O krytyce

O krytyce – rozprawa naukowa Kazimierza Brodzińskiego. Cytaty za wyd. Pisma rozmaite Kazimierza Brodzińskiego, tom I, wyd. Drukarnia Józefa Węckiego, Warszawa 1830.

Do krytyki pięknych utworów muszą się zawsze łączyć uczucia, nałogi osobiste, i wrażenia, które sądowi zimnym pozostać nie dają.
- Źródło: s. 20

Dobrze jest w duchu filozoficznym rozbierać utwór, który na to zasługuje, ale sprawiedliwie przyjęty zwyczaj i względność, nie każą występować z wszystkiemi aparatami, które zwykły odstraszać. Filozof więcej dostrzega w poezji, tak jak w naturze, niż człowiek pospolity; lecz jak tamten nie jest filozofem dla samej poezji, tak temu, nie potrzeba wprzód uczyć się filozofii, aby czuł poezję.
- Źródło: s. 54

Filozofa pierwszym obowiązkiem i cechą, jest spokojność, łagodność, wyrozumiałość, wyniesienie się nad stronnictwa i modę...
- Źródło: s. 55

Filozoficzna krytyka w rzeczach smaku, może być równie dumną, uprzedzoną i wyłączającą, jak owa, która się niegdyś form jedynie trzymała.
- Źródło: s. 56

Gdzie żadnej nie ma krytyki, (...) zawsze jednakowość panuje.
- Źródło: s. 9
- Zobacz: krytyka

Jak było zawsze tak jest i dziś, że szczupła tylko liczba talentów, wartością odznaczać się może. (...) Jeżeli krytyka smakowi fałszywego nie nadaje kierunku, wtenczas talent prawdziwy zawsze znajdzie swą wziętość, a mierność i przesada zasłużoną niepamięć, wtenczas pierwsza zaniecha sztukę, a druga więcej ją zgłębi, i będzie godną wziętości.
- Źródło: s. 46, 47

Jest to w naturze publiczności, że się w każdym zdarzeniu więcej zajmuje sądzonym niżeli sędziami. Zawsze ją więcej obchodzi interesująca słabość, niżeli pojęcia o sprawiedliwości.
- Źródło: s. 7

Jeżeli poetę w tworczym usposobieniu Muza prowadzi, niech przewodnikiem krytyka będzie Minerwa...
- Źródło: s. 58

Jeżeli wszystko w naturze jest przedmiotem badań rozumu, jeżeli mu podlega cała najskrytsza natura człowieka, jeżeli uczucia jego sądowi innych podlegać mogą, czemużby od tego wyłączoną być miała poezya, która jest właśnie objawieniem człowieka, jego związku z światem go otaczającym i przeczuwanym, fenomenem nadpospolitym, i dziełem człowieka do sądu ludzi należącem?
- Źródło: s. 8, 9
- Zobacz: poezja

Każda nowość nie może się obejść z początku bez swojej złej strony, a tą jest zwykle przesada, chęć zamierzenia dalej, niż natura i zdolność dozwala, lekceważenie wszystkiego, co było, być musiało, i co właśnie nowym wyobrażeniom dało początek. (...) Chęć nadzwyczajności, szukany entuzjazm, a razem niestosowne naśladownictwo, jest znamieniem usiłujących dążyć za nowemi wzorami.
- Źródło: s. 42, 43

Krytyka zawsze niezbędną jest tam, gdzie zły smak, moda i jakie bądź egoistyczne rachuby, kwitnącą krainę sztuk pięknych nachodzą, burzą, i jej zakłady niweczą.
- Źródło: s. 7

Myśleć i czuć głęboko nie możemy wszyscy, ale staraniem naszym być powinno, myśleć porządnie i czuć zdrowo; w tym powołaniu jest krytyka zawsze zbawiennym przewodnikiem, jeżeli nie talentów samych, to publiczności.
- Źródło: s. 57

Naród jak człowiek, skoro przebędzie rozliczne szkoły doświadczenia, skoro się doczeka jakichkolwiek owoców pracy swej umysłowej, skoro już przeszłość jego może mu być mistrzynią przyszłości, wtenczas dopiero, zaczyna spokojnie rozbierać, zdawać sobie sprawę z tego czym jest i co ma, co inne ludy w zawodzie nauk uczyniły, i co jemu czynić zostaje. Kiedy wybada skarby swej ziemi, tudzież tajemnice natury i onych do potrzeb i przemysłu używa, wtenczas zaczyna badać naturę dla samej natury, gdy byt swój fizyczny ulepszy, lubi przemyślać o uprzyjemnieniu onego, choduje nauki i sztuki dla nichże samych, spokojnie rozbiera uniesienia i mniemania ludzkie, czuje potrzebę zasad, szuka jedności, przyczyny i celu. Wtedy zawiązuje się filozofia i krytyka.
- Źródło: s. 36, 37

Owoce pięknego drzewa pożywają wszyscy, ale poznanie samego żyjącego drzewa, które ten owoc wydaje, jest rzeczą badacza.
- Źródło: s. 12

Poeta i artysta nie ma czasu i cierpliwości uczyć się mozolnie logiki smaku, i ci, równie jak ich działanie są najczęściej przedmiotem, ale nie celem badań filozofa.
- Źródło: s. 14

Poetyka, wskazując szczegółowe objaśnienie istoty pism poetycznych, ich rodzajów i środków, utrzymuje czyste przynajmniej o poezji wyobrażenia, i działa odpornie przeciwko złemu, i ta jest jej główna zasługa.
- Źródło: s. 12
- Zobacz: poetyka

Poważna, głęboka, szlachetny interes człowieka obejmująca nauka, nie może być dziełem chwilowego zapału, obudzonego jakimkolwiek drobiazgowym powodem...
- Źródło: s. 55

Przeznaczeniem rozumu jest dochodzić prawdy, przymiotem woli naszej jest działać dobrze, zbawienną cechą naszego czucia jest smak do rzeczy pięknych.
- Źródło: s. 5

Ród ludzki przeznaczony jest dążyć do coraz wyższej doskonałości, którą tym jedynie sposobem osięga, iż z doświadczenia korzysta.
- Źródło: s. 3
- Zobacz: doskonałość

Sam rozum na próżno głęboko myśli gdy serce ku dobremu nie pała, uczucie obłąkać może gdy nie jest oświecone rozumem, smak nie jest dobry gdy nie ma za podstawę prawdy czerpanej równie w rozumie jak w czuciu.
- Źródło: s. 5, 6
- Zobacz: rozum

W narodzie, szczególniej w tym, który zmianą bytu politycznego, naturalnie zmienia lub udoskonala swój smak, w którym wiele jest do zrobienia, tam krytyka wskazująca potrzeby i uzupełnienia, ogólne cele, może przynieść ważne korzyści.
- Źródło: s. 21-22

We wszystkich narodach gdzie ludzie myślą i czują, wyrazy dobroć, piękność i prawda są jednoznaczne; myśl prawdziwą nazywamy piękną, każdy piękny utwór sztuki prawdziwym, albo czyn dobry pięknym.
- Źródło: s. 6

We wszystkim, tam jest tylko postęp, gdzie są badania, gdzie ludzie stanowiąc sobie prawidła wiedzą na jakim są punkcie.
- Źródło: s. 9
- Zobacz: postęp, badania

Wprzód byli ludzie porządnie myślący nim pierwszy filozof logikę napisał - wprzód społecznością rządziły uczucia sprawiedliwości, niżeli prawa i maksymy; wprzód także byli poeci, mówcy i artyści, niżeli przepisy sztuki. Stąd jednak nie wypływa, ażeby logika, prawa i prawidła sztuk pięknych były bezkorzystne.
- Źródło: s. 3