Kornel Filipowicz: Różnice pomiędzy wersjami

* Do jakich wzniosłych decyzji, poświęceń, do jakiego rozporządzania własną śmiercią —– skłonny jest człowiek skazany na samotność więzienia!

* Ludzki wstręt, jaki się ma do istot, które los doświadczył —– wstręt wywodzący się być może z obawy, aby samemu nie znaleźć się w ich położeniu.

* Teza nie jest tak głupia, jakby się zdawało, a jeśli zawiera jakąś sprzeczność —– to pomyślmy: przecież najcenniejszą rzeczą, jaką posiadamy, są nasze przekonania. Czyż nie warto czasem zrobić jakiś mały, drobny szwindel -– byle tylko naszych przekonań nie stracić, byle je ocalić?

* W dziewiętnastowiecznej prozie bardzo była lubiana końcowa formuła zwana epilogiem. Było w niej miejsce na wszystko, nie tylko na to, co pisarz zaniedbał zrobić, aby jego powieść była utworem doskonałym. Epilog pozwalał (tak jak prolog używany był czasem, aby połączyć opowieść z tym, co było przedtem, i ułatwiał jej zrośnięcie się z przeszłością) —– otóż epilog pozwalał wybiec poza współczesność i umieścić rzecz tam, gdzie być powinna: między tym, co było, a tym, co będzie. Dzisiaj ta formuła wydaje się być przez pisarzy zapomniana, a może i pogardzana jako niegodne naszego rzemiosła ułatwienie.

** Źródło: ''Opowiadanie z epilogiem'' w: ''Cienie'', Wyd. Literackie, Kraków 2007, s. 202-203202–203.