Potop (powieść): Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
m drobne redakcyjne + źr |
m drobne redakcyjne, sortowanie + źródła |
||
Linia 66:
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział III|t. II, rozdz. III]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 33.
* Jakaż to wolność, która jednemu przeciw wszystkim oponować pozwala?... Zali ta wolność dla jednego, nie jest niewolą dla wszystkich?
** Postać: prymas
** Źródło: [[s:Potop/Tom IV/Rozdział III|t. IV, rozdz. III]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 41-42.
** Zobacz też: [[wolność]], [[niewola]], [[liberum veto]]
* Jam też nie z soli wyrósł, ani z roli, jeno z tego, co mnie boli; (...)
** Postać: Czarniecki.
** Źródło: [[s:Potop/Tom V/Rozdział V|t. V, rozdz. V]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 70.
* Jestli na świecie drugi kraj, gdzie by tyle nieładu i swawoli dopatrzeć można?... Co tu za rząd? Król nie rządzi, bo mu nie dają... Sejmy nie rządzą, bo je rwą... Nie masz wojska, bo podatków płacić nie chcą; nie masz posłuchu, bo posłuch wolności się przeciwi; nie masz sprawiedliwości, bo wyroków nie ma komu egzekwować i każdy możniejszy je depce; nie masz w tym narodzie wierności, bo oto wszyscy pana swego opuścili; nie masz miłości do ojczyzny, bo ją Szwedowi oddali za obietnicę, że im po staremu w dawnej swawoli żyć nie przeszkodzi... (...) Który by w świecie naród nieprzyjacielowi do zawojowania własnej ziemi pomógł? Który by tak króla opuścił, nie za tyraństwo, nie za złe uczynki, ale dlatego, że przyszedł drugi mocniejszy? Gdzie jest taki, co by prywatę więcej ukochał, a sprawę publiczną więcej podeptał? (...) Niechże mi kto choć jednę cnotę wymieni: czy stateczność, czy rozum, czy przebiegłość, czy wytrwałość, czy wstrzemięźliwość? Co oni mają? Jazdę dobrą? tak! i nic więcej... To i Numidowie ze swej jazdy słynęli i Gallowie, (...) a gdzież są? Zginęli, jak i ci zginąć muszą. Kto ich chce ratować, ten jeno czas próżno traci, bo oni sami nie chcą się ratować!... Jeno szaleni, swawolni, źli i przedajni tę ziemię zamieszkują!
Linia 83 ⟶ 84:
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział XII|t. I, rozdz. XII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 255.
* Jeżeli cię nie powieszą, to będzie z ciebie pociecha!
** Postać: Zagłoba
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział V|t. III, rozdz. V]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 81.
* Jędruś! ran twoich nie godnam całować!
** Opis: Oleńka do Kmicica
** Źródło: [[s:Potop/Tom VI/Rozdział XV|t. VI, rozdz. XV]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 267.
* Każ wasza dostojność dziś jeszcze uderzyć na te dwa tysiące Polaków, którzy są w naszym obozie, bo jak tego nie uczynisz, to oni jutro uderzą na nas... Już i tak bezpieczniej szwedzkiemu żołnierzowi iść między stado wilków, niż między ich namioty. Oto wszystko, co chciałem powiedzieć, a teraz pozwalam sobie życzyć waszej dostojności powodzenia...
** Postać: książę Heski
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział XVI|t. III, rozdz. XVI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 317.
* Każdy wiatrak myśli, że grunt skrzydłami machać, a wiesz Michałku czemu? Bo ma plewy pod dachem, alias w głowie. Sztuka wojenna także na fortelach polega.
Linia 94 ⟶ 103:
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział III|t. II, rozdz. III]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 27.
* Kończ... waść!
** Opis: Kmicic do Wołodyjowskiego.
** Źródło:
* Kupą tu
** Źródło:
* Łatwiej z kamienia ser wycisnąć, niż pieniądze ze Szwedów.
Linia 105 ⟶ 114:
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział IX|t. III, rozdz. IX]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 166.
** Zobacz też: [[pieniądze]], [[Szwedzi]]
* Łeb szlachecki, to rejestr, na którym coraz inna ręka szablą pisze...
** Źródło: [[s:Potop/Tom IV/Rozdział XII|t. IV, rozdz. XII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 180.
* Mdły to naród, bo ziemia tam okrutnie nieurodzajna i chleba nie mają, bo jeno szyszki sosnowe mielą, z takiej to mąki podpłomyki czyniąc, które żywicą śmierdzą. Inni nad morzem chodzą i co tylko fala wyrzuci, to żrą, jeszcze się z sobą o owe speciały bijąc. Hołota tam okrutna, dlatego nie masz narodu na cudze łapczywszego, bo nawet Tatarzy końskiego mięsa ad libitum mają, a oni czasem po roku mięsa nie widują i ciągle głodem przymierają, chyba, że połów ryb zdarzy się obfity.
** Opis: Zagłoba o Szwedach.
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział XIII|t. I, rozdz. XIII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 293.
* Miłość, jako nasionko leśne z wiatrem szybko leci, ale gdy drzewem w sercu wyrośnie, to chyba razem z sercem wyrwać ją można.
Linia 112 ⟶ 128:
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział XIII|t. I, rozdz. XIII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 314.
* Mości panowie! na cześć onych przyszłych pokoleń! Niechże im Bóg błogosławi i pozwoli ustrzec tej spuścizny, którą im odrestaurowaną naszym trudem, naszym potem i naszą krwią, zostawujem. Niech, gdy ciężkie czasy nadejdą, wspomną na nas i nie desperują nigdy, bacząc na to, że nie masz takowych terminów, z których by się ''viribus unitis'' przy Boskich auxiliach podnieść nie można.
** Opis: toast Zagłoby.
** Źródło: [[s:Potop/Tom VI/Rozdział XVI|t. VI, rozdz. XVI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 268.
* Mów mi: wuju!
** Opis: Zagłoba do Kowalskiego.
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział III|t. II, rozdz. III]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 32.
* Najlichsze stworzenie ma ten dowcip, że nieprzyjaciela od swojego odróżni.
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział XIX|t. III, rozdz. XIX]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 401.
* Naści piesku kiełbasy!
** Opis: Andrzej Kmicic, zatykając lufę kolubryny szwedzkiej pod Jasną Górą.
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział XVIII|t. III, rozdz. XVIII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 361.
* Nie każda kula zabija, inaczej by już ludzi nie było na świecie, bo matki by nie nastarczyły rodzić.
Linia 138 ⟶ 151:
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział VII|t. I, rozdz. VII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 116.
*
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział XI|t. II, rozdz. XI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 180.
* – Noga moja
** Źródło:
* – Ociec, prać?<br />– Prać!
** Postacie: Kiemlicz i synowie
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział IV|t. III, rozdz. IV]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 72.
* Odwagę i w nieprzyjacielu cenić należy (...).
Linia 154 ⟶ 167:
* Ofiaruj wasza dostojność królowi szwedzkiemu w zamian Niderlandy.
** Źródło:
* Ostrożnym trzeba być. Kto chce, by go woda nie porwała, musi umieć pływać, a kto idzie lasem, w którym dróg nie ma, ten często musi stawać i miarkować, w którą mu stronę iść należy.
** Opis: Janusz Radziwiłł do Kmicica.
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział IX|t. II, rozdz. IX]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 156.
* Pan Jan Zamoyski, ordynat, pozwolił im na znak wielkiej przychylności i łaski wejść do miasta. Wpuszczono ich bramą Szczebrzeszyńską, albo inaczej Ceglaną, gdyż dwie inne były z kamienia. Sam Kmicic nie spodziewał się ujrzeć nic podobnego i nie mógł wyjść z podziwu na widok ulic szerokich, włoską modą pod linią równo budowanych, na widok wspaniałej kolegiaty i burs akademickich, zamku, murów, potężnych dział i wszelkiego rodzaju „opatrzenia”. Jak mało który z magnatów mógł się porównać z wnukiem wielkiego kanclerza, tak mało która forteca z Zamościem.
Linia 168 ⟶ 177:
** Zobacz też: [[Zamość]]
* Pańskie to jakieś dziecko, panie Michale, i za misterna dla żołnierza. Przyznaję, że gładka, ale ja wolę takie, co to i zrazu nie poznasz: armata, czy białogłowa?
** Postać: Zagłoba
** Źródło:
* – Pogawędzimy – rzekł – nie będzie nam się czas dłużył... Aha! to ta orszańska metoda?... widać tam sami musicie groch młócić, bo waćpan machasz jak cepem... Okrutnie się zmachasz. Zaliś to naprawdę w Orszańskiem najlepszy?... Ten cios jeno u pachołków trybunalskich w modzie... Ten kurlandzki... dobrze się nim od psów opędzać. Uważaj waćpan na koniec szabli... Nie wyginaj tak dłoni, bo patrz, co się stanie... Podnieś!...
** Opis: Wołodyjowski wytrąca szablę Kmicicowi
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział VII|t. I, rozdz. VII]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 136-137.
* – Potomne wieki oddadzą nam sprawiedliwość – rzekł Radziejowski.<br />– Amen! – dokończył wojewoda poznański.<br />Wtem spostrzegł, że oczy mnóstwa szlachty patrzą i przypatrują się czemuś wyżej, ponad jego głową.<br />Obrócił się i ujrzał swego błazna, który wspinając się na palce i trzymając jedną ręką za odrzwia, pisał węglem na ścianie radnego domu, tuż nade drzwiami:<br />„Mane – Tekel – Fares“.<br />Na świecie niebo pokryło się chmurami i zbierało się na burzę.
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział X|t. I, rozdz. X]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 229.
** Zobacz też: [[Mane, tekel, fares]]
* Rzeczpospolita sama jest wielka,
** Postać: Czarniecki
** Źródło: [[s:Potop/Tom V/Rozdział V|t. V, rozdz. V]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 69-70.
* Rzeczpospolita, to postaw czerwonego sukna, za które ciągną Szwedzi, Chmielnicki,
** Opis: książę [[Bogusław Radziwiłł]] o [[Rzeczpospolita|Rzeczpospolitej]] do Kmicica.
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział XI|t. II, rozdz. XI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 203-204.
* Są ludzie, którym majętność nad wszystko milsza, inni za zdobyczą na wojnie gonią, inni się w koniach kochają, ale ja bym waćpanny za żadne skarby nie oddał!
** Opis: Kmicic do Oleńki.
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział I|t. I, rozdz. I]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 19-20.
* – Skąd mam wiedzieć! – odrzekł mały pan.<br />– Czyli powiadasz, że czego ci cudza gęba do ucha nie powie, tego ci własny dowcip nie podszepnie. Prawda jest!
** Postacie: pan Wołodyjowski i Zagłoba
** Źródło: [[s:Potop/Tom IV/Rozdział IX|t. IV, rozdz. IX]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 133.
* – Skądże... to waść wiesz, że ona... mnie miłuje?<br />– Bo mam oczy i patrzę, bo mam rozum i miarkuję; teraz zwłaszcza, gdym rekuzę dostał, zaraz mi się w głowie rozjaśniło.
** Opis: rozmowa [[Michał Wołodyjowski|Wołodyjowskiego]] z [[Andrzej Kmicic|Kmicicem]], o tym, że Oleńka kocha Kmicica.
** Źródło: [[s:Potop/Tom I/Rozdział IX|t. I, rozdz. IX]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 175.
* Sklepu z rozumem nie założysz, bo go na sprzedanie nie posiadasz.
** Opis: Zagłoba do Wołodyjowskiego.
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział VI|t. III, rozdz. VI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 114.
* Smoła tak nie przylega do szaty, jak niesława do imienia!
** Postać: Kmicic
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział XVI|t. III, rozdz. XVI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 323.
* Szlachcic i żołnierz na to się rodzi, by nie dziś, to jutro gardło dać...
** Postać: pan Wołodyjowski
** Źródło: [[s:Potop/Tom VI/Rozdział X|t. VI, rozdz. X]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 159.
** Zobacz też: [[szlachcic]], [[żołnierz]]
*
** Postać: Zagłoba
** Źródło: [[s:Potop/Tom V/Rozdział XI|t. V, rozdz. XI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 170.
* W bitwie miejsca się nie wybiera, jeno się stoi, gdzie każą.
** Postać: pan Wołodyjowski
** Źródło: [[s:Potop/Tom VI/Rozdział X|t. VI, rozdz. X]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 156.
** Zobacz też: [[bitwa]]
*
** Opis: o Kmicicu wedle opowiadań jakie słyszała Oleńka.
** Źródło:
*
** Postać: Kmicic
** Źródło:
** Zobacz też: [[wojna]]
* Wolę otwartego nieprzyjaciela, niż fałszywego sprzymierzeńca...
** Postać:
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział XV|t. III, rozdz. XV]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 294.
* Wstręt i unikanie spraw światowych jest bronią zakonników.
** Postać: szlachcic wysłany przez
** Źródło: [[s:Potop/Tom III/Rozdział XVI|t. III, rozdz. XVI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 299.
* Z woza, byle pora sposobna przyszła, możesz dać nura, z Birż także, a z kulą we łbie ciężko uciekać.
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział III|t. II, rozdz. III]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 29.
* Zapomniano już w tym kraju różnicy między wolnością i swawolą i oto, jak zbytnia rozkosz boleścią, tak wyuzdana wolność niewolą się zakończyła.
** Postać: prymas
** Źródło: [[s:Potop/Tom IV/Rozdział III|t. IV, rozdz. III]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 41.
** Zobacz też: [[Polska]], [[wolność]], [[rozkosz]], [[niewola]]
Linia 255 ⟶ 260:
** Źródło: [[s:Potop/Tom V/Rozdział II|t. V, rozdz. II]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 20-21.
* Zdrada! morderstwo! hańba! Jesteśmy Szwecją już, nie Polską
** Opis: Skoraszewski do szlachty.
** Źródło:
* Złapał Kozak Tatarzyna, a Tatarzyn za łeb trzyma
** Postać: Zagłoba
** Źródło: [[s:Potop/Tom II/Rozdział VI|t. II, rozdz. VI]], wyd. Gebethner i Wolff 1888, s. 109.
'''Zobacz też:'''
|