Paula (powieść)

Paula (hiszp. Paula) – powieść Isabel Allende. Tłumaczenie – Elżbieta Komarnicka.

A B C Ć D E F G H I J K L Ł M N O Ó P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż

B

• Bogactwo znajduje się w zasięgu ręki, jeśli tylko potrafimy je dostrzec.

• Broń palną ładuje sam diabeł.
  • Postać: Augustin Llona

• Był po prostu tchórzem; pewnego dnia zamotał się w swoje kłamstwa, stracił kontrolę nad sytuacją i uciekł.
  • Opis: o ojcu Isabel.

• Byłam przekonana, że żaden chłopak przy zdrowych zmysłach nie poprosi mnie do tańca, a nie mogłam sobie wyobrazić większego wstydu niż podpieranie ściany na zabawie. W tym przypadku mój ojczym zmusił mnie do pójścia, gdyż – jak powiedział – jeśli nie przezwyciężę swoich kompleksów, nigdy nie osiągnę sukcesu w życiu.

• Bywały takie dni, że zżerał mnie strach przed rozpoczęciem następnej walki, albo czułam się tak zmęczona, że szukałam pretekstów, żeby nie wracać do domu.
  • Postać: Isabel

C

• Ciąża jest rodzajem straszliwej inwazji, amebą rosnącą wewnątrz kobiety i przechodzącą rozmaite stadia w procesie ewolucji – ryby, karalucha, dinozaura, małpy – zanim przybierze ludzką postać.

• Cisza przed narodzeniem, cisza po śmierci, życie jest tylko hałasem pomiędzy dwiema strefami niezgłębionej ciszy.
  • Postać: Isabel

• Co jest po drugiej stronie życia? Czy tylko milcząca noc i samotność? Co zostaje, kiedy nie ma już marzeń, wspomnień ani nadziei? Czym jest śmierć?
  • Postać: Isabel

• Co stanie się z tą wielką pustką, którą teraz jestem? Czym ją wypełnię, jeżeli nie mam już ani odrobiny ambicji, żadnego planu, nic nie mogąc dać z siebie? Wielka siła ssąca zredukuje mnie do czarnej dziury i zniknę. Umrzeć… porzucić ciało, jaka to fascynująca myśl. Nie chcę żyć dalej kiedy w środku jestem martwa, jeżeli muszę nadal trwać na tym świecie, powinnam zaplanować lata, które mam przed sobą. Być może starość jest początkiem czegoś nowego, może pozwolić wrócić do magicznego czasu dzieciństwa, tego czasu poprzedzającego linearne myślenie i przesądy, kiedy wszystko dookoła postrzegałam wyczulonymi do egzaltacji zmysłami, kiedy byłam na tyle wolna, żeby wierzyć w rzeczy niemożliwe i przemierzać światy, które później, gdy weszłam w epokę rozumu, przestały istnieć. Już nie mam wiele do stracenia i nie mam czego bronić, czyżby to była wolność?
  • Postać: Isabel

• Czarownice, tak jak święci, są samotnymi gwiazdami, które świecą własnym światłem, nie zależą od nikogo i niczego, dlatego pozbawione są strachu i mogą ślepo rzucić się w przepaść, wiedząc z całą pewnością, że się nie roztrzaskają, lecz pofruną.
  • Postać: Isabel

• Czas niedostatku zahartował mu charakter, wyrobił w nim przekonanie, że życie to wyłącznie wysiłek i praca, i że człowiek honoru nie może iść przez świat nie pomagając bliźniemu.
  • Opis: o dziadku Isabel Allende.

• – Czy pani myśli Aurelio, że oni wszyscy zmówili się, żeby mnie oszukiwać?
  – Ach, jaka z pani naiwna kobieta! To pani nie wie, że oni zawsze osłaniają jeden drugiego? Nigdy się nie przyznają, że zmarnowali pani dziecko, to łobuzy, którym dano władzę nad życiem i śmiercią. Ja to pani mówię, bo byłam już w niejednym szpitalu. Gdyby pani wiedziała, czego się tam naoglądałam…
  • Opis: Aurelia do Isabel o stanie Pauli.

• Czy zauważyłaś, że kiedy dojrzewamy, znika nasza energia amazonek, która towarzyszy nam od kołyski i zmieniamy się w istoty okaleczone i pełne wątpliwości. Kobieta, która pozostaje zamknięta w wieży, to również ty, niewolnica ograniczeń dorosłego życia. Kondycja kobiety jest nieszczęściem, moja córko, to tak jakby się miało kamienie uwiązane u stóp, latać z nimi nie można.
  • Postać: Francisca Llona – matka Isabel

D

• Dał mi niezapomnianą radę, którą powtarzam sobie w kluczowych momentach mojego życia: Pomyśl, że inni boją się bardziej od ciebie.
  • Opis: Tio Ramon do Isabel.

• Diabeł w lustrze…
  • Postać: Isabel

• Dla tego mętnego starca im głębsza była rana, tym bardziej prywatny ból z jego powodu.
  • Opis: o dziadku Isabel – Augustinie Llona.

• Dzisiejsze doświadczenia są jutrzejszymi wspomnieniami.
  • Postać: Isabel

I

• Istnieją dogmaty, rytuały, winy i grzechy (…) Watykan rządzi milionami dusz wiernych na całym świecie (…) Kościół pomimo swych społecznych encyklik, zawsze popiera tych, którzy mają władzę.
  • Postać: Isabel

J

• Jakże fascynująca jest obserwacja przedmiotów należących do mężczyzny, którego zaczyna się kochać, odkrywają one jego zwyczaje i sekrety.
  • Postać: Isabel

• Jestem tratwą płynącą bez celu po oceanie żalu.
  • Postać: Isabel

• Jest taki moment, kiedy raz rozpoczętej podróży nie można już przerwać, zmierzamy w stronę granicy, przekraczamy tajemnicze wrota i budzimy się po drugiej stronie, w nowym życiu.
  • Opis: Isabel o narodzinach Andrei.

• Jeden dzień czekania więcej – jeden, dzień nadziei mniej. Jeden dzień milczenia więcej – jeden dzień życia mniej.
  • Postać: Isabel

• Jeśli o czymś piszę, boję się, że się wydarzy, jeśli kogoś kocham nadmiernie, boję się że go stracę, a jednak nie mogę przestać pisać ani kochać…
  • Postać: Isabel

• Junta wojskowa zniosła dekretem prawo do strajków i protestów, zwróciła ziemię dawnym właścicielom, a kopalnie Amerykanom, otworzyła kraj przed biznesem i kapitałem zagranicznym, sprzedała tysiącletnie rodzime lasy i morską faunę japońskim towarzystwom i ustanowiła system kuszących prowizji, akceptując korupcję jako formę rządzenia. Powstała nowa kasta młodych biznesmenów, wychowanych na doktrynach czystego kapitalizmu, którzy jeździli na chromowanych motorach i kierowali losami ojczyzny z zimną bezdusznością. W imię gospodarczej skuteczności generałowie zamrozili historię, zniszczyli demokrację jako „obcą ideologię” i zastąpili ją doktryną „prawa i porządku”.
  • Opis: Isabel o dyktaturze Pinocheta.

K

• Każdego dnia o brzasku świat tworzy się na nowo, niebo nabiera różnych odcieni pomarańczy i nad wodą unoszą się poranne opary, spowijając horyzont w koronki mgieł, jak na delikatnym japońskim obrazku.
  • Postać: Isabel

• Kiedy okoliczności pchają nas w ekstremalne sytuacje, budzą się nasze najgorsze instynkty i historia przyjmuje tragiczny obrót, gdyż ci sami ludzie, którzy w życiu codziennym wyglądają na potulne owieczki, gdy mają dobry pretekst i liczą na bezkarność zmieniają się w krwiożercze bestie.

• Księżycowe sawanny.

L

• Lata pracy w dziennikarstwie nauczyły mnie, że osobiste wywiady odsłaniają emocje, klucze i motywy postępowania, że żadne badanie dokumentów w bibliotekach nie zastąpi danych z pierwszej ręki uzyskanych w rozmowie w cztery oczy.

M

• Mężczyźni kontrolują politykę i gospodarkę, kulturę i obyczaje, ustanawiają prawa i stosują je według własnego widzimisię, a kiedy presja społeczna i aparat prawny nie wystarczą, żeby nałożyć na kobietę jeszcze cięższe jarzmo, przychodzi do pomocy religia z jej niezaprzeczalnym patriarchalnym wydźwiękiem. Jest rzeczą karygodną, że same matki przyczyniają się do kontynuacji i umacniania tego systemu chowając aroganckich synów i służalcze córki; gdyby doszły do porozumienia i uznały, że trzeba to zmienić, mogłyby skończyć z władzą machos w ciągu jednego pokolenia (…) Mężczyźni przychodzą i odchodzą, a kobiety trwają, są jak drzewa zakorzenione na stałe w ziemi.

• Miłość znajduje nieoczekiwane środki wyrazu.

• Moje dzieciństwo upływało pod znakiem ukrywanych lęków.
  • Postać: Isabel

• Moje pragmatyczne baskijskie geny są odporne na łatwe narkotyczne szczęście.
  • Postać: Isabel

• Moje życie dzieje się, kiedy je opowiadam, a moja pamięć utrwala się, kiedy piszę; to, co nie zostało ubrane w słowa na papierze, zostanie zatarte przez czas
  • Postać: Isabel

• Moje życie pełne jest kontrastów, nauczyłam się widzieć obie strony medalu. W momentach największych sukcesów nie zapominam, że po drodze czyhają na mnie chwile pełne bólu, a kiedy jestem pogrążona w nieszczęściu, czekam na słońce, które w końcu zaświeci.
  • Postać: Isabel

• Mój ojciec jest w moim życiu jedną wielką nieobecnością, odszedł tak wcześnie i w tak kategoryczny sposób, że nie mam związanych z nim wspomnień.
  • Postać: Isabel

• Mój syn ma swoją nieustępliwą strategię, stoi twardo na swoim stanowisku, odpuszcza trochę i czeka, unikając nie potrzebnych konfrontacji. Na dłuższą metę zwycięża na skutek zmęczenia przeciwnika.
  • Opis: Isabel Allende o swoim synu Nico.

• Musisz spalić energię (…), bo eksplodujesz.

N

• Najgorsza jest bieda w białym kołnierzyku i krawacie, bo wciąż trzeba ją ukrywać.
  • Opis: o dziadku Isabel Allende.

• Narodziny i śmierć są w gruncie rzeczy tą samą materią.
  • Opis: Isabel o śmierci Pauli.

• Nauczyłam się nie poddawać.
  • Postać: Isabel

• Na wszystkich szczeblach społecznych, z wyjątkiem uprzywilejowanej klasy bogaczy, wyrzeczenie i praca uznawane są za najważniejsze kobiece cnoty; zdolność do poświęceń jest sprawą honoru.
  • Postać: Isabel

• Nie byłam czysta, nikt nie był czysty, w każdym z nas czaiło się monstrum, każdy miał swoją ciemną, występną stronę. Czy w sprzyjających warunkach ja również mogłabym zabijać i torturować? Gdyby ktoś na przykład skrzywdził moje dzieci… Do jakiego okrucieństwa byłabym wtedy zdolna? Demony pouciekały z luster i hasały swobodnie po świecie.
  • Postać: Isabel

• Nie chcę być taka jak moja matka, będę jak mój dziadek, silna, niezależna, zdrowa i władcza, nie pozwolę, żeby ktoś mną rządził, ani nikomu nie będę niczego zawdzięczać; chcę być taka jak dziadek i opiekować się moją matką.
  • Postać: Isabel

• -Nie! Ile razy ci mówiłem, żebyś się nie dała złamać? Jeśli chcesz wygrać w dyskusji, najważniejsza jest pewność siebie, nawet jeśli masz wątpliwości, a już tym bardziej, jeżeli się mylisz.
  • Opis: Tio Ramon do Isabel.

• Nie ma wolności bez niezależności ekonomicznej.

• Nie można cofnąć czasu, nie powinnam oglądać się wstecz, a jednak nie potrafię się od tego powstrzymać, to moja obsesja.
  • Postać: Isabel

• Niepokój osłabia odporność ciała i umysłu, i (…) istnieje bezpośredni związek pomiędzy smutkiem a skłonnością do zachorowania na raka.
  • Opis: myśl Mike’a Shimy.

• Nieskończona samotność śmierci napełnia mnie lękiem.
  • Opis: Paula do Isabel – we śnie.

• Nie wiem, czy Tata tak bardzo się bał, bo wiedział więcej, niż ujawniał, czy dlatego, że jego osiemdziesięcioletnie doświadczenie nauczyło go, że zło ludzkie jest nieograniczone. Ja ze zdumieniem odkrywałam, że świat jest okrutny i drapieżny, rządzony według praw silniejszego. Selekcja gatunków nie spowodowała rozkwitu inteligencji ani ewolucji ducha, przy pierwszej lepszej okazji rozszarpujemy się wzajemnie jak szczury uwięzione w zbyt małej klatce.
  • Postać: Isabel

• Niewierność jest tak stara jak sama instytucja małżeństwa.

O

• Ojciec to słowo zakazane, kto je wypowie, obudzi śpiące demony.

P

• Pisanie jest długą introspekcją, jest podróżą do najciemniejszych zakamarków świadomości, jest powolną medytacją. Piszę po omacku, w ciszy, i po drodze odkrywam cząsteczki prawdy, malutkie kryształki, które mieszczą się w dłoni i usprawiedliwiają moją obecność na świecie.
  • Postać: Isabel

• Poczucie osamotnienia, które wlokłam za sobą od dzieciństwa, stało się jeszcze bardziej dokuczliwe, ale pocieszała mnie słaba nadzieja, że przeznaczony mi jest jakiś specjalny los, który pewnego dnia mi się objawi.
  • Postać: Isabel

• Poddaję się falom nie stawiając oporu i powoli strach mija. Prąd znosi mnie do podwodnej jaskini, gdzie nie czyhają już potwory nieszczęścia i gdzie mogę chwilę odpocząć.
  • Postać: Isabel

• Pomimo moich buntów, strach przed konsekwencjami był paraliżujący, nic nie ostudza tak, jak groźba niechcianej ciąży.
  • Postać: Isabel

• Powieść jest projektem obliczonym na długi dystans, w którym przede wszystkim liczy się odporność i dyscyplina, przypomina to wyszywanie skomplikowanego kobierca nićmi o wielu kolorach.
  • Postać: Isabel

• Przekonałam się, że coś, co dziś jeszcze nie jest zagrożeniem, może się spełnić jutro.
  • Postać: Isabel

• Przeżywam dziwny stan bezwładu. Dni przesuwają się jak ziarenka w cierpliwej klepsydrze, tak wolno, że gubię się w kalendarzu (…). Czas wlecze się powoli. A może czas wcale nie mija, tylko my mijamy poprzez czas (…). Patrząc wstecz, śledzę swoje losy i przy odrobinie szczęścia znajdę sens w tym, że jestem taka, a nie inna. Całe swoje życie z niezmiennym wysiłkiem wiosłowałam w górę rzeki; jestem zmęczona, chciałabym zawrócić, odrzucić wiosła i pozwolić, żeby prąd zniósł mnie łagodnie do morza.
  • Opis: Isabel o czasie choroby Pauli.

• Przyszłość nie istnieje, mówią Indianie z płaskowyżu, mamy tylko przeszłość, żeby czerpać z niej doświadczenie i wiedzę, oraz teraźniejszość, która jest zaledwie mgnieniem, gdyż w tym samym momencie zamienia się w przeszłość.

R

• Radio Magallanes z pewnością zostanie zmuszone do milczenia i mój spokojny głos do was nie dotrze. To nieważne. I tak będziecie go słyszeć. Będę zawsze z wami. Mam nadzieję, że zostanę w waszej pamięci jako człowiek godny, lojalny wobec ludu… Oni mają siłę, będą mogli was ujarzmić, ale ani zbrodnią, ani siłą nie powstrzymają procesów społecznych. Historia należy do nas, tworzą ją narody…
  • Postać: Salvador Allende

• Razem mamy siłę rozpędzonego pociągu, możemy osiągnąć każdy cel, działając wspólnie jesteśmy niezwyciężeni (…) Oboje mamy pewność, że to drugie nas chroni, nie zdradzi, nie oszuka, podtrzyma w chwilach słabości, pomoże wyrównać ster, kiedy zgubimy kierunek.
  • Postać: Isabel i Willie

S

• Smutek udziela się otoczeniu i otępia duszę.
  • Postać: Isabel

• Starzec siedzi en face i można podziwiać dostojeństwa na jego twarzy, godność bez teatralnej pozy, właściwą człowiekowi, który wszystko zawdzięcza sobie, przebył swoją drogę uczciwie i już niczego nie oczekuje od życia.
  • Opis: o dziadku Isabel Allende.

• Szpital jest gigantyczną budowlą z plątaniną korytarzy (…). Codzienne czynności powtarzają się z tępą precyzją; to jest królestwo bólu, tu się przychodzi, żeby cierpieć, wszyscy to rozumiemy. W nieszczęściu choroby wszyscy jesteśmy równi, nie ma bogatych ani biednych, po przekroczeniu tego progu znikają wszelkie przywileje i stajemy się pokorni.
  • Postać: Isabel

T

• Takie jest moje życie, różnorodny i zmienny fresk, który tylko ja umiem rozszyfrować i który należy do mnie jak sekret. Umysł selekcjonuje, przesadza, zawodzi, zdarzenia zacierają się, o ludziach się zapomina i w końcu zostają tylko wewnętrzne przeżycia, te rzadkie momenty objawienia ducha. Nie liczy się to, co mnie spotkało, tylko blizny, które mnie naznaczają i wyróżniają. Moja przeszłość nie ma zbyt wiele sensu, nie widzę w niej porządku, jasności, celów, dróg, jest tylko podróżą, którą przebyłam po omacku, kierowana instynktem i niepoddającymi się kontroli wydarzeniami, które zniosły mój los z obranego kursu. Nie było w niej kalkulacji a jedynie dobre chęci i lekkie podejrzenie, że istnieje jakiś wyższy plan, które determinuje moje poczynania.
  • Postać: Isabel

• Te długie rozłąki są niebezpieczne, miłość chwieje się na niepewnym gruncie.
  • Postać: Isabel

• Temat tabu (…) w czasach zbiorowej hipokryzji.

• To tak jak my wszyscy, od dnia narodzin umieramy po trochu.
  • Postać: Francisca Llona

• Twoje życie jest tajemniczym zwycięstwem do Pauli.
  • Opis: Isabel o Ernesto Diazie.

• Tylko niewielka grupa uprzywilejowanych kobiet w ostatnich czasach i to w krajach bardzo wysoko rozwiniętych, gdzie zdrowie jest w zasięgu tych, którzy mogą za nie zapłacić, wierzy, że wszystkie ich dzieci dożyją pełnoletności. Śmierć zawsze czyha gdzieś za węgłem,
  • Postać: Isabel

W

• Wciąż potykam się o coś na tym świecie.
  • Postać: Isabel

• Wiara jest darem, Bóg, kiedy kogoś wybiera, zagląda mu w oczy i wymawia jego imię, ale mnie wytknął palcem i napełnił wątpliwościami.
  • Postać: Isabel

• W ciągu tego długiego czasu milczenie i frustracja będą moim więzieniem.
  • Opis: Isabel o chorobie Pauli.

• W czasach niepewności ludzie odkryli swoje prawdziwe oblicza, najbardziej waleczni przywódcy polityczni jako pierwsi nabrali wody w usta albo uciekli z kraju, natomiast inni, którzy szli przez życie bez zbytniego hałasu, wykazywali się niezwykłą odwagą.
  • Postać: Isabel

• Wiedziałam tak mało o mechanizmach działania terroru, że minęło sporo czasu, zanim odebrałam pierwsze znaki ostrzegawcze; nic nie wskazywało na to, że w mroku funkcjonuje drugi świat, ta nieludzka straszna rzeczywistość.
  • Postać: Isabel

• W porównaniu z rozmiarami kosmosu i długością historii, nic nie znaczymy, po naszej śmierci wszystko toczy się dalej, tak jak byśmy nigdy nie istnieli, ale na miarę naszego nietrwałego człowieczeństwa.
  • Postać: Isabel

• Wspomnienia mojego dzieciństwa są dramatyczne, chyba zresztą tak jak wszystkich ludzi, bo zdarzenia banalne gubią się w niepamięci, ale być może winna jest również temu moja skłonność do tragizowania. Mówią, że pejzaż kształtuje charakter człowieka. Pochodzę z kraju bardzo pięknego, ale prześladowanego przez katastrofy.
  • Postać: Isabel

• Wszystko można było załatwić przez znajomości albo przez łapówkę.
  • Opis: Isabel o Caracas.

• Wydatki przeszły wszelkie oczekiwania, chodzę do banku i wymieniam pieniądze, które ulatniają się z mojej torby tak szybko, że nie nadążam zauważyć kiedy znikają. Wolę nie robić rachunków, to nie jest czas na oszczędności.
  • Opis: Isabel, w czasie gdy finansuje pobyt Pauli w szpitalu.

• Wytłumaczył mi, że w jego oczach praca nie jest cnotą, ale koniecznością i tylko imbecyl chciałby się trudzić mając jedzenie za darmo.
  • Opis: Sycylijski teść do Isabel

Z

• Zatarły się granice rzeczywistości, życie jest labiryntem stających nam na drodze luster i krzywych obrazów.

• Zawsze czułam się inna, odkąd pamiętam, żyłam w izolacji; tak naprawdę nie należałam do mojej rodziny, mojego środowiska czy jakiejkolwiek grupy. Przypuszczam, że z tego poczucia samotności rodzą się pytania.
  • Postać: Isabel

• Z latami nauczyłam się rozszyfrowywać kody i rozumieć klucze snów, teraz ich przesłania są bardziej klarowne i służą mi do wyjaśniania tajemniczych sfer mojego życia codziennego
  • Postać: Isabel

• – Zło się rozszalało Tata.
  – Co ty opowiadasz? To wymysł twojej wyobraźni. Świat zawsze był taki sam.
  – Czy dlatego negujemy istnienie zła, że nie wierzymy w moc dobra?
  • Opis: Isabel i Augustin Llona

• Z przedstawianiem fikcji jest ten problem, że musi być wiarygodna, natomiast rzeczywistość rzadko taka bywa.
  • Postać: Isabel

• Z tej drogi nie można zawrócić, można tylko posuwać się do przodu krok po kroku, aż do końca.
  • Opis: Isabel o chorobie Pauli.

Ż

• Życie i śmierć mają swój czas. Kiedy Bóg zsyła na nas nieszczęścia, daje nam siłę na ich dźwiganie.
  • Postać: Juan Allende – brat Isabel

• Życie to jeden wielki kłopot i (…) nie trzeba aż tak bać się jego utraty. Nie zapominajmy, że tak czy inaczej kroczymy ku śmierci.
  • Opis: z myśli Augustina Llony