Sarmatyzm: Różnice pomiędzy wersjami
Usunięta treść Dodana treść
przeniesienie cytatów |
nowe cytaty, grafika |
||
Linia 1:
[[Plik:Stanislaw Antoni Szczuka (1652 1654-1710).jpg|mały|Szlachcic polski w reprezentacyjnym czerwonym kontuszu - tradycyjnym sarmackim stroju.]]
[[Plik:POL COA Abdank.svg|mały|Abdank - przykład herbu szlacheckiego wywodzącego się z sarmackich tamg.]]
'''[[w:Sarmatyzm|Sarmatyzm]]''' – barokowa formacja kulturowa dominująca w Rzeczypospolitej Obojga Narodów od XVI do XVIII wieku, mająca u swoich podstaw mit o pochodzeniu szlachty polskiej od starożytnych Sarmatów.
* Człowiek, który potrafi mówić po łacinie, może odbyć podróż z jednego końca Polski na drugi z taką łatwością, jak gdyby urodził się w tym kraju. Mój Boże! Cóż by uczynił dżentelmen, któremu by przyszło podróżować po Anglii, a który nie znałby żadnego języka prócz łaciny (...) Nie mogę się nie użalić nad kondycją takowego podróżnika.
Linia 8 ⟶ 9:
* Ewa pochodzi z polskiego „dziewa”, Abraham z „obran”, Absalom z „obrzezan”.(...) W raju mówiono po słowiańsku, a słowa Ezechiela jasno pokazują, że ma jednak Polska prawo Boże na wszystkę Azyją, Afrykę i Europę, które przed Sądem Bożym znowu będzie utwierdzone...
** Źródło: [[Wojciech Dembołęcki]], ''Wywód jedynowłasnego państwa świata, że najstarodawniejsze w Europie Królestwo Polskie lubo scytyjskie samo tylko na świecie ma prawdziwe sukcesory'', 1633 r.
* Korona Polska sąsiad nieprzyjaciół nad insze wszystkie królestwa ma najwięcej (...) wkoło nimi otoczona.
** Autor: [[Jan Ostroróg]], wojewoda poznański
** Źródło: [[Janusz Tazbir]], ''Szlachta i teologowie'', Warszawa 1987.
* Król Polski i Wielki Książę Litewski, a także Książę i Pan pozostałej Sarmacji.
Linia 16 ⟶ 22:
** Autor: [[Tomasz Zamoyski]], kanclerz wielki koronny i wojewoda kijowski
** Opis: na sejmie w 1624 r.
** Źródło: [[Stanisław Żurkowski]], ''Żywot Tomasza Zamojskiego kanclerza wielkiego koronnego'', Lwów 1860.
** Zobacz też: [[demokracja szlachecka]]
Linia 36 ⟶ 42:
** Opis: w 1635 r.
** Źródło: [[Janusz Tazbir]], ''Polska przedmurzem chrześcijaństwa'', Warszawa 2004.
* Po przeczytaniu skierowanych do Matki Boskiej wierszy Kochowskiego odnosi się wrażenie, jakby Polacy uczynili łaskę Maryi, ogłaszając ją swoją królową.
** Źródło: [[Janusz Tazbir]], ''Szlachta i teologowie'', Warszawa 1987.
** Zobacz też: [[Wespazjan Kochowski]]
* Polski stół zastawiony. Na chorągwi obrusach<br />Potu, patoki, posoki - tysiącletni lśni haft.<br />Śniadał na nim król, kanclerz, ksiądz, parobek i husarz,<br />Nici Turczyn dostarczył, Niemiec dodał warsztat i kraft.<br />Litwin podszył uporem Lachów niefrasobliwość<br />Dziką serca tęsknotę Kozak wniósł, smutek - Żyd;
** Źródło: [[Jacek Kaczmarski]], ''O zachowaniu przy stole'', 1994 r.
* Ramiona do nieba wzniesione wzburzeniem<br />Łacina spieniona na wargach,<br />Żył sznury na skroniach, przekrwione spojrzenie<br />Przekleństwo, modlitwa lub skarga.<br /><br />Pod nos podtykane i palce i pięści, <br />Na racje oracji trwa bitwa,<br />Szablistą polszczyzną tnie, świszcze i chrzęści<br />Przekleństwo, skarga, modlitwa.<br /><br />”Czas ratować państwo chore, <br />Szlag mnie trafia - ergo sum! <br />Po sąsiadach partię zbiorę, <br />Uczynimy szum!" (...)<br /><br />Polityką zwie się ów spór Panów Braci<br />W kolokwiach elekta z elektem; <br />Schlebiają szarakom złociści magnaci<br />Wśród jęków, modlitw i przekleństw. (...)<br /><br />Co czub i wąsiska - to wróż i historyk,<br />Niezbite też ma argumenta;<br />Lecz Wiednie Sobieskich i Pskowy Batorych<br />Dziś każdy inaczej pamięta!<br /><br />Więc grunt to obyczaj, obyczaj - rzecz święta, <br />By Rzeczpospolita zakwitła.<br />Niech rządzi kto bądź - byle wolnych nie pętał<br />W przekleństwach, skargach, modlitwach! (...)<br /><br />„Jest nas patryjotów siła,<br />Żaden nam nie straszny wróg,<br />A Ojczyzna sercu miła<br />I łaskawy Bóg.<br /><br />Rozniesiemy na szabelkach<br />Zdrajców, co nam wodzą rej, <br />Rzeczpospolita jest wielka<br />Starczy dla nas jej!"<br /><br />Ramiona do nieba wzniesione przed zgonem, <br />Krew czarna zaschnięta na wargach, <br />A w oczach otwartych milczenie zdumione<br />I skarga... <br /><br />Rozniesiemy na szabelkach<br />Zdrajców, co nam wodzą rej, <br />Rzeczpospolita jest wielka<br />Czy... starczy dla nas jej?
** Źródło: [[Jacek Kaczmarski]], ''Elekcja'', 1994 r.
* Sarmaci byli koczowniczym ludem pochodzenia irańskiego i ich wpływy językowe w językach słowiańskich zachowały się do dziś. Nie jest więc wykluczone, że Sarmaci zostali zasymilowani i wchłonięci przez polskich Słowian.
Linia 54 ⟶ 71:
** Zobacz też: [[cywilizacja]]
* Ta Terra Felix, Sarmatia warta<br />Wiecznych podróży, pióra i lutni<br />Istnieje przecież – wsparta na barkach<br />Bóstwa o rysach okrutnych.
** Źródło: [[Jacek Kaczmarski]], ''Na starej mapie krajobraz utopijny'', 1994 r.
▲** Autor: [[Daniel Defoe]]
▲** Opis: w 1728 r.
* W Polsce próżność ona płynąca ze szlachetnego urodzenia doprowadzona bywa do tak przeogromnej ekstrawagancji, iż samo już imię szlachcica oraz tytuł starosty, wojewody lub kasztelana przynosi mu wyższość nad wszystkimi wasalami jako też i prostym ludem; większą nieporównanie od tej, jaką cieszy się król lub cesarz, władzę nad nimi bardziej absolutną i możność większego ich unieszczęśliwiania niźli nieszczęście poddanych Grand Seigniora lub chana Tatarów, tak iż depcą lud uboższy jakoby psów, a także często ich mordują, kiedy zaś to uczynią, nikomu z owego postępku nie muszą zdawać sprawy (...)
| |||