Niccolò Machiavelli: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
m robot dodaje: hr:Niccolò Machiavelli |
popr. cytatów, drobne merytoryczne, teksty oryg., drobne redakcyjne, nowe cytaty, kat. |
||
Linia 1:
'''[[w:Niccolo Machiavelli|Niccolo Machiavelli]]''' (1469–1527) –
==''Książę, 1513''==
{{IndeksPL}}
==C==
[[Plik:Santi_di_Tito_-_Niccolo_Machiavelli's_portrait_headcrop.jpg|mały|<center>Niccolo Machiavelli]]
* Ci, którzy wyłącznie dzięki szczęściu zostają z prywatnych ludzi książętami, zostają nimi z małym trudem, lecz z dużym utrzymują się; oni na skrzydłach lecą do celu, więc też w drodze nie napotykają żadnych przeszkód, wszystkie one występują dopiero później, gdy się już usadowili na tronie.
** ''Coloro e' quali solamente per fortuna diventano, di privati principi, con poca fatica diventano, ma con assai si mantengano; e non hanno alcuna difficultŕ fra via, perché vi volano; ma tutte le difficultŕ nascono quando sono posti.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. VII.
==D==
* Dla uniknięcia wojny nie należy nigdy dopuszczać do spotęgowania nieporządku, ponieważ nie uniknie się jej, lecz tylko na twoją niekorzyść odwlecze.
** ''Non si debbe mai lasciare seguire uno disordine per fuggire una guerra, perché la non si fugge, ma si differisce a tuo disavvantaggio.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. III.
* Do takich uporządkowanych i dobrze rządzonych państw nam współczesnych należy Francja, która ma wiele dobrych urządzeń, na których oparta jest swoboda i bezpieczeństwo króla, a najważniejszą z nich jest parlament i jego powaga. Ten bowiem, kto urządził to państwo, znając ambicję i butę możnowładców i sądząc, że dla ich poskromienia trzeba nałożyć im wędzidła, a z drugiej strony znając nienawiść ludu ku możnym, wynikłą ze strachu, pragnął państwo przed jednymi i drugimi zabezpieczyć; lecz nie chciał, by było to wyłączną troską króla, aby ten nie potrzebował narażać się na starcie z możnymi, gdyby popierał lud, lub z ludem, gdyby popierał możnych; dlatego też sędzią ustanowił trzeciego, aby ten, nie obciążając tym króla, chłostał możnych i brał w opiekę słabszych. Trudno o lepszy i rozumniejszy ustrój i o skuteczniejsze zabezpieczenie króla i królestwa.
** Źródło: rozdz. XIX.
==G==
* Gubi sam siebie ten, kto drugiego czyni potężnym, gdyż tworzy się tę potęgę zręcznością lub siłą, a jedno i drugie budzi nieufność u tego, który stał się potężnym.
** ''Chi č cagione che uno diventi potente, ruina; perché quella potenzia č causata da colui o con industria o con forza; e l'una e l'altra di queste dua č sospetta a chi č diventato potente.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. III.
==K==
* Krzywdy powinno się wyrządzać wszystkie naraz, aby krócej doznawane, mniej tym samym krzywdziły, natomiast dobrodziejstwa świadczyć trzeba po trosze, aby lepiej smakowały.
** ''Le iniurie si debbono fare tutte insieme, acciň che, assaporandosi meno, offendino meno: e' benefizii si debbono fare a poco a poco, acciň che si assaporino meglio.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. VIII.
==L==
* Lepiej jest być gwałtownym niż oględnym, gdyż szczęście jest jak ta kobieta, którą trzeba koniecznie bić i dręczyć, aby ją posiąść.
** ''Sia meglio essere impetuoso che respettivo, perché la fortuna è donna: ed è necessario, volendola tenere sotto, batterla e urtarla.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XXV.
* Ludzie będą zawsze dla ciebie źli, jeżeli konieczność nie zmusi ich to tego, by byli dobrzy.
** ''Li uomini sempre ti riusciranno tristi, se da una necessitŕ non sono fatti buoni.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XXIII.
* Ludzie prędzej puszczają w niepamięć śmierć ojca niż stratę ojcowizny.
** ''Li uomini sdimenticano piů presto la morte del padre che la perdita del patrimonio.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XVII.
* Ludzie są zawsze nieprzyjaciółmi przedsięwzięć, w których widzą trudności.
** ''Li uomini sono sempre nimici delle imprese dove si vegga difficultŕ.'' (wł.)
** Źródło: rozdz.X.
* Ludzie szkodzą z bojaźni lub przez nienawiść.
** ''Li uomini offendono o per paura o per odio.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. VII.
* Ludzie tak są prości i tak naginają się do chwilowych konieczności, że ten, kto oszukuje, znajdzie zawsze takiego, który da się oszukać.
** ''E sono tanto semplici li uomini, e tanto obediscano alle necessitŕ presenti, che colui che inganna troverrŕ sempre chi si lascerŕ ingannare.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XVIII.
==M==
* Miłość trzymana jest węzłem zobowiązań, który ludzie, ponieważ są nikczemni, zrywają, skoro tylko nadarzy się sposobność osobistej korzyści, natomiast strach jest oparty na obawie kary; ten więc nie zawiedzie nigdy.
** ''L'amore č tenuto da uno vinculo di obbligo, il quale, per essere li uomini tristi, da ogni occasione di propria utilitŕ č rotto; ma il timore č tenuto da una paura di pena che non abbandona mai.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XVII.
* Musicie bowiem wiedzieć, że dwa są sposoby prowadzenia walki (...) trzeba przeto być lisem (...) i lwem.
** ''Dovete adunque sapere come sono dua generazione di combattere (…) bisogna, adunque, essere golpe (…) e lione.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XVIII.
==N==
* Najważniejszą podstawą wszystkich państw (o silnych fundamentach) tak nowych, jak starych i mieszanych są dobre prawa i dobre wojsko (...).
** ''E' principali fondamenti che abbino tutti li stati, cosí nuovi come vecchi o misti, sono le buone legge e le buone arme.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XII.
* Należy bowiem pamiętać, że ludzi trzeba albo potraktować łagodnie albo wygubić, gdyż mszczą się za błahe krzywdy, za ciężkie zaś nie mogą. Przeto gdy się krzywdzi człowieka, należy czynić to w ten sposób, aby nie trzeba było obawiać się zemsty.
** ''Per il che si ha a notare che li uomini si debbono o vezzeggiare o spegnere; perché si vendicano delle leggieri offese, delle gravi non possono: sí che l'offesa che si fa all'uomo debbe essere in modo che la non tema la vendetta.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. III.
* Nie jest przeto koniecznym, by książę posiadał wszystkie owe zalety, które wskazałem, lecz jest bardzo potrzebnym, aby wydawało się, że je posiada. Śmiem nawet powiedzieć, że gdy się je ma i stale zachowuje, przynoszą szkodę, gdy zaś wydaje się, że się je ma, przynoszą pożytek; powinien więc książę uchodzić za litościwego, dotrzymującego wiary, ludzkiego, religijnego, prawego i być nim w rzeczywistości, lecz umysł musi mieć skłonny do tego, by mógł i umiał działać przeciwnie, gdy zajdzie potrzeba.
** Źródło: rozdz. XVIII.
* Nie rozumieją się na rzeczy ci, którzy wzorują się wyłącznie na lwie. Otóż mądry pan nie może ani powinien dotrzymywać wiary, jeżeli takie dotrzymywanie przynosi mu szkodę i gdy zniknęły przyczyny, które spowodowały jego przyrzeczenie.
** ''Coloro che stanno semplicemente in sul lione, non se ne intendano. Non puň per tanto uno signore prudente, né debbe, osservare la fede, quando tale osservanzia li torni contro e che sono spente le cagioni che la feciono promettere.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XVIII.
==P==
* Powszechna to wada ludzi nie pamiętać o burzy, gdy morze spokojne.
** ''Il che č comune defetto delli uomini, non fare conto nella bonaccia della tempesta.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XXIV.
* Przeto najlepszą twierdzą, jaka być może, jest przychylność ludu; chociażbyś bowiem miał twierdze, nie ocalą cię one, jeżeli cię nienawidzi lud, bo gdy ten chwyci za broń, nie braknie nigdy cudzoziemców, którzy przyjdą mu z pomocą.
** ''Perň la migliore fortezza che sia, č non essere odiato dal populo; perché, ancora che tu abbi le fortezze, et il populo ti abbi in odio, le non ti salvono; perché non mancano mai a' populi, preso che li hanno l'armie forestieri che li soccorrino.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XX.
* Przeto przezorny książę powinien obmyśleć sposób, aby obywatele zawsze i w każdej okoliczności odczuwali potrzebę jego rządu, wtedy stale będą mu wierni.
** ''E perň uno principe savio debba pensare uno modo per il quale li sua cittadini, sempre et in ogni qualitŕ di tempo, abbino bisogno dello stato e di lui: e sempre poi li saranno fedeli.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. IX.
==R==
* Rozumny książę powinien, skoro ma po temu sposobność, podsycać zręcznie jakąś nieprzyjaźń przeciwko sobie, aby stać się jeszcze większym przez jej zgniecenie.
** ''Uno principe savio debbe, quando ne abbi la occasione, nutrirsi con astuzia qualche inimicizia, acciň che, oppresso quella, ne seguiti maggiore sua grandezza.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XX.
==T==
* Toteż widzimy, że wszyscy uzbrojeni prorocy zwyciężają, a bezbronni padają, czego przyczyną, oprócz powyższych rzeczy, jest i ta, że natura ludów jest zmienna, łatwo ich o czymś przekonać, lecz trudno umocnić w tym przekonaniu.
** Di qui nacque che tutt'i profeti armati vinsono, e li disarmati ruinorono. Perché, oltre alle cose dette, la natura de' populi č varia; et č facile a persuadere loro una cosa, ma č difficile fermarli in quella persuasione. (wł.)
** Źródło: rozdz. VI.
* Trzeba przeto być lisem, by wiedzieć, co sidła, i lwem, by postrach budzić u wilków.
** ''Bisogna, adunque, essere golpe a conoscere e' lacci, e lione a sbigottire e' lupi.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XVIII.
* Tych, którzy stają się zależnymi, należy honorować i miłować, zwłaszcza gdy nie są chciwi.
** ''Quelli che si obbligano, e non sieno rapaci, si debbono onorare et amare; quelli che non si obbligano.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. IX.
==W==
* W każdym mieście istnieją te rozbieżności interesów, które stąd pochodzą, że lud nie chce poddać się władzy i uciskowi możnych, a możni pragną rządzić ludem i uciskać go, te dwa sprzeczne dążenia wywołują jeden z trzech skutków: albo władzę książęcą, albo wolność, albo bezrząd.
** ''In ogni cittŕ si truovano questi dua umori diversi; e nasce da questo, che il populo desidera non essere comandato né oppresso da' grandi, e li grandi desiderano comandare et opprimere el populo; e da questi dua appetiti diversi nasce nelle cittŕ uno de' tre effetti, o principato o libertŕ o licenzia.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. IX.
==Ż==
* Żadna rzecz nie przynosi mężowi, który świeżo wyrósł, takiej chwały, jak nowe prawa i nowe urządzenia przez niego stworzone. Gdy one są dobrze ułożone i mają w sobie cechy wielkości, zjednują mu poważanie i podziw.
** ''Veruna cosa fa tanto onore a uno uomo che di nuovo surga, quanto fa le nuove legge e li nuovi ordini trovati da lui. Queste cose, quando sono bene fondate e abbino in loro grandezza, lo fanno reverendo e mirabile.'' (wł.)
** Źródło: rozdz. XXVI.
* Żądza podbojów jest rzeczą bardzo naturalną i powszechną i zawsze, gdy je ludzie czynią z powodzeniem, zyskują pochwały, a nie naganę, lecz gdy chcą je czynić na wszelki sposób, wbrew możliwości, zasługują na naganę i popełniają błąd.
** ''Č cosa veramente molto naturale et ordinaria desiderare di acquistare; e sempre, quando li uomini lo fanno che possano, saranno laudati, o non biasimati; ma, quando non possono, e vogliono farlo in ogni modo, qui č l'errore et il biasimo.'' (wł.)
** Źródło: ''Książę'', rozdz. III, tłum. Krzysztof Żaboklicki, Warszawa 1984.
=Inne=
{{IndeksPL}}
==C==
* Cel uświęca środki.
* Chcę iść do piekła, nie do nieba. W piekle będę miał towarzystwo papieży, królów i książąt, a w niebie są sami żebracy, mnisi, pustelnicy i apostołowie.
* Czasami trzeba jako dobro oceniać mniejsze zło.
Linia 17 ⟶ 136:
==G==
* Gdyby nawet ze wszystkich wybrzeży rozrzucono po Atlantyku miliony wieńców i gdyby te miliony wieńców, pchane setkami wiatrów, płynęły z tysiącami wartkich prądów morskich – ocean był zbyt wielki, i tylko naiwny mógł wierzyć, że choć jeden, jedyny wieniec przedryfuje akurat nad spoczywającymi w głębinie. Nigdy nie oddadzą im honorów wojskowych. Czy widział ktoś „GRÓB NIEZNANEGO MARYNARZA” gdzieś na poczesnym miejscu w wielkim mieście?
Linia 24 ⟶ 141:
** Znaczenie: Niccolo napisał słynnego Księcia, którego postać tytułowa zainspirowana była osobą Cesare Borgii, syna papieża Aleksandra VI, brata Lucrezii, wł. polityka, kardynała, księcia Romanii.
** Źródło: J.H. Merle d`Aubigne ''Historia Reformacji XVI w'', tom 1, s. 146.
==I==
Linia 36 ⟶ 151:
==K==
* Książę powinien zakładać, że wszyscy ludzie są źli i niechybnie się takimi okażą, ilekroć będą mieli ku temu sposobność.
Linia 43 ⟶ 156:
==L==
* Ludzie wybierają najczęściej rozwiązania pośrednie, które są najgorsze ze wszystkich, a to dlatego, że nie potrafią być ani całkiem źli, ani całkiem dobrzy.
==N==
* Nie tytuły zdobią ludzi, lecz ludzie tytuły.
* Niepochlebny sąd o ludzie, z którym się tak często spotykamy, pochodzi stąd, że o ludzie każdemu wolno mówić otwarcie i bez obawy, nawet w państwie przez niego rządzonym o władcach zaś zawsze mówi się niesłychanie ostrożnie i z wielkim strachem.
Linia 78 ⟶ 165:
==P==
* Politykowi nie wolno być niewolnikiem własnych słów.
* Przypadek rządzi ponad połową naszych działań, a my kierujemy resztą.
Linia 88 ⟶ 173:
==W==
* Władca, który pragnie zachować swoją pozycję, musi się nauczyć albo być dobrym, albo nie – zależnie od okoliczności.
==Z==
* Z walki ludu z wyższymi klasami pochodzą wszystkie prawa wydane w interesie wolności.
Linia 101 ⟶ 181:
[[Kategoria:Włoscy pisarze]]
[[Kategoria:Historycy]]
[[Kategoria:Włoscy prawnicy]]
[[Kategoria:Włoscy dyplomaci]]
[[ar:ميكافيلي]]
[[bs:Niccolò Machiavelli]]
[[bg:Николо Макиавели]]
[[cs:Niccolò Machiavelli]]
[[de:Niccolò Machiavelli]]
| |||