Pogrom w Jedwabnem: Różnice pomiędzy wersjami

* Autor omawianej publikacji nie odrzuca w zupełności innych czynników niż nienawiść na tle rasowym, niemniej w swoich analizach niemal zupełnie je pomija lub nie dostrzega ich rangi. Tymczasem to właśnie te zmienne czynniki, a zwłaszcza sytuacyjne, z okupacją sowiecką jako taką, zasługują na wnikliwą analizę. Przemawia za tym szereg argumentów, a jednym z ważniejszych jest postawa ludności polskiej wobec Żydów na Białostocczyźnie i w regionie łomżyńskim we wrześniu 1939 i czerwcu–lipcuczerwcu – lipcu 1941 r. W pierwszym z okresów —– mimo że na skutek działań wojennych i szybkiego wkroczenia Niemców pojawiła się doskonała okazja do „wyrównania rachunków” ze (w opinii Autora) „znienawidzonymi sąsiadami” —– Polacy nie przyłączyli się do brutalnych represji stosowanych przez okupantów wobec Żydów i na pewno nie dążyli do ich mordowania. Dwa lata później sytuacja wyglądała zupełnie inaczej, tzn. miejscowa ludność polska wykazywała wiele wrogości wobec ludności żydowskiej, co znalazło swój wyraz m.in. w bezpośrednim udziale jej niektórych przedstawicieli w zbrodniach dokonanych na Żydach w Jedwabnem, Radziłowie i ok. trzydziestu innych miejscowościach regionu. Nie rozstrzygając kwestii przyczyn tak wyraźnej zmiany nastawienia Polaków, bez trudu można zauważyć, że klucza do wyjaśnienia tego zjawiska należy poszukać w czasie okupacji sowieckiej.

** Autor: [[Marek Jan Chodakiewicz]], [http://archiwum.rp.pl/artykul/317680-Klopoty-z-kuracja-szokowa.html ''Kłopoty z kuracją szokową''], „Rzeczpospolita”, 5 stycznia 2001, cyt. za: ''Cena „Strachu”. Gross w oczach historyków'', red. R. Jankowski, Warszawa 2008, s. 41.

* Setki zachowanych relacji, raporty władz Polski Podziemnej, w tym także raport jakże przychylnego Żydom Jana Karskiego, nie uprawniają do uogólnień. Może i słusznie. Trzeba bowiem rozpoznać sytuację w różnych miejscowościach, nie opierając się na bardzo nawet rozpowszechnionych ogólnych opiniach. A jednocześnie relacja Finkelsztajna i kilka relacji chłopów z wsi okolicznych uprawniają do wyrażenia sądu o postawie nie poszczególnych osób, ale całej miejscowej ludności (z wyjątkiem Żydów). Podobnie jest z tezą o tym, że to polska ludność parotysięcznego miasteczka Jedwabne wymordowała swoich sąsiadów Żydów -– opartą na zeznaniach Żydów uciekinierów, którym udało się przeżyć oraz na materiałach UB, uzyskanych w wyniku (niewątpliwie okrutnego) śledztwa z 194919 istycznia 1953194953 roku, w czasach, gdy biskupów polskich skazywano za zdradę narodu polskiego i szpiegostwo na rzecz „imperialistów”.

** Autor: [[Tomasz Strzembosz]], ''Przemilczana kolaboracja'', „Rzeczpospolita”, 27 stycznia 2001, cyt. za: ''Cena „Strachu”. Gross w oczach historyków'', red. R. Jankowski, Warszawa 2008, s. 64.

* W początkach lipca ze składu batalionów policyjnych 309 i 316 wydzielono ponad 200 funkcjonariuszy tworząc specjalny oddział nazywany „Kommando Białystok"Białystok” dowodzony przez Wolfganga Burknera, oddelegowanego z warszawskiego Gestapo. Oddział ten w dniu 10 lipca 1941 r. przybył samochodami cieżarowymi do Jedwabnego. W toku akcji podjętej przeciwko Żydom zaangażowano również żandarmerię i policję pomocniczą. Ta ostatnia uczestniczyła jedynie w przyprowadzeniu ofiar na rynek i ich konwojowaniu poza miasto. Tam hitlerowcy dopuścili się niesamowitego wręcz okrucieństwa wpędzając około 900 osób do stodoły, którą następnie zamknięto, oblano ściany benzyną i podpalono powodując męczeńską śmierć znajdujących się wewnątrz mężczyzn, kobiet i dzieci. W dwa dni później ci sami sprawcy wymordowali prawie wszystkich Żydów w Radziłowie. Spalili tam w stodole około 650 osób.

** Autor: [[Waldemar Monkiewicz]], [http://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/4345/1/Studia_Podlaskie_2_Monkiewicz.pdf ''Zagłada skupisk żydowskich w regionie białostockim w latach 1939, 1941-1944''], „Studia Podlaskie”, 1989, 2, s. 345-346345–346.

** Opis: o sprawcach pogromu w Jedwabnem.

** Autor: [[Jacek Żalek]], [http://www.polsatnews.pl/wiadomosc/2018-02-07/zalek-polakow-w-jedwabnem-zamordowali-niemcy/ ''Poseł Żalek: Żydów w Jedwabnem zamordowali Niemcy''], polsatnews.pl, 7 lutego 2018.