Demokracja szlachecka: Różnice pomiędzy wersjami

[[Plik:Polish Sejm under the reign of Sigismund III Vasa.JPG|mały|Polski sejm za panowania [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]]]]

[[Plik:Potega Rzeczypospolitej u zenitu Zlota wolnosc Elekcja 1573.JPG|mały|Jan Matejko, ''Potęga Rzeczypospolitej u zenitu. Złota wolność. elekcja 1573'']]

** Autor: [[Mikołaj Sienicki]], podkomorzy chełmski, marszałek sejmu

** Opis: z przemówienia przedstawiającego program ruchu egzekucyjnego, 1553 r.

* A iż w Rzeczypospolitej naszej jest ''dissidium'' (niezgoda) niemała w sprawie religii chrześcijańskiej, zabiegając temu, aby się z tej przyczyny miedzy ludźmi ''sedycje'' (rozruchy) jakie szkodliwe nie wszczęły, które po innych królestwach jaśnie widzimy, obiecujemy to sobie spolnie za nas i potomków naszych na wieczne czasy pod rygorem przysięgi, pod wiarą, poczciwością i sumieniem naszym, iż którzy jesteśmy ''dissidentes de religione'' (różni w wierze), pokój miedzy sobą zachować, a dla różnej wiary i odmiany w kościelech krwie nie przelewać ani się ''penować'' (karać) konfiskatą dóbr, poczciwością, ''carceribus et exilio'' (więzieniami i wygnaniem) i zwierzchności żadnej ani urzędowi do takowego progressu żadnym sposobem nie pomagać. I owszem, gdzie by ją kto przelewać chciał, z tej przyczyny zastawiać się o to wszyscy będziem, choćby też za pretekstem dekretu albo za postępkiem jakim sądowym kto to czynić chciał.

** Opis: fragment Aktu Konfederacji Warszawskiej, 1573 r.

 

* I Polacy się chwalą, i wieść tak rozgłosiła, jakoby król miał w Rzeczypospolitej władzę nieznaczną i obciętą, i jakoby cała dostała się w ręce senatu i szlachty. Nieprawda! Jakkolwiek bowiem poddali siebie królowi, a króla prawom, to jednak nie tyle pragnęli prawo królewskie uzależnić od cudzej woli, ile raczej zapobiegali tylko, by nieograniczonej władzy lekkomyślnie nie zostawiać na łasce namiętności jednostki.

** Zobacz też: [[tolerancja]]

 

** Autor: [[Stefan Batory]]

** Opis: gdy starosta lwowski odrzucił pozew, którego autorem był Żyd; w wyniku interwencji królewskiej urzędnik musiał stanąć przed sądem.

** Źródło: [[Jan Głuchowski]] ''Interregnum'', 1572 r.

** Opis: o [[Zygmunt II August|Zygmuncie Auguście]]

* My, naród swobodny, naród pany nasze miłujący, naród w honorze swym kochający się, broniący sławy; ludem, szerokością i przestrzenią państwom największym chrześcijańskim ledwo nie równy (...)

** Autor: [[Tomasz Zamoyski]], kanclerz wielki koronny i wojewoda kijowski

 

* Nie jestem błaznem, lecz obywatelem, który wybiera królów i obala tyranów.

** Opis: na sejmie 18 lutego 1585 r. do [[Stefan Batory|Stefana Batorego]], gdy ten oburzony zuchwałością przemawiającego posła wykrzyknął do niego: ''Tace nebulo!'' (Milcz, błaźnie!)

** Źródło: [[Janusz Tazbir]] ''Myśl polska w nowożytnej kulturze europejskiej'', Warszawa 1986.

* Przodkowie nasi (...) wiedząc, że też szlachcicami i pierwiej niż katolikami się porodzili; wiedząc, że nie są z pokolenia Lewi; wiedząc, że Królestwo Polskie nie jest królestwem kapłańskim, lecz politycznym; wiedząc, że królestwa i państwa tego świata gospodami są, a nie dziedzictwem Kościoła Bożego; wiedząc co Panu Bogu, a co ojczyźnie powinni: religii świętej z polityką nie mieszali ani księżom i łakomstwu ich nie podlegali.

** Opis: fragment Aktu Konfederacji Sandomierskiej, 1606 r.

 

** Opis: zwracając się w przemówieniu sejmowym do [[Zygmunt II August|Zygmunta Augusta]]