Miłość i cienie

Miłość i cienie (hiszp. De Amor y de Sombra) – powieść Isabel Allende z 1985 roku.

• Beatriz żyła poza światem rzeczywistym, nie było już tu dla niej miejsca. Jej kruche poczucie bezpieczeństwa mogło się w każdej chwili zawalić, zdmuchnięte wściekłym wichrem nowych czasów.
  • Opis: o Beatriz Acantara de Beltran.

• Będziecie dysponować tylko czasem teraźniejszym. Nie traćcie energii na płacz za przeszłością i na marzenia o jutrze. Nostalgia wyczerpie was i zniszczy, to nałóg wszystkich wygnańców (…) trzeba mieć jakieś poczucie stałości.
  • Postać: profesor Leal

• Bierne posłuszeństwo największą cnotą. Ludzie poddani despotycznej dyscyplinie panicznie obawiają się każdego, kto żyje wolny. Pragną siłą narzucić innym tę samą brutalną dyscyplinę i głupi porządek, którego sami są ofiarami.
  • Opis: profesor Leal jako Bakunin w ulotce.

• Bogaci nie mieli kłopotów egzystencjalnych, a wszyscy inni, choć rozpaczliwie potrzebowali pomocy, nie mogli sobie pozwolić na luksus terapii psychologicznej. Zaciskali zęby i znosili swój los w milczeniu.

• Byli zapomnianymi ofiarami wichru, który rozproszył ludzi we wszystkich kierunkach, maruderami w diasporze, zostali w tyle pozbawieni własnej przestrzeni, własnego miejsca w tych nowych czasach (…) Zajęci byli odsuwaniem od siebie śmierci w ten sposób, że nieustannie o niej myśleli, wyprzedzali jej nadejście, obawiali się jej.
  • Opis: o mieszkańcach domu spokojnej starości Beatriz Alcantara.

• Był to świat biedy i niedostatku, gdzie jedyną pociechę stanowiła ludzka solidarność.
  • Opis: o środowisku Jose Leala.

• Cierpienie powodowało, że stawała się twarda jak kryształ
  • Opis: o Hildzie Leal.

• Coraz bardziej mizerny, spędzał bezsenne noce i pełne upokorzeń dni. Stukał do wielu drzwi, wyczekiwał godzinami w poczekalniach, odpowiadał na ogłoszenia w gazetach, a na końcu tej drogi poddał się rozpaczy. Bez pracy powoli tracił tożsamość. Gotów był przyjąć jakąkolwiek posadę, za byle jakie wynagrodzenie, bo nade wszystko chciał poczuć się znowu komuś potrzebny. Jako bezrobotny był człowiekiem z marginesu, anonimową istotą nikomu nieznaną, nie robił nic użytecznego, co było miarą wartości człowieka w tym świecie, w jakim przyszło mu żyć. (…) Żona (…) nie zdołała jednak ocalić go przed coraz silniejszym poczuciem opuszczenia. Poddał się apatii, która odebrała mu poczucie czasu teraźniejszego, wyssała wszystkie siły i pozbawiła poczucia jakiejkolwiek wartości. Został z niego cień człowieka (…) jego wola załamała się ostatecznie. Wygasło pragnienie życia i podjął decyzję o zaśnięciu na zawsze.
  • Opis: o Javierze Leal.

• Często wyrzucał Stwórcy, że wystawił na tak ciężką próbę jego wiarę: jeżeli Bóg jest miłością, to ten ogrom ludzkiego cierpienia zakrawa na kpiny.
  • Postać: Jose Leal

• Diabeł też wie tyle nie dlatego, że jest diabłem, ale dla tego że ma swoje lata.
  • Postać: Rosa

• Dlatego dumny jestem, że noszę mundur, choć nie wszystko mi się podoba, wypełniam rozkazy, nie zadając pytań, bo gdyby każdy żołnierz zaczął dyskutować z przełożonymi, mowy by nie było o jakimkolwiek porządku, a kraj diabli by wzięli.

• Dyktatura nie jest przejściowym etapem na drodze do rozwoju, ale etapem ostatecznym na drodze nieprawości. Nie wytrzymywał już dłużej lojalnej służby w machinie bezprawia, pełnionej dotąd z przekonaniem, że działa w interesie ojczyzny.
  • Postać: Gustavo Morante

• Dyktatura nie tylko nie rozwiązała żadnego problemu, ale jeszcze powiększyła skalę istniejących i stworzyła nowe, a zaprowadzony system represji zabrania mówić prawdę. Rzeczywistość szczelnie zakryto hermetyczną pokrywą, ale pozwolono, by w środku fermentował potworny wywar z taką siłą, że gdyby doszło do wybuchu, nie opanowałaby go żadna broń ani żadna armia.
  • Opis: do Irene Beltran.
  • Postać: Francisco Leal

• Dzieci są (…) jak kwiaty i jak chleb – błogosławieństwem Bożym.
  • Posta: Hipolito i Digna Rnaquileo Sanchez
  • Postać: Pradelio Ranquileo

• Fatalny stan gospodarki, coraz większa nierówność społeczna, brutalność systemu i korupcja na szczytach władzy zmuszają do myślenia także innych.
  • Postać: Gustavo Morante

• Irene zdarzyło się kilka razy w życiu pójść za głosem intuicji. Wierzyła w przeczucia i przypuszczał, że siłą umysłu może wywołać pewne zdarzenia.
  • Opis: o Irene Beltran.

• Jak wszędzie tam, gdzie zbyt wiele udręki i cierpienia, rodziła się międzyludzka solidarność, niczym balsam kojący ból.

• Każdemu człowiekowi życie pisane jest do określonej godziny, ani chwili mniej, ani więcej. Z drugiej strony (…) przedstawiciele kościoła nie mogą poruszać się po świecie opancerzonymi pojazdami i w kamizelkach kuloodpornych, jak politycy, szefowie mafii i despotyczni władcy.
  • Postać: Kardynał

• Koniec końców piękno to wyłącznie kwestia przekonań.
  • Opis: o kobietach.
  • Posta: Mario

• Kraj został opanowany przez grono polityków pozbawionych świadomości patriotycznej, którzy doprowadzili do osłabienia sił narodu, przez co stał się on łatwą zdobyczą dla wroga z zewnątrz.
  • Posta: Juan de Dios Ramirez

• Lata dyktatury sprawiły, że dyskrecja gwarantowała przeżycie.

• Lata studiów i doktorat za granicą nie mają najmniejszego znaczenia w tym nowym społeczeństwie.
  • Postać: Francisco Leal

• Lealowie nie myśleli o wymaganiach, jakie stawia śmierć. Jak wszyscy ci, co kochają życie, czuli się nieśmiertelni.
  • Opis: o Lealach.

• Lenistwo i czystość prowadzą do melancholii.
  • Posta: akuszerka Encarnacion

• Lepiej mimo wszystko żyć nie umierać.
  • Posta: Digna Ranquileo

• Logika nie ma nic wspólnego z moimi koszmarami ani z tą rzeczywistością, w jakiej żyjemy.
  • Posta: Irene Beltran

• Ludzkość powinna żyć w świecie zjednoczonym, w którym mieszają się rasy, języki, obyczaje i marzenia wszystkich ludzi. Nacjonalizm odrzuca rozum. Nie przynosi żadnej korzyści narodom. Służy jedynie temu, by w jego imieniu popełniano największe nadużycia.
  • Postać: profesor Leal

• Militaryzm jako taki zbyt wiele już zła wyrządził ludzkości. Należy go całkowicie wyeliminować.
  • Postać: profesor Leal

• Miłość ocaliłaby ich przed samotnością, najgorszą rzeczą, jaka może spotkać człowieka na starość.
  • Opis: do Beatriz Alcantara de Beltran.
  • Postać: Irene Beltarn

• Najgorsze przy starości jest to, że ludzie nie mają dla nas szacunku i traktują nas jak niegrzeczne dzieci. Żyłam po swojemu. Niczego mi nie brakowało. Dlaczego odbiera mi się prawo do godziwej śmierci.
  • Opis: do Francisa Leal.
  • Postać: Josefina Bianchi

• Najlepsze rozwiązanie polegało na rozpowszechnieniu wiadomości, puszczeniu jej w obieg, podaniu do publicznej wiadomości, tak aby poruszyła sumienia i wstrząsnęła krajem aż po posady.
  • Opis: o znalezionych zwłokach.

• Narażał się wciąż na ryzyko i spore niebezpieczeństwo, wolał jednak opracować szczegółowy plan i ściśle się go trzymać. Nie lubił sytuacji nieprzewidzianych, czuł jednak, że dalsze trzymanie się tych zasad jest niemożliwe, ponieważ życie obraca się z wolna w chaos (…). Starał się zorganizować własne życie w granicach pewnej normalności. Jednakże w samotności w tym górskim pustkowiu zrozumiał, że przekroczył niewidzialną granicę i wkroczył w nowy, straszliwy wymiar.
  • Postać: Francisco Leal

• Nic tak nie wyczerpuje sił wewnętrznych jak poczucie prowizorki.

• Nie był złym człowiekiem (…) Zmienił się później, kiedy miał więcej władzy i przed nikim nie musiał się tłumaczyć.
  • Opis: o Juanie de Dios Ramirezie.
  • Postać: Faustino Rivera

• Nie miała zaufania do katolicyzmu; uważała go za religię sprzyjającą bogatym, wrogą biedakom, otwarcie przeciwstawiającą się przykazaniom Jezusa Chrystusa, który przecież głosił coś wręcz przeciwnego.
  • Posta: Digna

• Nieobecność działa tak samo jak upływ czasu.

• Niepewna sytuacja nadwyrężyła system nerwowy Beatriz.

• Nie przypuszczał, że w ogóle może istnieć taki świat: pastelowe tonacje, won delikatnych perfum, pogodne głosy, ciepło, lenistwo i beztroska.
  • Posta: Mario

• Nieszczęście nosi się we krwi.
  • Postać: Dona Flores

• Nie, to nie oni padli ofiarami obłędu, to świat dostał pomieszania zmysłów.
  • Opis: o Franciscu Leal i Irene Beltran.

• Nie wie pani, że nieszczęście nie wybiera?
  • Opis: do Digny.
  • Postać: Dona Flores

• Od nieobecności tylko krok do zapomnienia.
  • Postać: Rosa

• Odważny i milczący – taki powinien być dobry żołnierz.
  • Postać: Juan de Dios Ramirez

• O wiele łatwiej im było zabijać w imię ojczyzny, niż oddać za nią życie.

• Pamięć przeżycia zmysłowego jest krucha.

• Pewność kobiety świadomej swej urody nadawała śmiałego rytmu jej krokom.
  • Opis: o Beatriz Alcantara de Beltran.

• Ponieważ nie dało się wyeliminować nędzy, zakazano o niej mówić. W prasie ukazywały się artykuły w spokojnym tonie i wszyscy żyją w zaczarowanym świecie (…) Niezadowolonych posądzano o brak patriotyzmu, bo obowiązywała wiara w powszechną szczęśliwość. Na mocy niepisanej, lecz wszystkim znanej, ustawy o segregacji na tym samym terytorium istniały dwa kraje: jeden należący do wpływowej złotej elity, drugi do odsuniętych na bok i milczących mas. Taka jest cena społeczna, mówili młodzi ekonomiści z nowej szkoły, a za nimi powtarzały środki masowego przekazu.

• Powszechne domaganie się prawdy okaże się silniejsze niż strach.

• Pozwólmy jej mieć szczęśliwe dzieciństwo, ach, śpij, kochanie, jeśli gwiazdkę z nieba chcesz, dostaniesz.

• Prędzej czy później każdemu przyjdzie odpowiadać za swoje czyny.
  • Postać: Rosa

• Próbował spać, by czas leciał szybciej, ale bezczynność i niepokój płoszyły sen.
  • Opis: o Pradelio Ranquileo.

• Profesor przekonywał, że każda władza jest z natury wypaczona i zawłaszczają ją szumowiny rodzaju ludzkiego, ponieważ w ogniu walki wygrywają zawsze elementy najbardziej żądne krwi i zdolne do najbrutalniejszej przemocy. Z tego powodu należy walczyć z każdą władzą, bez względu na jej charakter, i starać się zapewnić wolny ludziom system równościowy.
  – Ludzie z kręgu władzy są wewnętrznie skorumpowani i powinni odejść. Gwarantują wolność bogatym, a zatem tę wolność, która opiera się na posiadaniu, a wszyscy inni są skazani na nędzę.
  • Postać: profesor Leal

• Przemoc i terroryzm są błędem strategicznym, szczególnie w kraju, gdzie zmiany społeczne można wprowadzić w inny sposób.
  • Postać: profesor Leal

• Przywykł bowiem do bezwzględnego szacunku dla pieniądza i władzy, a ona musiała posiadać jedno, i drugie, skoro ważyła się z takim tupetem zadawać mu pytania i traktować go jak służącego.
  • Opis: o Irene Beltran
  • Postać: Juan de Dios Ramirez

• Samotne i nieprzemyślane akcje przynoszą sprawie demokracji więcej szkody niż pożytku.
  • Posta: bracia Leal

• Słów raz wypowiedzianych nie da się cofnąć.
  • Postać: Francisco Leal

• Sprawiedliwość była zapomnianym pojęciem w tym języku, jakim już prawie nikt się nie posługiwał, z uwagi na to, że istniały w nim słowa i zwroty wywrotowe, na przykład: wolność.

• Starał się zawsze działać rozważnie, świadomy że uleganie emocjom może kosztować życie.
  • Opis: o Franciscu Leal.

• Strach jest silniejszy od miłości i nienawiści.
  • Posta: Irene Beltran

• Ten przeklęty los, który goni nas, budząc raz po raz lęk przyczajony we wnętrznościach.
  • Opis: o Franciscu Leal i Irene Beltran.

• Trzeba im było odwagi, by przeciwstawić się cierpieniom, upadkom, wykrzesać siłę ducha i podnosić się z upadku jeden raz i tysiąc razy, żeby się przystosować i żyć wśród obcych.
  • Opis: o profesorze Lealu i Hildzie Leal.

• Wciąż musiał przystosowywać nastrój do potrzeby chwili, ale gdy wieczorem w ciszy swego pokoju podsumowywał miniony dzień, dochodził do wniosku, że w natłoku ciągłych wyzwań najlepiej nie myśleć za dużo, to pozwoli uniknąć sytuacji, że strach albo gniew sparaliżują go.
  • Postać: Francisco Leal

• Wprawdzie nie szata zdobi człowieka, mślala, no ale jak cię widzą, tak cię piszą.
  • Postać: Rosa

• Wychowano ją tak, by nie przyjmowała do wiadomości rzeczy nieprzyjemnych, by traktowała je jak informacje nieprawdziwe (…) Wicher nienawiści wiał wokół niej, ale jej nie porywał, chroniło ją bowiem wysokie ogrodzenie, za którym egzystowała. A jednak to, co się działo, nie pozostawało bez wpływu na jej wrażliwość i gdy z determinacją postanowiła przekroczyć mury kostnicy zrobiła krok, który miał zaważyć na całym jej życiu.
  • Opis: o Irene Beltran.

• Wykształcili w sobie nową wytrwałość, zrodzoną z cierpienia i z potrzeby. Zdołali przeżyć najtrudniejsze chwile dzięki miłości, która ich nigdy nie zawiodła i dla nich znaczyła więcej, niż wszystko inne.
  • Opis: o Lealach.

• Zawodowa rywalizacja ludzi na najwyższych stanowiskach prowadziła do popełniania karygodnych błędów i znikomej skuteczności działań.

• Zdjęcia oszukują czas, utrwalają go na skrawku papieru, który jest zupełnie pozbawiony duszy.
  • Posta: Irene Beltran

• Zupełnie straciłam głowę, nieszczęścia walą się na mnie zewsząd, drzwiami i oknami, przytłaczają mnie, nie mogę ich powstrzymać i z każdym dniem coraz trudniej zachować Irene od wszystkiego złego, amen.
  • Postać: Beatriz Alacantara de Beltran

• Żyjemy w strasznych czasach (…) musimy sobie nawzajem pomagać.
  • Postać: profesor Leal

• Żyli na marginesie złudnego postępu, który obejmował cały kraj.

• Żałowała tylko okazji, którymi wzgardziła, ręki, której nie wyciągnęła, łez, których nie przelała, i ust, których nie zdążyła ucałować.
  • Postać: Josefina Bianchi – pensjonariuszka domu prowadzonego przez Beatriz Beltran