|
==C==
* Cel ten, czymkolwiek on jest, jest dla mnie niczym, ruch – wszystkim.
** Autor: [[Eduard Bernstein]]
** Opis: o socjalizmie.
** Źródło: ''Der Kampf der Sozialdemokratie…'', „Die Neu Zeit” nr 18/1898
** Opis: fragment listu Sekcji Grudziąż do Sekcji Centralnej Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z 6 maja 1835. Jest to pierwsze zdanie w języku polskim, w którym pojawia się słowo „socjalizm”.
** Źródło: [[Adam Ciołkosz]], [http://lewicowo.pl/varia/viewpub/tid/2/pid/259 ''Socjalizm – ale jaki?'', „Orzeł Biały” nr 140, kwiecień 1976].
* Co to jest socjalizm?<br />Socjalistyczny porządek, do którego dążą świadomi robotnicy, jest tak niepodobnym do dzisiejszych porządków na świecie, jak dzień do nocy, jak niebo do ziemi.<br />Dziś społeczeństwo dzieli się na dwie klasy ludzi: jednych – co ciężko pracują i żyją w nędzy, drugich – co nic nie robią i żyją w rozkoszach. W socjalistycznym społeczeństwie nie będzie żadnych różnic między ludźmi, wszyscy będą zupełnie równi jak bracia. Nie będzie bogatych ani biednych, panujących i podwładnych. Fabryki, maszyny, ziemia, kopalnie, warsztaty będą należały do wszystkich, do społeczeństwa, jak dziś ogrody publiczne i skwery. Każdy będzie mógł przyjść i pracować gdzie zechce.<br />Przedmioty wytworzone będą również składane do magazynów publicznych. Każdy w miarę pracy będzie otrzymywał z tych magazynów wszystko potrzebne mu do życia. Kto nie będzie nic robił, nie będzie miał prawa do niczego. Dlatego, aby nie umrzeć z głodu – wszyscy zdrowi i silni będą pracowali.<br />Cały naród będzie stanowił prawa dla siebie, ponieważ ani króla, ani żadnych panujących nie będzie. Ustanowi on też prawa dobre i sprawiedliwe. Praca będzie wszędzie urządzoną tak, aby był jak najzdrowsza i jak najprzyjemniejsza. Dzięki maszynom wytworzenie wszystkiego, co dla społeczeństwa potrzebne, będzie kosztowało coraz mniej pracy. W socjalistycznym ustroju dość będzie, by wszyscy pracowali tylko 6 albo 4 godziny dziennie.<br />Każdemu wolno będzie mieć jakie chce przekonania, jaką chce wiarę, jaki chce język. Zapanuje na świecie zupełna swoboda bo naród pracujący nie będzie miał panów nad sobą, będzie sam sobie panem.<br />Starzy, niedołężni, chorzy i dzieci będą pielęgnowani i utrzymywani przez społeczeństwo. Dzięki niewielkiej pracy zdrowych i dorosłych wystarczy na dostatnie życie dla wszystkich. Nie będzie wtedy żebraków, co umierają z nędzy pod płotem, ani dzieci podrzucanych przez matki; nie będzie starców, którzy nie mają gdzie złożyć swojej głowy, ani dziewcząt, sprzedających się dla chleba. Ludzie kochać się będą jak bracia, bo wszyscy będą równi, wolni i szczęśliwi!
** Autor: [[Róża Luksemburg]], [http://www.praktykateoretyczna.pl/roza-luksemburg-swieto-majowe-i-socjalizm ''Święto majowe i socjalizm''], „Sprawa Robotnicza” nr 8, Paryż 1894 ▼
* Czym jest socjalizm?<br />Powiemy wam, czym jest socjalizm. Ale najpierw powiemy, czym nie jest. A na tę sprawę mieliśmy kiedyś zupełnie inny pogląd niż obecnie.<br />Otóż: socjalizm nie jest<br />– społeczeństwem, gdzie pewien człowiek, który nie popełnił przestępstwa, czeka w domu na przyjście policji;<br />– społeczeństwem, gdzie jest przestępstwem być bratem, siostrą, żoną lub synem przestępcy;<br />– społeczeństwem, gdzie pewien człowiek jest nieszczęśliwy, ponieważ mówi to, co myśli, a inny jest nieszczęśliwy, ponieważ nie mówi tego, co myśli;<br />– społeczeństwem, gdzie pewien człowiek żyje lepiej, ponieważ nie myśli w ogóle;<br />– społeczeństwem, gdzie pewien człowiek jest nieszczęśliwy, ponieważ jest Żydem, a inny czuje się lepiej, ponieważ nim nie jest;<br />– państwem, którego żołnierze pierwsi wstępują na ziemię innego kraju;<br />– państwem, w którym ktoś żyje lepiej, ponieważ wychwala przywódców państwa;<br />– państwem, w którym ktoś jest skazany bez sądu;<br />– społeczeństwem, którego kierownicy mianują sami siebie na swoje stanowiska;<br />– społeczeństwem, gdzie dziesięć osób mieszka w jednym pokoju;<br />– społeczeństwem, gdzie są analfabeci i epidemie dżumy;<br />– państwem, z którego nie można wyjechać;<br />– państwem, gdzie jest więcej szpiegów niż pielęgniarek i więcej miejsc w więzieniach niż w szpitalach;<br />– państwem, gdzie ilość urzędników rośnie szybciej niż liczba robotników;<br />– państwem, gdzie jest się zmuszanym do kłamstwa;<br />– państwem, gdzie jest się zmuszanym do kradzieży;<br />– państwem, gdzie jest się zmuszanym do zbrodni;<br />– państwem, które ma kolonie;<br />– państwem, którego sąsiedzi przeklinają geografię;<br />– państwem, gdzie produkuje się znakomite odrzutowce i marne buty;<br />– państwem, gdzie tchórzom żyje się lepiej niż odważnym;<br />– państwem, gdzie adwokaci są najczęściej w zgodzie z prokuratorem;<br />– cesarstwem, tyranią, oligarchią, biurokracją;<br />– społeczeństwem, gdzie mnóstwo ludzi szuka Boga, żeby znaleźć pociechę w nieszczęściu;<br />– państwem, które daje nagrody grafomanom oraz lepiej od malarzy wie, jakie malarstwo jest najlepsze;<br />– narodem, który uciska inny naród;<br />– narodem, który jest uciskany przez inny naród;<br />– państwem, które pragnie, żeby wszyscy obywatele myśleli to samo o filozofii, polityce zagranicznej, gospodarce, literaturze i moralności;<br />– państwem, którego rząd określa, jakie swobody przysługują obywatelom, natomiast obywatele nie określają, jakie swobody przysługują rządowi;<br />– państwem, gdzie się odpowiada za swoich przodków;<br />– państwem, w którym część obywateli otrzymuje płace czterdzieści razy wyższe niż inna część;<br />– jakimkolwiek systemem rządzenia, któremu jest przeciwna większość rządzonych;<br />– jednym krajem odosobnionym;<br />– grupą krajów zacofanych;<br />– państwem, które posługuje się hasłami nacjonalistycznymi;<br />– państwem, którego rządy sądzą, że nie ma nic ważniejszego od ich władzy;<br />– państwem, które paktując ze zbrodniarzami dorabia światopogląd do tego paktu;<br />– państwem, które chce, żeby jego ministerstwo spraw zagranicznych kształtowało bieżący światopogląd dla całej ludzkości;<br />– państwem, które źle odróżnia ujarzmianie od wyzwalania;<br />– państwem, gdzie rasiści cieszą się wolnością;<br />– państwem istniejącym aktualnie;<br />– państwem, gdzie jest prywatna własność środków wytwarzania;<br />– państwem, które wierzy, że jest socjalistyczne na tej wyłącznie podstawie, że zniosło prywatną własność środków wytwarzania;<br />– państwem, które źle odróżnia rewolucję społeczną od zbrojnego najazdu;<br />– państwem, które nie sądzi, że w socjalizmie ludzie muszą być szczęśliwsi niż gdzie indziej;<br />– społeczeństwem, któremu jest bardzo smutno;<br />– społeczeństwem kastowym;<br />– państwem, którego rząd zawsze wie, jaka jest wola ludu, zanim go zapyta o zdanie;<br />– państwem, gdzie można bezkarnie pomiatać ludźmi;<br />– państwem, gdzie pewien pogląd na historię świata jest obowiązujący;<br />– państwem, gdzie filozofowie i literaci mówią zawsze to samo co generałowie i ministrowie, ale zawsze po nich;<br />– państwem, gdzie plany miast są tajemnicą państwową;<br />– państwem, gdzie wyniki głosowania w parlamencie zawsze się dają nieomylnie przewidzieć;<br />– państwem, gdzie jest praca niewolnicza;<br />– państwem, gdzie jest skrępowanie feudalne;<br />– państwem, które ma monopol na udzielanie swoim obywatelom całej wiedzy o świecie;<br />– państwem, które sądzi, że wolność polega tylko na posłuszeństwie dla państwa;<br />– państwem, które uważa, że nie ma różnicy między tym, co prawdziwe, a tym, w co wiara jest dla niego korzystna;<br />– państwem, gdzie pewien naród, który o to nie prosił, zmienia w całości miejsce pobytu;<br />– państwem, gdzie robotnicy nie mają wpływu na rządy;<br />– państwem, które sądzi, że tylko ono może zbawić ludzkość;<br />– państwem, które wierzy, że zawsze miało rację;<br />– państwem, w którym historia jest na usługach polityki;<br />– państwem, którego obywatel nie może przeczytać największych dzieł współczesnej literatury ani obejrzeć największych dzieł współczesnego malarstwa, ani usłyszeć najlepszej współczesnej muzyki;<br />– państwem, które jest zawsze z siebie niesłychanie zadowolone;<br />– państwem, które mówi, że świat jest bardzo skomplikowany, ale naprawdę myśli, że świat jest nadzwyczaj prosty;<br />– państwem, gdzie trzeba się bardzo namęczyć, nim się dostanie do lekarza;<br />– społeczeństwem, gdzie są żebracy;<br />– państwem, które jest przekonane, że nikt nigdy na świecie nie może wymyślić nic lepszego;<br />– państwem, które wierzy, że wszyscy się nim zachwycają, chociaż jest przeciwnie;<br />– państwem, które wyznaje zasadę: oderint dum metuant [niech nienawidzą, byleby się bali - red.];<br />– państwem, które samo określa, kto i jak może je krytykować;<br />– państwem, w którym należy codziennie przeczyć temu, co się głosiło wczoraj, i stale wierzyć, że się zawsze głosi to samo;<br />– państwem, które bardzo nie lubi, żeby jego obywatele czytali stare roczniki gazet;<br />– państwem, gdzie wielu ignorantów uchodzi za uczonych;<br />– państwem, gdzie wszystkie gazety mają tę samą treść;<br />– państwem, którego rząd pragnie, żeby wszystkie formy organizacji społecznej były przez niego zaplanowane;<br />– państwem, gdzie jest dużo ludzi szlachetnych i dzielnych, ale trzeba o tym wiedzieć skądinąd niż ze znajomości polityki jego rządów;<br />– państwem, które bardzo nie lubi, żeby jego ustrój analizowali uczeni, a bardzo lubi, kiedy to robią lizusi;<br />– państwem, które zawsze wie lepiej, na czym polega szczęście każdego poszczególnego obywatela niż on sam;<br />– państwem, które nie poświęcając niczego dla jakichkolwiek zasad ideowych, wierzy zarazem, że jest pochodnią postępu.<br />To była część pierwsza. A teraz – słuchajcie uważnie! – powiemy wam, czym jest socjalizm.<br />Otóż: Socjalizm jest to ustrój, który… ech!, co tu dużo mówić! Socjalizm jest to naprawdę dobra rzecz.
** Autor: [[Leszek Kołakowski]] ▼** Opis: tekst skonfiskowany przez cenzurę, oficjalnie wydany dopiero po 1989.
** Źródło: ''Czym jest socjalizm'', „Po prostu”, 1956
==D==
* Słowo „socjalizm” ma bardzo wiele znaczeń, nie tylko to, które w Polsce wywołuje stan niechęci.
** Autor: [[Maria Szyszkowska]], [http://www.racjonalista.pl/kk.php/s,4284 zapis rozmowy z Marią Szyszkowską w Polskim Radio PR1, „Sygnały Dnia”, 28 lipca 2005].
* Socjalistyczny porządek, do którego dążą świadomi robotnicy, jest tak niepodobnym do dzisiejszych porządków na świecie, jak dzień do nocy, jak niebo do ziemi.<br />Dziś społeczeństwo dzieli się na dwie klasy ludzi: jednych – co ciężko pracują i żyją w nędzy, drugich – co nic nie robią i żyją w rozkoszach. W socjalistycznym społeczeństwie nie będzie żadnych różnic między ludźmi, wszyscy będą zupełnie równi jak bracia. Nie będzie bogatych ani biednych, panujących i podwładnych. Fabryki, maszyny, ziemia, kopalnie, warsztaty będą należały do wszystkich, do społeczeństwa, jak dziś ogrody publiczne i skwery. Każdy będzie mógł przyjść i pracować gdzie zechce.
▲** Autor: [[Róża Luksemburg]], [http://www.praktykateoretyczna.pl/roza-luksemburg-swieto-majowe-i-socjalizm ''Święto majowe i socjalizm''], „Sprawa Robotnicza” nr 8, Paryż 1894
* Socjaliści nie tylko zajmują się zdrowym robotnikiem. I owszem, pragną oni także uchronić od nędzy robotnika chorego. Chcą, aby wszędzie był obowiązek należenia do Kas Chorych, gdzie za parę centów tygodniowej opłaty, robotnik dostanie dobrego lekarza, lekarstwo i zapomogę pieniężną przez cały czas choroby. Nadto dążą do tego, aby każdy robotnik, który został kaleką brał utrzymanie aż do śmierci, a choćby nawet nie okaleczał, tylko się postarzał, aby w starości już bez pracy pobierał pensję i nie lękał się nędzy po całym życiu uczciwej pracy. Dziecko powinno też być otoczone opieką całego narodu, mieć za darmo szkołę, i w tej szkole głodu nie cierpieć, aby móc się uczyć z korzyścią dla siebie; kobieta powinna daleko lżej pracować niż mężczyzna i być oszczędzaną, wtedy, kiedy wydaje na świat dzieci.
** Autor: [[Pius XI]], encyklika ''Quadragesimo anno''
* Socjalizm przed 1918 r. [na ziemiach polskich] miał o wiele głębsze korzenie niż w Rosji. Wśród inteligencji, zwłaszcza nauczycieli, idee socjalistyczne były popularne. Jednak wśród studentów, zwłaszcza prawa, wzięcie miały raczej hasła endecji.
** Autor: [[Adam Daniel Rotfeld]]
** Źródło: rozmowa Macieja Stasińskiego, [http://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,23385180,rotfeld-nie-powstana-zjednoczone-stany-europy-mlode.html ''Rotfeld: Nie powstaną Zjednoczone Stany Europy. Młode pokolenie potrzebuje radykalnych idei i tożsamości''], wyborcza.pl, 12 maja 2018.
* Socjalizm ze względu na samą swoją naturę nie może zostać nikomu narzucony, wprowadzony rozkazem… Bez wyborów powszechnych, bez nieograniczonej wolności prasy i zrzeszania się, bez swobody wymiany poglądów zamiera życie w każdej publicznej instytucji, a aktywna pozostaje jedynie biurokracja.
** Autor: [[Róża Luksemburg]]
* Socjalizm z ludzką twarzą.
** ''Socialismus s lidskou tváří.'' (czes.)
▲** Autor: [[ LeszekRadovan KołakowskiRichta]]
** Opis: hasło programu ogłoszonego przez Alexandra Dubčeka na plenum KC Komunistycznej Partii Czechosłowacji w 1968.
** Źródło: Karel Pacner, ''Osudové okamžiky XX. století''
* Socyalizm nierówności wszelkie prędko utrze,<br />Szlachtę powiesi jutro, nie szlachtę pojutrze.
** Autor: [[Aleksander Fredro]]
** Źródło: „Dzieła''Dzieła Aleksandra Fredry tom XIII” XIII'' [https://pl.wikisource.org/wiki/Socyalizm Teksttekst na Wikiźródłach]
* Stawianie zagadnień: socjalizm albo kapitalizm jest symplifikacją. Pomijając nieokreśloność terminu socjalizm między jego skrajnym odchyleniem, marksizmem, a skrajnym odchyleniem kapitalizmu, powiedzmy amerykanizmem, jest jeszcze całe bogactwo mądrych form ustrojowych, które potrafią – wierzę – przywrócić staremu słowu: demokracja – życie, prawdę i wartość.
** Źródło: [[Aleksander Kamiński]], ''O jaką Polskę walczymy?'', 1943
* Wiara socjalistyczna stanowi jedyną wersję owego uniwersalnego instynktu sprawiedliwości i solidarności, który ściśle koresponduje z obecnymi warunkami życia społecznego i gospodarczego. Wszystkie inne wersje zatarł upływ czasu (...…). Socjalizm jest więc etyką i niemal religią – w stopniu nie mniejszym niż doktryną.
** Autor: [[Léon Blum]]
** Źródło: Tony Judt, ''Brzemię odpowiedzialności. Blum, Camus, Aron i francuski wiek dwudziesty'', tłum. Michał Filipczuk, Wyd. Krytyki Politycznej, Warszawa 2013, s. 73.
* Wolność bez socjalizmu to przywilej i niesprawiedliwość (…) socjalizm bez wolności to niewola i brutalność.
** Opis: o anarchizmie i marksizmie.
** Autor: [[Michał Bakunin]], ''Pisma wybrane'', Warszawa 1968.
==Zobacz też==
{{wikisłownik|socjalizm}}
* [[kapitalizm]]
* [[liberalizm]]
|
