Porwanie Baltazara Gąbki (powieść)

Porwanie Baltazara Gąbki – powieść dla dzieci autorstwa Stanisława Pagaczewskiego, wydana w 1965.

Książę Krak

• Przyszedł do mnie czcigodny Hipolit Gąbka, właściciel znanej ci gospody „Pod Trzema Gwiżdżącymi Kotami” przy ulicy Poczciwych Flisaków, brat słynnego uczonego, Baltazara Gąbki, autora wielu rozpraw z dziedziny biologii, a zwłaszcza cennej pracy o zakończeniach nerwowych w pysku ślimaka winniczka. (…). Pięć lat temu wybrał się do Krainy Deszczowców, aby zebrać nowe obserwacje do pracy na temat rozwoju poczucia wspólnoty u żab latających Rhacophorus reinwardti Boże. Kraina Deszczowców ma odpowiednie warunki naturalne do studiowania tego zagadnienia. Żab jest tam znacznie więcej niż ludzi.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

Smok Wawelski

• Gdyby takich zbójców na świecie przybyło,
  Wtedy by się wszystkim bardzo miło żyło,
  A książęca milicja zamiast im psuć szyki,
  Mogłaby dzieci bawić i pisać wierszyki.
  • Źródło: rozdział III, W zbójeckim obozie

• Głupcy są często bardzo niebezpieczni (…).
  • Źródło: rozdział V, Kim jest Don Pedro?

• Gdybyśmy mieli oceniać ludzi na podstawie ich ulubionych potraw, musielibyśmy twierdzić, że nasz książę jest narodowości węgierskiej, ponieważ przepada za gulaszem z papryką.
  • Źródło: rozdział V, Kim jest Don Pedro?

• (…) jestem Smokiem Przepadającym za Gęsiną.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• Każdy astrolog jest trochę dziwakiem.
  • Źródło: rozdział V, Kim jest Don Pedro?

• Najchętniej napiłbym się gorącego mleka. To bardzo zdrowe i pożywne.
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• Nie kłóćcie się, moi drodzy. To źle wpływa na apetyt.
  • Źródło: rozdział IX, Przerwany obiad

• O ile mi wiadomo, Deszczowcy uważają siebie za normalnych, a nas traktują jak gorszy gatunek ludzi.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• (…) słyszałem, że Deszczowcy większą część życia spędzają w basenach wypełnionych deszczówką.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• Wiesz dobrze, że od czasu ostatniej wyprawy do Kraju Smutnego Kaktusa postanowiłem zerwać z podróżami i poświęcić się dokonywaniu wynalazków. Jestem właśnie na najlepszej drodze do skonstruowania zdalnie sterowanej i niezwykle ekonomicznej polewaczki.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

Pozostałe cytaty

• Bardzo, bardzo dawno temu Smok Wawelski był dość dziki. Wtedy pożerał ludziom krowy, owce, barany, a nawet kury i kaczki. Szkody czynił wielkie, więc pewien szewc imieniem Skuba postanowił go zgładzić. W tym celu podrzucił mu barana nadzianego jakimiś paskudnymi przysmakami w postaci smoły, siarki, pieprzu, papryki i tłuczonego szkła. Smok barana zjadł i strasznie się po tym przechorował. Takie miał pragnienie, że wypił wodę z Wisły i okolicznych stawów. Jego ryki było słychać aż do Puszczy Niepołomickiej, która daleko za grodem Kraka leży. Ale wyzdrowiał i odtąd nie bierze do pyska ani kawałka mięsa. Zmienił się tak, że ludzie go polubili. Z biegiem lat począł się ubierać na wzór ludzki, a także bardzo szybko nauczył się ludzkiej mowy.
  • Postać: Barnaba
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• Cisza panowała tak wielka, że Smok słyszał uderzenia własnego serca. Pomyślał więc sobie:
  – Oto czas na pisanie wierszy.
  • Źródło: rozdział V, Kim jest Don Pedro?

• – Co za kraj – szepnął do siebie. – Ani kropli deszczu od piętnastu godzin!
  Stwierdziwszy, że nikt go nie widzi, wyjął z kieszeni płaszcza gumowy woreczek napełniony wodą i polał sobie głowę wraz z ramionami.
  – No, już mi trochę lepiej – pomyślał. – A teraz w drogę!
  • Źródło: rozdział II, Wyprawa się zaczyna

• – Co was jednak skłania do owej filantropijnej działalności?
  – Czysta fantazja – odparł Starszy Zbójca. – Jeżeli dzisiejszym poetom wolno pisać wiersze bez rymu i rytmu, to dlaczego zbójca nie miałby obdarowywać napadniętego? Jesteśmy po prostu antyzbójami, to cała tajemnica.
  • Źródło: rozdział III, W zbójeckim obozie

• – Dobranoc – mruknęło coś od strony łóżka Bartoliniego.
  – Dobranoc – wyziewnął z siebie doktor Koyot, obrócił się na prawy bok i chrapnął.
  • Źródło: rozdział V, Kim jest Don Pedro?

• – Dobranoc, mój drogi – odparł Baltazar. – Pamiętaj, że przed powzięciem jakiejkolwiek ważnej decyzji należy się przespać.
  Świat byłby znacznie szczęśliwszy, gdyby różni władcy kierowali się tą zasadą.
  • Źródło: rozdział XIV, Towarzysze niedoli

• Dowódca bandy otarł łzą z oka.
  – Wiem, że wyglądamy okropnie – powiedział ze smutkiem – ale weź pod uwagę, że jesteśmy kawalerami i nie mamy nikogo, kto by mógł dbać o nasz wygląd. Najwięcej kłopotów przysparzają nam pourywane guziki. Cerowanie skarpetek to także problem dużej wagi, nie mówiąc już a prasowaniu koszul. Jesteśmy pionierami nowego typu zbójnika, musimy więc ponosić pewne konsekwencje. Podróżny, napotkany przez nas na drodze, nie może odjechać z pustymi rękoma. Obdarowujemy każdego, czy chce, czy nie chce. Chodzi nam o reklamę. W ten sposób, prędzej czy później, książę Krak dowie się o naszej działalności i być może, przydzieli nam jakąś skromną subwencję ze skarbu państwa. Przeznaczę ją w pierwszym rzędzie na zakup większej ilości guzików i agrafek.
  • Źródło: rozdział III, W zbójeckim obozie

• Dwa duże owczarki – Zagryź i Uduś – leżały obok nich na trawie (…).
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• Figa z twoich pomysłów, o ty, Najsuchszy z panujących!
  • Postać: Baltazar Gąbka
  • Opis: Największego Deszczowca.
  • Źródło: rozdział XVII, Okrutny wyrok

• Jakiś grubas wlazł do beczki z wodą i wystawiwszy z niej samą głowę recytował wiersz narodowego poety, pana Izydora Wodoleja, pt. „Ulewa”. Utwór ten zaczynał się od słów znanych już każdemu dziecku chodzącemu do przedszkola:
  Chlup, chlup, chlup, Od kołyski aż po grób…
  Wtedy profesor Gąbka przypomniał sobie fragment pięknego wiersza pióra Smoka Wawelskiego:
  Idę pomalować swe serce słoneczną pozłotą.
  • Źródło: rozdział VIII, Baltazar Gąbka kupuje landrynki

• Jesteśmy w górach, a górskie powietrze sprzyja dobremu apetytowi, istnieje mądre dzieło na ten temat, napisane przez magistra Janka z Zabierzowa. Stara to wprawdzie książka, ma już ponad sto lat, ale niezwykle mądra.
  • Źródło: rozdział III, W zbójeckim obozie

• Królowie Słonecji pragnęli uszczęśliwiać swój naród, nie pytając go wcale o zgodę. Nie ma nic gorszego nad uszczęśliwianie ludzi wbrew ich woli…
  • Źródło: rozdział XV, Na Placu Ważnych Zebrań

• Książę Krak zdjął koronę i z rozpaczy wydarł sobie garść włosów.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• Książę usiadł więc na stole i zaraz począł machać nogami jak mały chłopiec. W mieszkaniu Smoka czuł się młodszy o trzydzieści lat i chętnie zapominał o swej książęcej godności. Żeby już nic nie brakowało mu do szczęścia, wyjął z kieszeni dwa lizaki. Jednym poczęstował Smoka, drugi włożył sobie do ust z wyrazem niewysłowionej błogości.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• Kto pije piwo, ten chodzi krzywo (…).
  • Źródło: rozdział XV, Na Placu Ważnych Zebrań

• Na progu Jamy stanął książę Krak.
  – Halo, stary – powiedział do Smoka. – Pracujesz?
  – A która godzina? – zapytał Smok.
  Krak spojrzał na zegarek marki „błonie”, w którego bransoletę wetknięta była pąsowa róża.
  – … Tam na błoniu błyszczy kwiecie… – zanucił książę, zgodnie ze swym zamiłowaniem do ludowych piosenek, i poważniejąc odparł:
  – Jedenasta trzydzieści dwie. Jedenasta trzydzieści dwie. Jede…
  – Dziękuję – powiedział Smok. – To znaczy, że pracuję. Mój rozkład zajęć przewiduje pracę od ósmej rano do dwunastej w południe.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• Na wysokiej i stromej skale, tuż pod jej szczytem, jakiś człowiek rozpaczliwie wymachiwał rękami. Nastawiwszy dobrze szkła lornetki, Smok stwierdził, że wisi on nad przepaścią, zaczepiony ubraniem o konar drzewa. (…)
  – Już nic panu nie grozi – zawołał Smok. – Może pan spadać spokojnie.
  – Łatwo powiedzieć, ale trudniej wykonać – krzyknął wisielec. – Nie mogę się odczepić.
  – Widocznie jeszcze nie dojrzał – rzekł starszy z Psiogłowców.
  – Jeszcze dwa, trzy dni takiej słonecznej pogody, a dojrzeje – odparł na to młodszy.
  – Mógłbym ci przyznać rację – rzekł znów starszy Psiogłowiec – gdyby chodziło o jabłko albo nawet o gruszkę. Ale to jest, zdaje się, człowiek. (…) ludzie dojrzewają znacznie wolniej niż owoce.
  • Źródło: rozdział X, Kto zleciał z drzewa

• Od niepamiętnych czasów istnieje tu niski budynek, zbudowany z granitu i pokryty gontem. Mieści się w nim oberża „Pod Wesołym Karakonem”. Nazwę tę wymyślił zapewne jakiś podróżny, chcąc wprowadzić nieco wesołości do krajobrazu raczej smutnego, a nawet ponurego.
  W otoczeniu oberży nie rośnie bowiem ani jedno drzewo, trawa zaś znajduje się jedynie w ogródku, pielęgnowanym przez oberżystę. Wokoło sterczą nagie skały, a w ich załomach bielą się płaty śniegu i lodu.
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• Po chwili nowy podróżny znalazł się w izbie jadalnej.
  – Szlachetni panowie – powiedział kłaniając się na wszystkie strony. Pozwólcie, że się przedstawię. Jestem wędrownym astrologiem, rodem z dalekiej Espanioli i nazywam się Don Pedro de Pommidore. Przez dwa „em”!
  – Bardzo nam miło – rzekł Smok w imieniu zebranych. – Prosimy na mleczko. Przez jedno „em”!
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• (…) po kilku krokach zauważył wbity w ziemię patyk, do którego przyczepiona była jakaś kartka. Zbliżywszy się, odczytał znajdującą się na niej informację:
  Między dwunastą a drugą po południu nie budzić, bo śpię.
  Nieco dalej znajdowała się druga tabliczka:
  Nudziarzom, krzykaczom i poborcom podatkowym wstęp surowo wzbroniony. (…)
  Na trzeciej tablicy nasi podróżni przeczytali następujący tekst, wypisany drukowanymi literami:
  PRZYPADKOWY PRZECHODNIU! JEŻELI MYŚLISZ, ŻE POCZĘSTUJĘ CIĘ WINEM – JESTEŚ W GRUBYM BŁĘDZIE. I DLA GOŚCI, I DLA SIEBIE MAM WYŁĄCZNIE MLEKO. MOŻE BYĆ KWAŚNE.
  • Źródło: rozdział XIII, W jaskini Mlekopija

• Porządni ludzie nie spacerują po nocy, tylko śpią.
  • Postać: Barnaba
  • Źródło: rozdział V, Kim jest Don Pedro?

• – Proszę, oto dwie puszki landrynek.
  – Ile płacę?
  – Dwadzieścia zieleńców i trzydzieści pięć błotniaków.
  • Źródło: rozdział VIII, Baltazar Gąbka kupuje landrynki

• Przykładam dużą wagę do estetycznego wychowania swych ludzi. Nic tak nie uszlachetnia jak kontakt z piękną przyrodą. Tego samego zdania jest sławny angielski filozof John Ruskin.
  • Postać: zbójca
  • Źródło: rozdział III, W zbójeckim obozie

• – Psiogłowcy żyją w jaskiniach skalnych – wyjaśniał Smok towarzyszom. – Nie budują domów ani tym bardziej miast. To bardzo prymitywne plemię. Żywią się trawą, grzybami i korą z drzew. Nie posiadają literatury ani malarstwa. Technika znajduje się u nich w opłakanym stanie. Jedyne urządzenie techniczne, jakie znają – to wóz na dwóch kołach, zaprzężony w niedźwiedzia lub osła. Odznaczają się jednak zamiłowaniem do rozmyślania na tematy nie związane z życiem praktycznym.
  – Czy oni naprawdę mają psie głowy? – zapytał mistrz Bartolini głosem zdradzającym lekki niepokój.
  Smok pokiwał głową.
  – Oczywiście. Ale to nic groźnego, można się przyzwyczaić.
  • Źródło: rozdział VI, Spotkanie z Psiogłowcami

• Smok dodał gazu. Samochód pomknął ze wzrastającą szybkością. Żaden z jego pasażerów nie zauważył małego człowieczka w zielonej pelerynie, który skrył się za pniem jednego z drzew. Człowieczek ten spoglądał przez chwilę na oddalający się samochód, następnie zaś usiadł w rowie i wyjąwszy spod peleryny maleńką krótkofalówkę rozpoczął nadawanie komunikatu:
  „Uwaga, Zenobia. Mówi X-51. Mówi X-51. Ekspedycja wyruszyła samochodem ze znakiem rejestracyjnym GK 24568. Trzech pasażerów. Przy kierownicy Smok. Co robić? Przechodzę na odbiór”.
  • Źródło: rozdział II, Wyprawa się zaczyna

• Smok poczuł, iż łapa poczyna go swędzić. Opanował się jednak (…).
  • Źródło: rozdział XV, Na Placu Ważnych Zebrań

• – Szukam profesora Gąbki i jego towarzysza.
  – Jakim prawem?
  – Ludzkim prawem – rzekł Smok. – Są w niebezpieczeństwie i należy się im pomoc.
  – Nic im nie grozi – zaśmiał się Wir-Siąpawiica. – Są tak dobrze zabezpieczeni, że włos z głowy spaść im nie może, chyba razem z głową, ha, ha!
  • Źródło: rozdział 24, Nocna bitwa

• W krótkim czasie podróżni znaleźli się nad brzegiem rzeki.
  Stała tu tablica opatrzona następującym napisem:
  „Drogi Przyjacielu. Oto dotarłeś do granicy mego księstwa i wkrótce przekroczysz ją, aby wejść na terytorium Krainy Psiogłowców. Jeśli w mym kraju spotkała cię jakaś przykrość – to wybacz nam – i przyjedź raz jeszcze, abyśmy mogli naprawić nasze błędy. Szczęśliwej podróży”.
  Pod tym grzecznym tekstem widniał podpis księcia Kraka oraz wizerunek jego Wielkoksiążęcej Pieczęci.
  • Źródło: rozdział VI, Spotkanie z Psiogłowcami

• Weszło więc w zwyczaj, że podróżni udający się w, tej strony zaopatrywali się w broń przeciwko rozbójnikom. Ulubionym jej rodzajem był proszek do kichania. Napadnięci obsypywali nim zbójców, którzy natychmiast zaczynali kichać i ciskali na ziemię swe maczugi, aby wydobyć z kieszeni chusteczki do nosa. Na tę chwilę czekały właśnie biedne ofiary napaści i zmykały ile sił w nogach.
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• Wojna jest strasznym nieszczęściem zarówno dla napadniętego, jak i napadającego.
  • Postać: Salamandrus
  • Źródło: rozdział XI, Brama Siedmiu Złodziei

• Wstydziłbyś się rozmawiać z osłem (…).
  • Postać: doktor Koyot
  • Źródło: rozdział XVI, Operacja „Noc-Osioł”

• Wszystko dobre, co mokre (…).
  • Postać: Don Pedro
  • Źródło: rozdział IV, Oberża „Pod Wesołym Karakonem”

• Zbliża się godzina 4.35. Spojrzenia obecnych kierują się ku wejściu do Smoczej Jamy. Za chwilę ukaże się w nim Smok Wawelski w towarzystwie księcia Kraka oraz dwóch towarzyszy podróży: nadwornego medyka Jego Książęcej Mości, imć pana Tomasza Koyota, oraz nadwornego Kuchmistrza, imć pana Bartłomieja Bartoliniego, rodem z Włoch, posiadacza wielu orderów i odznaczeń kulinarnych.
  • Opis: relacja redaktora Bukwy.
  • Źródło: rozdział II, Wyprawa się zaczyna

• – Zestarzałem się trochę – rzekł Smok ze smutkiem w głosie. – To straszne, ale najlepiej czuję się w pantoflach i szlafroku.
  Krak zamachał rękami, jakby się opędzał przed rojem pszczół.
  – Nie mów tak – zawołał. – Jesteś nieśmiertelny, więc nie ma mowy o starzeniu się!
  – Zrobiłem się także smakoszem – powiedział Smok – i bardzo sobie cenię regularne posiłki.
  – Przydzielę ci kucharza, który będzie dbał o twój żołądek.
  – Ponadto obawiam się, że w krainie Deszczowców mógłbym się nabawić kataru – ciągnął Smok, zdając sobie jednak sprawę z tego, że jest to argument niepoważny.
  – Mój drogi. Cóż znaczy katar w porównaniu z zasługą wobec historii? Będziesz bohaterem narodowym.
  – Kichający bohater to niezbyt ładny widok – uśmiechnął się Smok.
  – Bohaterom wybacza się wiele wad gorszych od chronicznego kataru. Jestem gotów przydzielić ci mego nadwornego medyka, który będzie dbał o twój organ powonienia.
  • Źródło: rozdział I, Rozmowa w Smoczej Jamie

• Żeby was pokręciło – pomyślał profesor i ze złością wyłączył radio. – Żeby was pokręciło.
  W tej samej chwili przypomniał sobie, że w owym kraju dolegliwości reumatyczne uważane są za oznakę świetnego zdrowia, toteż zmienił swe życzenie i westchnął:
  – Żeby was wysuszyło. Żebyście się opalili na brązowo.
  • Źródło: rozdział VIII, Baltazar Gąbka kupuje landrynki

Zobacz też

• kucharz
• lekarz
• Misja profesora Gąbki
• naukowiec
• Porwanie Baltazara Gąbki – serial na podstawie powieści
• smok
• Smok Wawelski
• szpieg