boga.read , 21 listopada 2014
* Ja myślę, że religia po to została dana człowiekowi przez Pana Boga, żeby mu jakoś pomóc w tym dramatycznym poszukiwaniu sensu. Może jacyś wybitni filozofowie i uczeni mogą obywać się bez religii, bo sami swoim rozumowaniem dochodzą do jakichś odpowiedzi, ale przeciętny człowiek chyba ma jednak łatwiej, jeśli jest religijny.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Jan Paweł II był bardzo otwarty na naukę, zapraszał nas, dyskutował, zachęcał i może to jakoś przeniknęło także do świadomości i postaw naszej hierarchii. Jest np. taki watykański dokument, chyba jeszcze z lat 80., przeciwko fundamentalistycznemu interpretowaniu Biblii. Także papież Benedykt XVI podziela ten punkt widzenia; proszę przeczytać jego słynne przemówienie w Ratyzbonie. On mówi o hellenistycznej tradycji chrześcijaństwa, o Bogu racjonalnym… to jest piękny tekst.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Kiedyś miałem na ten temat dyskusję ze znanym biologiem Richardem Dawkinsem, który jest autorem bardzo głośnej książki „Bóg urojony”. Książki moim zdaniem bardzo prymitywnej. Kiedy po raz pierwszy ją przeczytałem, to powiedziałem sobie, że ja z tymi problemami, które on tak ostro stawia, uporałem się, gdy miałem 17 lat. Nasza rozmowa miała miejsce kilkanaście lat temu. Jak twierdził Dawkins, Pan Bóg nie jest nam potrzebny, bo wszystkie zjawiska biologiczne możemy wytłumaczyć za pomocą praw fizyki. A ja na to: OK, bardzo dobrze. W jaki sposób w takim razie wytłumaczysz, skąd wzięły się prawa fizyki. No i dyskusja się skończyła.
** Źródło: [http://www.rp.pl/artykul/128669.html „Rzeczpospolita”, ''Prawa fizyki stworzył Bóg'']
** Zobacz też: [[Richard Dawkins]]
* Księga Rodzaju, Genesis, to jest kompozycja literacka, a nie podręcznik kosmologii, to jest piękny poemat, zapewne o funkcji liturgicznej, i trzeba go tak tłumaczyć, a nie dosłownie.
** Źródło: Jerzy Baczyński,http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/kraj/1531643,1,rozmowa-z-ks-prof-hellerem-o-godzeniu-nauki-z-wiara.read , ''Cząstka Pana Boga'', 20 listopada 2014
* Moja rodzina została w 1940 r. wywieziona do Rosji, ja byłem wtedy bardzo mały. Przebywaliśmy tam przez całą wojnę. Najpierw na Syberii, a pod koniec nad Wołgą
Linia 83 ⟶ 107:
* Może to straszna moja wada, ale zawsze dążyłem do rzeczy najważniejszych. A co może być ważniejsze niż nauka i religia? I one jakoś zaspokajały moje tęsknoty – w nich widziałem poszukiwanie sensu.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Niski jest też poziom wiedzy religijnej u ludzi, którzy uważają się za wierzących. Często pozostaje jakby zamrożony na etapie przygotowania do Pierwszej Komunii Świętej, jeszcze w dodatku zniekształcony zapomnieniem. Stąd się bierze takie uproszczone przekonanie, że w Biblii jest wszystko. Jeśli popatrzymy na historię teologii, tak absolutnie nie było. Weźmy starożytność chrześcijańską: były wówczas sławne szkoły biblijne, największa w Aleksandrii, druga w Antiochii i tam obowiązywało tłumaczenie Pisma Świętego alegoryczne, nie dosłowne. Wystarczy przeczytać ówczesne komentarze, choćby pięć pięknych komentarzy św. Augustyna do Księgi Rodzaju. Tam jest zawarta ważna zasada, którą Kościół kierował się potem przez wieki. Augustyn pisze, że jeśli napotykamy w Piśmie Świętym jakieś stwierdzenia, które wydają się sprzeczne z dobrze ustaloną prawdą świecką – nie było wtedy nauki w dzisiejszym pojęciu, ale „dobrze ustalone prawdy” – to mamy obowiązek przyjąć tę prawdę za autentyczną i uznać, że dotychczas źle rozumieliśmy tekst biblijny.
Linia 100 ⟶ 121:
* Pewien wybitny uczony matematyk i agnostyk spytał mnie kiedyś, czy Pan Bóg zna matematykę. Nie zna – odpowiedziałem, bo Pan Bóg jest matematyką. Leibniz sądził, że Bóg myśli matematyką. Prawdy matematyczne są Jego myślami.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* Porażki nie dotyczyły kwestii istnienia Boga. Chodziło o zaangażowanie w konkretną formę religijności. Najwięcej o tym rozmyślałem w czasie studiów seminaryjnych: czy stając wobec chrześcijaństwa, mam racjonalne przesłanki, aby przyjąć tę religię? Jeśli nie, to nie należy jej przyjmować, ale jeśli uznałem, że takie przesłanki posiadam, to przyjmuję chrześcijaństwo z całą jego doktryną. Usuwać z religii coś, co mi się nie podoba, uważam za niezbyt rozsądne.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
Linia 122 ⟶ 137:
* Słynne leibnizowskie pytanie: „dlaczego istnieje raczej coś niż nic?”, dlaczego musimy kierować się racjonalnością? Tego się nie da uzasadnić racjonalnie, bo to byłoby błędne koło. Czyli zasada, że powinniśmy postępować racjonalnie, jest wyborem. Kultura ludzka dokonała tego wyboru pierwszy raz w starożytności, gdy powstała filozofia, a drugi raz, gdy powstały nauki empiryczne.
** Źródło: Jerzy Baczyński, http://www.polityka.pl/niezbednikinteligenta/1531535,1,jezyk-pana-boga.read , 21 listopada 2014
* Teologowie na temat Trójcy napisali tomy i czytając niektóre z nich, denerwowało mnie to, że tam już nie było żadnej tajemnicy. Wszystkie relacje między Ojcem, Synem i Duchem zostały wyjaśnione, funkcje Trzech Osób rozdzielone itd. Wydaje mi się, że Pan Bóg dobrze się bawi (bo ma poczucie humoru), gdy czyta podręczniki teologii. W religii muszą być tajemnice; są one jej koniecznym elementem.
Linia 138 ⟶ 150:
* Weźmy pierwszy rozdział Genesis i otwórzmy jakikolwiek porządny podręcznik naukowej egzegezy. Dowiadujemy się najpierw, że ten tekst został stworzony w czasie niewoli babilońskiej; analiza wykazuje, że on był przedtem przekazywany ustnie z pokolenia na pokolenie i ma wyraźnie budowę mnemotechniczną ułatwiającą zapamiętywanie. Jest podzielony na siedem dni, a każdy dzień zaczyna się tak samo, jest stały rytm: „i rzekł Bóg..., i stało się..., i widział, że to było dobre...”. Obraz świata, który jest pod to podłożony, pochodzi z babilońskich lub sumeryjskich tekstów kosmologicznych, które kursowały wtedy na Bliskim Wschodzie. Teraz przyjrzyjmy się bliżej samemu tekstowi: otóż on ma bardzo piękną budowę, najpierw jest wstęp, taka jakby ramka: „na początku Bóg stworzył niebo i ziemię, a ziemia była pusta”, potem jest opis stworzenia, a na końcu znowu ramka: konkluzja, siódmy dzień, wypoczynek. Cała reszta kompozycji ujęta jest w dwa tridua, opis pierwszych trzech dni wyobraźmy sobie umieszczone po lewej stronie, opis pozostałych trzech dni po prawej. I jest wyraźna paralelność: w pierwszym dniu Pan Bóg oddziela wody górne od dolnych – było takie wyobrażenie babilońskie – a w czwartym dniu wypełnia wody górne i dolne ptakami i rybami. W pierwszym triduum stwarza przestworza, obszary, w drugim wypełnia je bytami. Więc to jest kompozycja literacka, a nie podręcznik kosmologii, to jest piękny poemat, zapewne o funkcji liturgicznej, i trzeba go tak tłumaczyć, a nie dosłownie. Nie można dosłownie tłumaczyć np. „Lilli Wenedy”.
** Źródło: Jerzy Baczyński, http://www.polityka.pl/niezbednikinteligenta/1531535,1,jezyk-pana-boga.read , 21 listopada 2014
* Wszechświat ma pewien sens: jest niezmiernie racjonalny. Da się go badać. Gdyby człowiek czy ludzkość nie miała sensu, to – według mnie – byłby to straszny dysonans: racjonalna przyroda miałaby stworzyć coś tak irracjonalnego?
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
* W teologii katolickiej uważa się, że są dwa źródła objawienia: Pismo Święte i Tradycja, oraz że jest wiele prawd zawartych w Tradycji, których nie ma w Piśmie Świętym, np. to, które księgi należy uważać za Pismo Święte.
Linia 152 ⟶ 158:
* W żadnej religii nie ma takiej definicji Boga jak w chrześcijaństwie – Bóg jest miłością.
** Źródło: Jerzy Baczyński, [http://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/248340,1,dowod-na-istnienie-boga.read ''Dowód na istnienie Boga'', polityka.pl, 25 grudnia 2004]
| |||