Ludwik Waryński

Ludwik Tadeusz Waryński (1856–1889) – działacz i ideolog polskiego ruchu socjalistycznego. Syn znanego Ignacego Grunwalda.

• Ojczyzną naszą świat cały (…) jesteśmy członkami jednej wielkiej narodowości, bardziej nieszczęśliwej niż Polska, narodu Proletariuszy.
  • Źródło: Mowa Obywatela Ludwika Waryńskiego do Towarzyszy Rosjan, cyt. za: Pierwsze pokolenie marksistów polskich, tom I, wyd. Książka i Wiedza, Warszawa 1962, s. 423.

Ludwik Waryński

• W zakresie życia moralnego proletariat polski usunąć musi przesądy, ciemnotę i wszystko, co znamionuje moralny ucisk, i na tym gruncie walczyć będzie ze wszystkimi, którzy dla zapewnienia sobie nad ludem przewagi utrzymują go w stanie umysłowego dziecięctwa. Moralne stosunki powinny się opierać na swobodzie sumienia, uczuć, myśli i nauki, a przy tym: nauczanie powinno być obowiązujące, bezpłatne i bezwyznaniowe, sprawy religijne mają być niezależne od państwa, stosunek płci winien się opierać jedynie na uczuciu, całkowite równouprawnienie kobiet.
  • Opis: fragment programu partii Proletariat ogłoszony 1 września 1882.

• Wróg ma dla nas kajdan dużo,
  Ma też dużo turem,
  My weseli, bo kajdany
  Dzwonią nam mazurem
  • Źródło: Mazur kajdaniarski

O Ludwiku Waryńskim

• Już dziąsła przeżarte szkorbutem,
  już nogi spuchnięte i martwe,
  już koniec, już płuca wyplute -
  lecz palą się oczy otwarte. (…)
  
  Posępny jak mur Schlüsselburga,
  głęboki jak dno owej ciszy,
  zza krat, z więziennego podwórka
  dobiega go śpiew towarzyszy.
  
  I słucha Waryński, lecz nie wie,
  że cienie się w celi zbierają,
  powtarza, jak niegdyś w Genewie:
  – Kochani… ja muszę do kraju…
  
  Do Łodzi, Zagłębia, Warszawy
  powrócę zawzięty, uparty…
  • Autor: Władysław Broniewski, Elegia o śmierci Ludwika Waryńskiego